Geuzenliedboek

[p. 58]

30.
Hier beginnen de Geusen haer hert wederom te halen, ende openbaren hen met Graef Lodewijck in Groeningerlant, daer sy eenen victorieusen Slach erworven hebben, tusschen Heyligherlee ende Winschoten. ⁺

Op de wijse des ij. Psalms Uutenhove.

Mijn Siel verblijdt haer in den Heer
Sijn hulp doet my opspringhen ^2.:
Dus wilt met my tot zijnder eer,
Een danckbaer Liedt nu singhen:
Want Wonder wracht zijn stercke handt,
Hy heeft zijn Volck ghedaen bystant,
In het Landt van Groeninghen.

Op den dryentwintichsten Mey,
Des avonts na ses uren,
Soo wert ghehoort een groot gheschrey,
Van alle den Nabueren,
Theyligerlee en daer ontrent,
Daer Gods ghenade wert bekent,
In zijnes Strijdts uutvueren ^14..

Graef Lodewijck tooch uut den Dam ^15.,
Na dees voorseyde stede:
Sijn Broeder Adolf met hem quam,
Graef Joost Schouwenburch ^18. mede:
Met menich Lantsknecht onbeducht,
Alst scheen, soo namen sy de vlucht, ^20.
Het welck haer voordeel dede.

Sy sochten een bequaem Slachvelt,
En vondent voor Winschoten:
In vijven is tslachoorde ghestelt,
Door Gods raet wel besloten:
De Ruyters hielen 't waghenpadt,
De Walen hebben inghehadt ^{27. 28.}
Een Sloot, daer sy uut schoten.

+ No. 30. Naar A, reeds in de oudste druk φ opgenomen. Verder in alle andere behalve in T en V. Bij V.L. XXVI; V. Duyse II. 1671; Wackernagel n^o 74.
Lied van 1568, onmiddellik na de slag bij Heiligerlee.
De wijs is dezelfde als van Maximilianus de Bossu (n^o 72), die in O en P hier ook in plaats van Ps. 2 genoemd wordt. Vgl. Van Duyse II, 1675 en 1725.

2. B en alle latere ontspringhen, dat hetzelfde betekent.

14. uutvueren: de volvoering.

15. den Dam: Appingadam.

18. Joost Schouwenburch: Schaumburg.

20. Zij namen de schijn aan te vluchten, vgl. Bor (1679) I, 235.

27. 28. verg. de beschrijving bij Bor t.a.p.: maer also omtrent drie ofte vier hondert schutten die Graef Lodewijk ter zijden in sekere droge dwars-sloten hadde geleid, opresen enz.

[p. 59]

 

Tverloren Hoopken ^29. sachmen staen

30

Omtrent de Galgh daer teghen,

 

De Dubbelsolders ^31. Westwaert aen,

 

Waren hoogher gheleghen:

 

De Duytsche Schutten lancx het Moer ^33.,

 

Elck meest met een nieu lanck Spaensch Roer ^34.,

35

Vanden Vyant ghecreghen.

 

 

 

Den Graef van Arenberch seer heet,

 

Sachmen vlijtich ^37. aanrijden,

 

Met thien Vaendlen Spangiaerden wreet,

 

Sy dansten, en benijden

40

Dat de vyf Vaendlen uut Vrieslant,

 

Met hen teghen een cleyn Vyant,

 

Als nu souden gaen strijden.

 

 

 

Met voeten (sprack elck) sullen wy

 

Dit volck wel haest wech stoppen ^44.:

45

Duymijsers ^45., ketenen daer by

 

Haddense reedt met stroppen.

 

Haer Leuse was: Hangh op, Slaet doot:

 

Maer buyten tBosch nu staende bloot,

 

Soo clauden veel haer coppen.

 

 

50

Arenberch heeft sick ^50. eerst vertoont,

 

Sijn achtiender te Paerde:

 

Tgheschut ghestelt, ginck los, tverschoont

 

Nassous volck, tdoock na dAerde:

 

Den Ruyteren en treftet niet,

55

Dat Dubbelsolders is gheschiet,

 

Was oock van cleynder waerde.

 

 

 

Veel Spaengiaerts schoten terstont los,

 

Nassous volck cost bet ramen ^58.:

 

Sijn Ruyters renden stracks na tBos,

60

Die tgrof gheschut in namen:

 

Die Walen volchden uut haer gracht,

 

Die Dubbelsolders oock met macht

 

Met Graef Lodewijck aen quamen.

29. Tverloren Hoopken: de lichte, met haakbussen gewapende troepen, die ook in het Duits verlorner Haufe worden genoemd, omdat zij de eerste aanval der cavallerie moesten verduren en daarbij dikwels moesten worden opgeofferd; ook: verlorne Knechte en Läufer (vgl. vs. 87), Frans : Enfants perdus.

31. Dubbelsolders: de landsknechten, die bij volledige wapening dubbele soldij kregen; ook in het Duits: Doppelsöldner.

33. Moer: moeras.

34. een nieu lanck Spaensch roer: het door Alva ingevoerde lange roer.

37. vlijtich, B-H en K: neerstich.

44. wechstoppen: wegtrappen.

45. duymijsers: duimschroeven.

50. sick; in I. J. L. M. O. P sich, N. Q—DD hem, vgl. vs. 91, waar ook N enz. sich behouden hebben.

58. ramen: mikken.

