Geuzenliedboek

[p. 139]

61.
Vande belegheringhe voor die Stadt van Haerlem, ⁺

op de wyse van Dueren.

O God van Hemelrijcke
Siet toch neder int Aertsche dal,
Op u Kind'ren al ghelijcke,
Die bedruckt zijn over al,
Al vanden Duck dalve, met wreeden geschal
Hy vervolcht de Christenen groot en smal
Voor Haerlem buyten der stede,
Daer leyt hy met grooten onvrede.

Duc dalve sant dry Posten ghetrouwen ^9.
Voor Haerlem die stede valiant,
Of sy de Stadt opgheven wouden,
Van sConincx weghen in zynder hant,
Oft wy eysschen de Stad te sweerd' en te brant,
Soo wy die winnen met stormender handt,
En salder niemant houden sijn leven
Wilt u in onser ghenade gheven.

Doe sprack een Borgher van waerden:
Wy hebben wel van zijn ghenade ghehoort,
Al aen die schamel Borghers van Naerden
Die zijn soo deerlick vermoort:
Mans, Vrouwen, Kinders, men sloegent al doot,
Die Borghers van Zutphen deden open de poort,
Men woudese in ghenade ontfanghen,
Maer zijn gheslaghen ende ghehanghen.

De stadt wy niet opgheven,
Sprack die Overste Luytenant, ^26.
Wy willense bewaren van sConincx wegen
En gheven ons in Godes hant,
Ghy wilt den Coninck verderven zijn lant,
Vermoort de lieden aen elcken kant
Met kruyt en loot wy u verwachten
Van hongher suldy ons niet versmachten ^32..

+ No. 61. Naar H. Verder in E. I en alle latere, behalve S. V. Ook in Oudt Haerlems Liedtboek. Bij V.L LVIII; Van Vloten II, 43.
Het lied is gemaakt vóór het einde van de belegering, ongeveer April 1573. De belegering was 11 Dec. door Don Frederik aangevangen.
Voor de melodie zie bij n^o 22.

9. Bedoeld zullen wel zijn de drie door de vroedschap van Haarlem aan Don Frederik gezonden gedeputeerden, die de overgave van de stad moesten aanbieden, en waarvan twee naar Haarlem terugkeerden om de voorwaarden van Don Frederik mede te delen.

26. De overste Luytenant is Ripperda.

32. smachten: laten verhongeren; de betekenis die het woord volgens Verdam i. v. ook in het Mnd. heeft.

[p. 140]

 

Sy schoten doen wel seven daghen

 

Op Haerlem met grooten ghewelt

35

Met Cartouwen ^35. en dobbel Slanghen

 

Hebben zy op de mueren ghestelt,

 

Maer die van Haerlem schoten lustich int velt

 

Sy hebben soo menighen Ruyter ghevelt

 

En so menich Spaengiaert gheschoten

40

T'welck heeft den Cornel ^40. verdroten.

 

 

 

Men sach Haerlem bestormen

 

Met macht vielen de Spaengiaerts an

 

Daer laghen so veel int velt ghestorven,

 

Viermael sijnse gheslaghen daer van

45

Want de vrouwen quamen soo stoutelick an,

 

Met steenen peckreepen ^46. vier ende vlam,

 

Wierpense de Spaingiaerts vande mueren

 

Sy ^48. kreten als leelicke dieren.

 

 

 

Doen zy den lesten ^49. storm verlooren

50

Bleeffer wel achthondert doot en ghewont

 

De Spaengiaerden schudden haer ooren,

 

Ghelijck als eenen water hondt

 

Sy traden haer geweer met voeten terstont

 

Sy riepen met Tyrannigher herten gront, ^54.

55

God was een Lutriaen gheworden,

 

Doe sy d'onnoosel niet en konden vermoorden.

 

 

 

Sestien Vaendel knechten ghetrouwen

 

Sijn te Haerlem binnen ghewent

 

En twee Vaendels ghemonsterde Vrouwen,

60

Hebben so menighen Spaengiaert gheschent ^60.,

 

Int stormen doen zy grooten ghewelt,

 

En draghen dat Vendlijn als een Heldt,

 

Soo Lustelick in haer handen

 

Duc dalve tot sijnder ^64. schanden.

