Geuzenliedboek

36.
Hier volcht een Liedeken van den aelweerdigen Bottoor Sonnius, Bijtschaep (Bisschop had hy geerne dat ick seyde) binnen Antwerpen, etc. Ende van zijn Medegeselle, den olden Herman, die den lieden voor een geheel Sermoon (om dat hem dat Predickampt niet en beviel) drie goede puncten in haren boesem gaf mede thuys te draghen, op dat sy hen daer een geheel Weke mede souden becommeren, etc.

Hier by machmen speuren den Huerlinck, by den rechten voorigen Herder Fabritio. ⁺

Op de wijse: O Heere Godt leert ons bidden, uut vieriger herten gront.

Hoe duyster is die Sonne ^1.,
Sy gheeft so droeven schijn,
Al waert ^3.een Helsche Tonne,
Sy brandt u swart fenijn ^4.:
My dunckt sy wil ons moorden,
En leyden int leste ^6. verdriet
Ick hoor so valsche woorden,
Wy dwalen aen allen oorden,
Tschijnt ^9. Godt van Hemel niet.

+ No. 36. Naar A. Verder in I.J.L.M.S. Bij V.L. XXII.
ndien het opschrift er oorspronkelik bij behoort, kan het lied niet ouder zijn dan 1570, omdat Sonnius eerst 26 April van dat jaar bisschop van Antwerpen is geworden, nadat hij reeds 13 Maart 1569 benoemd was. Inderdaad geloof ik, dat we ongeveer aan die tijd moeten denken, ofschoon ik het opschrift voor een later bijvoegsel houd.
Voor de wijs zie Wieder, n^o. 681 en Scheurleer, Een devoot … Boecxken, bl. 160. Het is dezelfde melodie als van n^o 64; zie aldaar.
aelweerdigen: dwaas, zot; opzettelike vervorming van alwaerdig of eerwaardig; Bottoor: stommerik, op dezelfde wijze voor Doctoor; Bijtschaep: die de schapen verslindt, voor Bisschop.

1. Sonne: toespeling op Sonnius.

3. Al waert: als of het ware.

4. fenijn, een stopwoord, waarin men hoogstens een versterking te zoeken heeft, zoo iets als venijnig zwart.

6. leste: uiterste.

9. Tschijnt: het is God niet openbaar.

[p. 75]

10

Nochtans tgheschiet op liste

 

Alsoo ick mercken can:

 

Daer praet een blau Sophiste ^{12. +},

 

Met den armen Letterman ^13.,

 

O Balcken ende Boomen,

15

Nu ist hem den rechten raem ^15.,

 

Hy roept zijn eyghen droomen:

 

Die Son is hem benomen,

 

Nochtans voert hy den Naem.

 

 

 

Hy roept Papales casus:

20

Und spreeckt so swaer Latijn:

 

So biecht die Roomsche Rasus ^21.,

 

Met al zijn Huysgesin:

 

Tsijn die verdoemde wercken,

 

Men doeter veel by nacht

25

Wanneer die Roomsche Klercken

 

Veer van Sint Pieters Kercken,

 

Gaen op der heyligher dracht.

 

 

 

Sy staen aen Bulmans ^{28. +} Hecken,

 

En wryven den olden struyck,

30

Sy souden ons gheeren verwecken,

 

Dat Vaderlick ^31. ghebruyck,

 

Seer oldt wel hier ghecomen, ³²

 

Veel older dan Godts Woordt,

 

Ghy sultse Heer verdoemen,

35

Sy wercken in haer beroemen,

 

Der eewigher Waerheyt Moort.

 

 

 

Ick canse niet bekennen,

 

So seer ben ick verblindt,

 

Dien stanck die sy ons brenghen,

40

Vliecht duyster in den windt:

 

Tsijn onghehoorde Gasten,

 

My dunckt sy blijven staen,

 

Oft wyse dus verrasten

 

En liepen daer by en tasten, ^44:

45

Ick hoep tsal wel bestaen. ^45:

 

 

 

Ick tast een Roomsche Poppe

 

Een Minneken sonder Baert,

 

Het cruypt eerst uut den doppe,

 

Ten is niet wel ghepaert,

50

Met eenen olden Harmen, ^50.

