Geuzenliedboek

93.
Een nieu liedt van de Spaniaerden, hoe sy met list binnen Antwerpen gecomen zijn, ende haren moetwille daerin bedreven hebben. ⁺

Wie wil hooren een droevich Liet,
Wat binnen Antwerpen is gheschiet,
Men sach daer karmen en weenen
Om dat de Spaengiaerts brochten int verdriet
Die Burghers alghemeyne,
Groot en cleyne.

Als nu by Moock was ghedaen die slach
Daer na men Thantwerpen groot jammer sach
Van Dukdalfs Ruyteren ende Knechten,
Antwerpen te berooven maeckten sy een verdrach,
Tweendertich Vendelen sachmen rechten ^11.
Monchassen ^12. en Spechten.

D'opperste van tCasteel had haer Eedt ghedaen, ^13.
Als sy Graef Lodewijck hadden verslaen,
Souden sy van Antwerpen voorschreven
Haer oude betalinghe heel ontfaen,
Sy en souden om lijf en leven
Tvelt niet begheven.

+ No. 93. Naar A. Verder in B-D.F-M.S. Bij V.L. XCII; Van Vloten II, 120.
Het lied staat zonder wijsaanduiding. In O wordt gegeven: Susanna ghy mannen ende vrouwen, een wijs, die we ook voor n^o 117 vinden. Maar de maat van dat lied komt met die van het onze niet overeen. In de Souterliedekens wordt bij Ps. CXLIX als wijs aangegeven: Wie wil hooren een nieuwe liet dat Thantwerpen is geschiet. Dat is in elk geval natuurlik een veel ouder lied, maar misschien van dezelfde wijs. Vgl. Mincoff, bl. 53.
De tijd is eind April 1574.

11. rechten: opheffen.

12. Monchas is waarschijnlik evenals het gewonere Spechten een scheldnaam voor de Spanjaarden, die mij echter van elders niet bekend is.

13. Sancho d'Avila.

[p. 213]

 

Die Spangiaers zijn ghecomen met ghewelt

20

Tweendertich Vendlen waren daer ghetelt

 

En riepen tot die Burgers verheven:

 

Ghy Lutriaen scheyt van u goet en ghelt,

 

Wilt ghy behouden dat leven,

 

Tis ons al ghegheven.

 

 

25

Die Burghers hadden op Granvels broeder toeverlaet ^25.

 

Dat hy soude weeren der Spaniaerts quaet,

 

Maer die Monick ^27. liet zijn schelmerije blijcken,

 

Hy lietse ^28. neffens tCasteel in Antwerpen vermaert,

 

Dat die Burghers moesten beswijcken

30

Arm ende Rijcken ^30..

 

 

 

Seer haestich liepen sy als Turcken snoot

 

Door die Stadt met schrickelicken ghetiere groot

 

En deden de Burgers groot versmaden,

 

Betaelt, betaelt ons met der spoet,

35

Of u gheschiet gheen ghenade

 

Vroech noch spade.

 

 

 

Die Spangiaerts waren seer verwoet,

 

Om te berooven der Burgers goet,

 

De Schepen die sy geladen vonden,

40

Moesten weder ontladen metter spoet

 

En drijven daer flucks van landen,

 

Of men woldse ^42. verbranden.

 

 

 

Des nachts liepen die Rabauwen ^43. stout

 

Met fackelen ende hamers menichfout

45

Of sy al deuren wolden op jaghen ^45.,

 

Also dat die Vroukens met kinde benout,

 

Zijn doot ghebleven door vertsaghen,

 

Dat haer Mans aensaghen.

 

 

 

Die Gouverneur heeft een eysch ghedaen

50

Vier Tonnen Gouts wild hy ontfaen

 

Vander stadt van Antwerpen vercoren,

 

So wolde hy de Burgers van stonden aen ontslaen,

 

Meer wilde hy hebben van die Contoren,

 

Of tbleve al verloren.

25. Frederik Perenot van Granvelle, heer van Champaigney.

27. Die Monick is, als vroeger, Requesens. Deze was, toen het gevaar van de kant der muitende Spaanse soldaten dreigde, in Antwerpen gekomen en verhinderde dat Champaigney maatregelen tot beveiliging der stad nam. Door zijn verbod aan de Waalse soldaten, om de muitende Spaanse soldaten met geweld buiten de stad te houden, vonden deze gelegenheid binnen te dringen. Dit geschiedde bij ‘de lasch tussen de steêvesten en de burgh’, zoals Hooft zegt.

28. se ontbreekt in B; C-H hebben liets.

30. Arm ende Rijcken. B-H Armen end Rijcken; I-M. S Arme end Rijcken.

42. woldese en 45 wolden. Alle andere woudese en wouden.

43. rabauwen: rovers.

45. opjaghen: openstoten.

[p. 214]

55

Dus heeft die Gouverneur, wilt dit verstaen,

 

Thien Tonnen Goudts uut Antwerpen ontfaen:

 

Aldus can hy den thienden Penninck halen,

 

Al costet golden ende silveren schalen saen,

 

Om zijn Spaniaerts ende Walen

60

Daer mede te betalen.

 

 

 

Sijn dit ghetrouwe Soldaten coen, ^61.

 

Die sConincks Landen souden bystant doen?

 

Monsuer Havre ^63. met zijn Rabouwen

 

Dry Duysent Gulden gaven die Dorpen Rantsoen,

65

Noch hebben sy die Boeren ghetrouwe

 

Doorsteken ende doorhouwen.

 

 

 

Die Hoochgheboren Prins van Orangien bekant,

 

Een vry Edel Heer uut dat Nederlant,

 

Daer na hoortmen Thantwerpen verlanghen,

70

Maer den Gouverneur als een Tyrant,

 

Die doetse deerlick vanghen, ^71:

 

En aen een Galghe hanghen.

 

 

 

So lang als ghy den Prins houdt uut dat Lant,

 

Can hy ^74. u schatten en scheeren aen elcken cant,

75

Den thienden penninck met liste crijghen,

 

Ghelijck Duckdalbe den Ouden quant

 

SaI hy dan oock gaen bijghen ^{77. 77, 78.}

 

Al stil ^78. swijghen.

61. vlgg. Dit koeplet ontbreekt in I.J.L.M.S,

63. Havre, de broeder van Aerschot, en aanvoerder der Waalse troepen, die op bevel van Requesens en op aandrang der Spaanse soldaten uit de stad waren verwijderd.

71: nl. degenen, die om de Prins van Oranje hadden geroepen.

74. hy is hier natuurlik niet de Prins, maar Requesens.

77. bijghen. Zoo A-H; daarvoor I vijghen; L.M.S. wijghen.

77, 78. De bedoeling moet wel zijn: dan zal hij, evenals Alva, in stilte er van doorgaan. Maar bijghen is een zeldzaam woord. Het Ndl. Wdb. II, 2610 geeft slechts één, evenmin heldere, plaats. Dat ook de latere uitgevers het niet verstonden, blijkt uit de veranderingen. Vijghen en wijghen zijn trouwens even onbekend.

78. stil. Zoo A. B; alle andere stille.