 

 

65

Die van Haerlem wilt hooren

 

Hebben twee Poorten wijt op ghedaen,

 

Als of zyt ^67. gaven verlooren,

 

Dat hebben die Spaengiaerts verstaen,

 

Den Cornel riep loop an, loop an,

70

Nu slaet al doot, spaert Vrou noch Man

 

Want zy hebbent verloren ghegheven,

 

En laet die Kinders inder Wieghe niet leven.

35. Cartouwen en dobbelslangen zijn soorten kanonnen.

40. Met den Cornel wordt Don Frederik bedoeld.

46. Peckreepen; pekkransen; reep = ring (vgl. Hgd. Reif).

48. sy: de Spanjaarden.

49. lesten. I. J. L. M sesten.

54. ongeveer: uit het diepst van hun boosaardig hart.

60. geschent: gedood.

64. sijnder. I harer, fout, in geen andere overgenomen.

67. zyt. I zy, drukfout, in geen andere.

[p. 141]

 

De Spaengiaerts zijn voorgheloopen ^73.,

 

Om te vermoorden dat Christen bloet,

75

Een loose Brugghe was binnen der Poorten

 

Die brack in met al dat Spaensche ghebroet

 

Daer bleeffer wel seshondert doot

 

Misericordia riepen zy al cleyn en groot

 

Doen de achterste dat verstonden,

80

Daer en was geen Kar aen haer eers ghebonden. ^80:

 

 

 

Doen zijn die van Haerlem uytghetoghen

 

Met een so evelen moet

 

Sy hebben so fellick gheslaghen

 

Dat sy ginghen door haer bloet

85

De Spaensche Cornel die bleef daer doodt ^85.

 

Met veel soldaten en Capiteynen groot

 

God heeft haer victory ghegheven

 

Noch hebbense ^88. tgheschut naer Haerlem ghedreven,

 

 

 

Och wy arme Dulck dalfs knechten,

90

Sterven hier van armoede groot

 

Hoe souden wy konnen ghevechten

 

Hier lichter so vele doot

 

Tis al potz marter, potz lyden aen allen oort ^93.

 

Heeft ons die Duyvel in Hollant ghevoert

95

Och ten helpt pijpen noch Trommen

 

Als de Hollanders beghinnen te kommen.

 

 

 

Een Borgher van Haerlem ghepresen,

 

Heeft in Duckdalvens legher ghevoert

 

Vyftien Hollantsche ghevalste Kesen

100

Die daer af aten die bleven al doot.

 

Een Spaengiaert vraechde hem metter spoet

 

Van waer brengdy dese Kesen goet,

 

Van Amsterdam mijn goede Senioeren

 

De Spaengiaert sprac wilt ons tAmsterdam voeren.

 

 

105

Tghebeurde des avonts late

 

Wolden de Spaengiaerts schampen daer van ^106.

 

Daer quamen seven Spaensche soldaten,

 

Sy dwonghen desen goeden Man

 

Dat hyse moeste voeren na Amsterdam

110

Die twee hadden gulden ketens an,

 

Die Voerman heeft een mijl of twee omghereden,

 

Hy brochtse te Haerlem binnen der steden.

73. voorloopen: hard loopen.

80: Toen konden zij hard lopen.

85. Rodrigo de Toledo misschien, ofschoon Bor (VI, 432) alleen vertelt, dat deze werd gekwetst bij de bestorming van 31 Jan. De hier beschreven uitval had plaats op 25 Maart.

88. se alleen in I. J. L. M, maar kan toch wel niet gemist worden.

93. Vooral de Duitsche troepen van Don Frederik werden mismoedig; de Spanjaarden hielden zich veel flinker.

106. schampen daer van: aan de haal gaan.

[p. 142]

 

Doe zy te Haerlem quamen,

 

De Vrouwen riepen al even dol,

115

Hier comen seven heylighe mannen,

 

Tisser effen een galghe vol,

 

Die Spaengiaerts kreghen so menighen sol ^117.,

 

Sy schudden haer eers sy krauden haer bol,

 

Des morghens sachmense hanghen en proncken

120

De Borgers den Voerman een gout keten geschoncken.

 

 

 

Oorlof ghy Christenen verheven,

 

Bidt voor ons Hollanders kleyn en groot

 

Dat God ons victory wil gheven

 

Teghen onse Vyanden verwoet:

125

Wy willen nu strijden tot inden doot:

 

Al sterven wy dan om Gods woort,

 

So bidden wy Christum ghepresen

 

Dat hy ons ziel wil ghenadich wesen.

117. sol: stoot.