Geuzenliedboek

38.
Een nieu Liedeken van vier Pastooren, die in tSgravenhage, om het getuygenisse Christi geworcht ende ghebrant zijn, Anno 1570. Den 30 May. ⁺

Op de wijse vanden 3. Psalm.

O Haegh lustigh prieel,, Ghy maket alte veel,
Dat ghy Gods uutvercoren
Doot, want tis zijn erfdeel,, ghy verwect hem gheheel,
Tot gramschap ende toren.

Want ghy brant ende blaeckt,, En stelt Gods volck mismaeckt,
Waer door u quaet vermeeret,
Des u ^7. verderf genaeckt,, so ghy sulcx niet en staeckt
En van boosheyt u keeret.

Want vier pastoors int Lant,, die hebt ghy daer gebrant,
Is dit niet te beclaghen?
Van Iselmont bekant,, Lier end Monster (this schant)
En die Pastoor van Schaghen,

Die vroom hebben haer bloet,, om Christi wille goet
Ghestort sonder bezwaren.
Dat deed ghy Spaus gebroet,, dwelc ick met herten soet
Sal singhen en verclaren.

Anno tseventich reyn,, den twaelfden Mey certeyn,
Sijn Papen ende Heeren,
Ghecomen in dat pleyn,, By dees Schaepkens seer cleyn,
Om hen texamineren,

+ No. 38. Naar A. het eerst opgenomen in de veronderstelde druk van 1575 : χ. Verder in B. I. J. L. M. S. Bij V.L. XXXVI; Wackernagel n^o 78.
De 3e psalm zal wel die van Datheen zijn, ofschoon ook Utenhove's zou passen.
De hier bedoelde vier pastoors zijn genoemd bij No. 19.

7. In A ontbreekt u, dat alle andere hebben.

[p. 79]

 

Al waren sy geplaecht,, Theeft hen seer wel behaecht

 

Al voor den Raet ^22. te comen,

 

Sy hebbent vry gewaecht,, in Gods naem onversaecht

 

En waren sonder schromen.

 

 

25

Die Sophisten seer quaet,, Vraechden met strang ghelaet

 

Waerom dat sy uuttoghen ^26.

 

Dat schoone misghewaedt,, dwelck sy hadden met smaedt,

 

Gheworpen tvolck voor ooghen,

 

 

 

Doen hebben sy gheseyt,, dat en is ons niet leyt,

30

De Mis heeft ons verdroten

 

Te doen dat grousaem feyt,, daer Christi weerdicheyt,

 

Heel booslick wort verstooten.

 

 

 

Oock van thoulick eerbaer,, en Sacramenten claer,

 

Daer van hen die Sophisten

35

Vraechden int openbaer,, en oft de Paus voorwaer,

 

Hen docht te zijn een Christen?

 

 

 

Dantwoort dat was so fier,, al na des Schrifts manier,

 

Van dees Schaepkens gegeven,

 

Dat sy al tot het vyer,, gheoordeelt werden schier,

40

Om te brenghen om tleven.

 

 

 

Een bevende verflout,, Schreef tantwoort menichfout, ⁴¹

 

Tot dees Schaepkens vercrencken,

 

Doen sprack een Broeder stout,, Waerom zijt ghy benout?

 

Wilt dees saeck overdencken,

 

 

45

Beeft dan, als ghy sult staen,, om loon na werck tontfaen,

 

Voor Gods rechtveerdich oordeel,

 

Daer ghy moet op den plaen ^47.,, En niet en moecht ontgaen,

 

Blau onschult ^48. doet gheen voordeel.

 

 

 

De Schaepkens seer benijt ^49.,, scheiden so uut dat crijt

50

Om hen voorts te bereyden,

 

Al totter doot met vlijdt,, want haren laetsten tijdt

 

Die was na by om scheyden,

 

 

 

Sy wilden vreesen niet,, die tlichaem dooden siet, ^53.