 

Die op zijn slapen wacht,

 

Ghy hoort het te verwermen,

 

Heer Paus in uwen armen,

 

En ketlent al den nacht.

 

 

55

Ick tast een styven Osse, ⁵⁵

 

Een uutgeplockte Beest,

 

Met eenen valschen Vosse

 

Die Hel noch Hemel en vreest,

 

Hy staet op zijn beduncken,

60

Maer ghy goet Acker knecht,

 

Ghy zijt van older Munten,

 

Segt ons drie goede puncten,

 

U preken valt u te slecht.

 

 

 

Gaet thuys ghy valsche Boden

65

Ghy vruchten afgepluckt,

 

Ghy Babylonsche Goden

 

Die reys is u misluckt,

 

Holdt sulcke leer te vooren,

 

Vangt ons met ander list,

70

U Narren en u Dooren,

 

Die ghy eens hebt gheswooren

 

Den plompen Antechrist.

12. een blau sophiste: iemand die onbeduidende en bedriegelike schijnwaarheden verkoopt. Waarschijnlik wordt hier gedoeld op hetgeen in 1567 Sonnius tegen de Calvinistiese leer geschreven had: Succincta demonstratio etc., vgl. Th. Goossens, Franciscus Sonnius in de pamfletten enz. blz. 94.

+ Sophisten zijn ook de wereldwijzen, die op hun verstand steunen in plaats van op de Openbaring. Hier worden ook de Roomse godgeleerden zoo genoemd, omdat zij naast de Bijbel ook nog op menschelike opvattingen steunen.

13. Letterman. Is dit eenvoudig ‘geletterde’ of ‘die zich aan de letter van de Schrift houdt?’

15. raem: raming, rooi.

21. Rasus: geschorene, maar in woordspeling met razen.

28. De andere: als Bulmans gecken.

+ Bulman zal wel de Paus zijn, die bullen uitvaardigt.

31. Vaderlick, vertaling van Papalis.

32 vlg.: De pauselike gebruiken zijn hier veel eerder gekomen dan het zuivere woord Gods.

44: Als wij daar eens naar toe gingen en onderzochten, wat zij wel zijn.

45: Ik hoop, dat het zal stand houden, dat het juist zal blijken.

50. Vgl. het opschrift.

55 vlg. Met de Os en de Vos schijnen Sonnius en zijn helper bedoeld te zijn.

[p. 76]

 

Die olde Vaders ^73. deden

 

Gheheel na Gods gheset ^74.:

75

Wie anders wil doen treden,

 

Is valsch verander der Wet:

 

Hy laetse niet vercleenen,

 

Noch eenich Woort toe doen,

 

Als blinde Draken meenen,

80

Wanneer sy Holt en Steenen

 

Gaen cleeden blauw en groen.

 

 

 

Tis schant voor so gheleerde,

 

Die Meesters zijn ghecroont,

 

Te staen met die verkeerde,

85

Die Balams Coninck loont, ^85.

 

En maken Godt veel minder

 

Dan eenich Creatuer:

 

Ghy spreeckt als blinde kinder

 

U groote Naem niet hinder,

90

Hier en by u ghebuer.

 

 

 

Adieu ghy Christen Schapen,

 

Die ick eens lestmael sach,

 

Wilt altijt met my gapen

 

Na eenen beteren dach,

95

Ghy blijft in enghe stricken,

 

Ick loop vast over al,

 

Daer salder veel op micken,

 

Soud ick van Gods woort wijcken,

 

Twaer een swaer ongheval.

73. Die olde Vaders: de kerkleeraars uit de eerste eeuwen van het Christendom.

74. gheset: wet.

85. De koning der Moabieten, die Bileam (of Balaäm) omkocht om de Israelieten te vervloeken. Zie Numeri XXII.