[p. 60]

 

De Spiessen druckten in seer hert,

65

Men hoorde Sweerden clincken:

 

Menich goet Roer ghebroken wert,

 

Om tSpaengiaerts cop te crincken:

 

Elc drong dweers door, schoot, smeet, en stack,

 

Soo dat der Spaengiaerts oorden brack,

70

En lieten den moedt sincken.

 

 

 

Vijf Vaendlen Duytschen vluchten haest,

 

Die dander snel na liepen:

 

Die Spaengiaerts staende seer verbaest ^73.,

 

Misericorde riepen: ^74:

75

 Sanct Jago ^75., Nostre Dam Loret ⁺,

 

Was van haer op Godt niet ghelet,

 

Deerlicken sy ontsliepen.

 

 

 

God zy met ons, de Leuse was,

 

Van het volck van Nassouwen:

80

Warachtich wast soo op dat pas,

 

Een yeghelick mocht aenschouwen:

 

Hy maecte hert ende handen sterck,

 

Ende wrocht daer door zijn wonderwerck,

 

Met haer die hem betrouwen.

 

 

85

Gheen half ure en heeft dit gheduert,

 

Den Slach die nam een eynde:

 

De Loopers ^87. hebbent meest besuert,

 

Al door Nassouwens Bende:

 

Opt Moer, en tBosch, een mijl int rondt,

90

Men Spangiaerts ende Duytschen vont

 

Meest doot, waer men sick wende.

 

 

 

In den Dollaert wijdt en seer groot

 

Verdroncken se by hoopen:

 

Arenberchs Peert viel in een Sloot,

95

Dies moest hijt oock becoopen:

 

Thooft, zijde, hals waren doorwondt,

 

Dies hijt bestorf in corter stondt,

 

En Groesbeeck ^98. ist ontloopen.

 

 

 

Van dit volck men begraven sach

100

Over de achtienhondert:

 

Wat men noch vondt na desen dach

 

Dat sy hier uutghesondert:

 

Nassous volck die doot bleven daer,

73. verbaest: verschrikt.

74: Daar zij wel de heiligen, maar niet God zelf aanriepen, moesten zij jammerlik omkomen.

75. Sanct Jago: St. Jacob, beschermheilige van Spanje.

+ Nostre Dam Loret: Loreto een plaatsje in de Italiaanse Ancona door tal van bedevaartgangers bezocht. Een huis, vroeger naar men verhaalde door Maria bewoond, werd daarheen in 1295 door engelen uit Nazareth overgebracht.

87. De Loopers: de lichtgewapenden, verg. bij vs. 29.

98. Groesbeeck, Bor I, 237. Het is vooral aan zijn maatregelen toe te schrijven, dat de inval van Lodewijk een zo ongunstig einde nam.

[p. 61]

 

Waren gheen veertich dit is waer,

105

In Gods werck u verwondert.

 

 

 

Doch Graef Adolff seer onversaeft ^106.,

 

Is daer oock doot ghebleven:

 

Graef Loodwijcks Cantzler ^108. wel begaeft

 

Die liet daer oock zijn leven:

110

Veel zijn ghewont, die stonden stijf ^110.

 

Doch hebben meest gheen noot vant lijf,

 

Godt wil haer sterckte gheven.

 

 

 

Tweehondert dertich Duytschen cloeck

 

Hier oock ghevangen laghen:

115

Arenberch had ghedaen versoeck,

 

Om menich Monicks Waghen,

 

Wel vol van Cruyt, cloten, Broot, Wijn,

 

Dese meest al ghebleven zijn:

 

Elc Peert wert uutgheslaghen ^119..

 

 

120

Tgeschut, Ut, Re, Mi, Fa, Sol, La. ^120.

 

Uut Groeninghen ses stucken,

 

Die volghen nu Graef Loodwijck na

 

De Heer laet doch ghelucken,

 

Dat de vyanden van zijn Woort,

125

Als dese corts werden versmoort,

 

Die noch Vrome verdrucken.

 

 

 

Mensch, dees saeck doch niet toe en schrijft

 

Den mensch, want twaer gheloghen:

 

Want tis Godt die de selfde drijft,

130

Al heeft hijt langh vertoghen ^130.:

 

Sulcks was wel onser sonden schult

 

En zijn tijt was noch niet vervult,

 

Meer is in zijn vermoghen.

 

 

 

O Heer, u zy lof ende danck,

135

Van uwe overwinnen

 

Sterckt ons gemoet, noch swack en cranck,

 

Met uwen Gheest van binnen,

 

Dat het bid, en betrouwe vast,

 

Soo sult ghy corts van ^139. overlast

140

Helpen die u beminnen.

Weest die ghy zijt. ⁺

106. onversaeft: onversaagd.

108. Cantzler: secretaris.

110. die stonden stijf: die krachtig standhielden.

119. uutgheslaghen: uitgespannen.

120. De namen door de soldaten aan de stukken gegeven.

130. vertoghen: uitgesteld.

139. corts van is de lezing van A-H. K; I. J. L. M hebben van den; N. Q-Z dan van; O. P sullet ghy van; AA-DD Dat ghy haer sult van alle last. Blijkbaar gevoelden de latere zetters, dat corts wel wat erg in strijd met de historie was.

+ Weest die ghy zijt is de spreuk van Jan Fruytiers, vermoedelik Z. Nederlander, maar reeds voor de opstand te Rijnsburg gevestigd. Van hem is ook het lied n^o 65. Verg. Te Winkel, Ontwikkelingsgang I, 261; V, 57 en 2e druk II, 469.