 

Maer die lijf ende zielen

55

In dat helsche gebiet,, can werpen met verdriet,

 

En eewichlick vernielen.

22. voor den Raet: der Inquisiteurs namelik.

26. uuttoghen, d.w.z. hadden uitgetrokken.

41 vlg. zijn niet geheel duidelik. De bedoeling zal wel zijn: een van hen verflauwde in zijn moed, en schreef een dubbelzinnig antwoord op, waardoor de eer der martelaren gekrenkt, verminderd zou worden. Maar een der anderen sprak hem moed in.

47. B: Daer ghy moet comen plaen: waar gij zonder twijfel moet komen. De lezing van A geeft een minder goede zin. De andere lezen: Daer toe ghy komt seer plaen.

48. Blau onschult: verzonnen verontschuldigingen baten niet.

49. benijt: gehaat, met haat vervolgd.

53. vgl. Matth. X, 28.

[p. 80]

 

De Bisschop ^57. onvervaert,, van den Bosch wijt vermaert

 

Met twee Abten beneven,

 

Is comen onghespaert ^59.,, in Mey, tmoet zijn verclaert,

60

Den twintichsten en seven,

 

 

 

Den Raet ^61. werde versaemt,, Van dees Heeren voornaemt,

 

Als men soude ontwieden ^62.,

 

Dees Schaepkens wel befaemt,, Int secreet ist gheraemt

 

This schandt voor allen lieden.

 

 

65

De dienaers die zijn doen,, ghegaen met herten coen

 

Om dees onnosel Schapen:

 

Daerna wilt dit bevroen ^67.,, zijn sy al voor de noen,

 

Ghecleet ghelijck de Papen,

 

 

 

En gebrocht hoort na mijn,, tot den Bisschop die fijn,

70

Tusschen dAbten was staende

 

Elc moest gemijtert zijn,, end gestaeft, wat een schijn

 

Om twerck dat doen was gaende.

 

 

 

Dat Heylichdom ^73. dat is,, van hen vingeren fris,

 

Afgheschrapt in onvreden

75

Met een mes als een vis,, en een lock hayrs gewis,

 

Hebben sy afghesneden:

 

 

 

De Bisschop de Schavuyt,, sprack, wy trecken u uut

 

Het cleet Christi rechtveerdich,

 

Dwelc u afval beduyt,, dat ghy van Christi Bruyt

80

Gheweken zijt onweerdich.

 

 

 

Een Broeder op dat pas,, die oock de oudste was,

 

Sprack doen dus voor hen allen,

 

O Bisschop hoort my ras,, ghy weet wel van tgebras ^83.

 

Wat wilt ghy doch veel callen?

 

 

85

De Bisschop swoer goet ront,, Godt die is mijn oorcondt

 

Ick can niet anders smaken ^86.,

 

Leyde zijn handt terstont,, op zijn borst (wat een vont?)

 

Om tvolck dat wijs te maken.

57. Franciscus Sonnius, vgl. n^o 36.

59. ongespaert: onverwijld.

61. Den Raet. Hier zullen, in tegenstelling met vs. 22, de wereldlike rechters bedoeld zijn (vgl. vs. 89); indien de dichter zich altans van deze dingen enigszins nauwkeurige voorstelling maakt, wat te betwijfelen valt.

62. ontwieden: ontwijden.

67. wilt dit bevroen: begrijp dit wel.

73. Dat heylichdom: het heilige, dat aan de vingers was, omdat zij daarmee het Allerheiligste, het misoffer, plachten aan te raken; hen andere vorm van hun, evenals op tal van plaatsen in deze liederen.

83. ghy weet wel van tgebras: ge weet wel, wat die rommel beduidt. In het verhaal, zoals Bor I, 313, het geeft, antwoordt Arent Dircksoon, de pastoor van de Liere, die ook hier gemeend wordt, op de woorden van Sonnius Exuo tibi vestem Iustitiae, quam volens abjecisti (ik trek u uit het kleed der gerechtigheid, dat gij vrijwillig verworpen hebt), Immo vestem Injustitiae (ja! het kleed der ongerechtigheid).

86. smaken: ondervinden, begrijpen.

[p. 81]

 

De Bisschop sprack doen hoort,, tot den Raedt ongestoort

90

Wy stellens in u handen

 

Handelt hen saecht nu voort,, merckt doch tgeveynsde woort,

 

Want twas al om te branden.

 

 

 

O Hypocrijten fel,, dit zijn u treken wel,

 

Dat ghy bijt Schaepkens claerlick

95

En vaecht u muylen snel,, recht of ghy in tghequel,

 

Hen niet ghebrocht hadt swaerlick.

 

 

 

Smaendaechs teghen den nacht,, wert hen de weet onsacht

 

Ghedaen om sdaechs te sterven.

 

Doen spraken sy bedacht ^99.,, wy hebben langh gewacht

100

Om Gods Rijck te beerven.

 

 

 

Sy waren heel vervreucht,, en dat in rechter deucht

 

Van blijschap gants ontspronghen ^102:

 

Hebben met groot geneucht,, in God sijnde verheucht

 

Den Psalm sestien ghesonghen. ^104.

 

 

105

Ter doot zijn sy gebrocht,, dwelckmen aenschouwen mocht

 

Een yeghelic bysonder

 

Van dat Babels gedrocht,, dat den Paus is verknocht

 

Al swijgende, twas wonder.

 

 

 

Elck is al met zijn Rot,, gecomen opt schavodt

110

Ghebonden als een beeste

 

Een yeder badt (dits slot),, In uwen handen Godt

 

Beveel ick mijnen gheeste.

 

 

 

Daer na met smerte groot,, zijn sy geworcht doot

 

En ghebrant aen vier staken

115

O jammerlicken noot,, want om de waerheyt bloot

 

Moesten sy den doot smaken.

 

 

 

Also zijn sy gherust,, na haers herten lust

 

In Christo den ghetrouwen

 

Van hem zijn sy ghecust,, hen ^119. vyer is uutgeblust,

120

Tleven dat is behouwen.

 

 

 

Duysent vijf hondert jent,, en tseventich bekent,

 

Is dit werck int ghereye ^122.

 

Gebrocht ende volent,, van den Raet gants verblent

 

Den dertichsten dach Meye,

99. bedacht: wel beraden.

102: Geheel opgetogen van blijdschap.

104. Ps. 16: Bewaar mij o God, want ick betrouw op u.

119. hen voor hun, zie vs. 73.

122. ghereye: gerede. Dit werk is in 1570 in orde gemaakt, voorbereid en voleindigd.

[p. 82]

125

O Heeren nu toch beeft,, dat ghy dus groulick leeft

 

Met Gods Schaepkens seer goedich

 

En u hert toch begeeft,, tot Godt, eer dat ghy sneeft ^127.

 

Want u handen zijn bloedich.

 

 

 

Neemt in danck dit gesangh,, O Gods ghemeynte bangh,

130

Mijn Broeders inden Heere,

 

Ick hoep Godt sal eerlangh,, helpen vrij uut bedwang

 

Ons als zijn kindren teere.

 

 

 

Ghy Predicanten net,, swijcht niet door gheen belet ⁺

 

Bouwt op Gods Kercke schoone

135

U mondt sy een Trompet,, om te leeren Gods Wet,

 

So crijcht ghy slevens Croone.

127. sneeft: sterft.

+ Omdat de laatste strophe bijna geheel gelijk is aan die van n^o l, behoeft dit lied nog niet van dezelfde dichter te zijn. Wel worden de vier pastoors daardoor op één lijn gesteld met Fabricius. Allicht is hier een Hollander aan het woord.