Germania. Jaargang 7

[p. 595]

Het Duitsche Volkslied.
Door H.S.
(Slot.)

Op die wijze nu vormen zich de zoogenoemde kameraadschappen, waarnaar het recht op dansruimte, evenals het recht op zekere tafels in de herberg geregeld wordt.

Gedurende den winter grijpt nog wel nu en dan in het dorp de omgang plaats, doch de ‘Spinnstubenzauber’ is meestal verdwenen.

Op bepaalde dagen kwamen toen de kameraadschappen in het huis eener vriendin te zamen en meer dan in de open lucht had men daar de gelegenheid tot leeren. Dat gezellig samenzijn werd minder door de economische ontwikkeling, maar vooral door de dorpsoverheden hand in hand met de geestelijkheid gegaan.

Op vele plaatsen werd ook de omgang door 't dorp verboden, onder voorwendsel dat zulks ook in de steden niet geoorloofd was.

Tegen de spinkamervergaderingen van jonge lui bracht men in dat ‘ze voor de zedelijkheid een gevaar waren.’

Wel is waar bonden zij zich niet den mond dicht en gaven zij zich aan jeugdige vroolijkheid over. Toch ging men niet zoo ver de voorschriften van Staat en Kerk met voeten te treden.

Rond het midden der vorige eeuw werd de strijd tegen deze ‘broeinesten der ontucht’ met bijzondere verbittering gevoerd.

De kerkelijke overheden gaven den toon aan; dan vielen de staatsoverheden in, en na dat de toenmalige openbare meening geen tegenbewijzen wist aan te voeren, ging de stevigste steun van het Duitsche volkslied te gronde. De verdediging van enkele ‘volksgezinde bladen’ viel zeer mager uit en de weinige stemmen die tegen zulke onderdrukking van een volksgebruik opkwamen

[p. 596]

gingen verloren, daar t' nu juist niet te doen was om ‘Boeken, slechts voor Heeren geschreven.’

De openbare meening had voor de vele goede eigenschappen der spinkamergezelligheid geen oog. Te dien tijde begon juist die nuchtere, spottende, vrijpostige geest van Nikolai door te dringen, voor wien het eenige doel des levens bestaat in het opleiden van den mensch tot een nuttig lid der samenleving. Daar geen geldvraag bij het vernietigen van de spinkamervroolijkheid ter spraak kwam, zoo liet de kleinzielige burgerij een der belangrijkste zijden van het volksleven te gronde richten.

Met de bijna overal onderdrukte spinkamergezelligheid is de vroegere zangschool verdwenen. Wat in de plaats is gekomen heeft het karakter niet meer van een leerschool. Meestal is op het vertrouwelijke ‘ondereen’ dat men in de spinkamer vond, het ongezellige publieke der herberg gevolgd, waar het gezang zich niet meer zoo vrij kon ontwikkelen.

De vooruitgang der beschaving brengt natuurlijk ook een verandering van het dorp, van de wieg des Volkslieds, mede.

De zonen van het boerenvolk, aangetrokken door de veelbelovende pracht en heerlijkheden der steden, verlaten hunne dorpen en, door aangeboren schuwheid en uit vrees bespot te worden, wagen zij t' niet meer hunne dorpsliederen te zingen.

Zeker heeft ook de stedeling, vooral degene der hoofdsteden, zijn liederenschat. En vooral de ‘stad der liederen’ heeft haar eigen voortbrengselen, die onder den naam ‘populaire Weener liedekens’ bekend zijn en ook wel een geheel eigenaardig karakter dragen. Niet licht zijn die na te zingen.

Dit eigenaardig lied geeft ook de gevoelsuitdrukking weer van een zekere volksgroep, die in den loop der tijden het gevoel zijner verwantschap met het Duitsche volk meer en meer heeft verloren.

Doch zulke liederen behooren niet tot den Duitschen volksliederenschat. Zoo men die liederen als de lyrische belichaming van de ziel des Duitschen volks moest aanschouwen, dan zou het

[p. 597]

wel met de eigenaardigheid van dat volk treurig gesteld zijn.

Er is ongelukkig steeds een soort menschen onder het Duitsche volk, ‘dat immer met het gespuis gaat, en nooit met het volk.’

Het kan ook Duitsche mannen, vooral Duitsche turners niet tot eere strekken, aan de verspreiding van zoo smaaklooze liederen mee te helpen, voornamelijk door zulke zelven te zingen. Het mag ook wel overbodig heeten op de beteekenis der zangvereenigingen te wijzen met het oog op de verspreiding en de veredeling van het volkslied. De meeste onzer vrienden kennen genoegzaam de Weener zangmaatschappijen, die wel Duitsche liederen zingen, maar die elk welkdanig Duitsch bewustzijn ontberen; dit kan nog door het feit gestijfd worden, dat zeer vele joodsche socialdemokratische en vooral christelijksociale zangvereenigingen met voorliefde Duitsche liederen zingen.

Geestdrift is even een mooi ding, vooral wanneer er geen verplichting aan verbonden is.

De zangvereenigingen die waarlijk er toe bijgedragen hebben, het echt Duitsche volksgezang aan de vergetelheid te ontrukken en die werklijk met de liefde tot het Duitsche lied de liefde tot het aanverwante volk verbinden, zijn op de vingers van een hand te tellen.

De alduitsche turnvereenigingen zijn bij uitstek geschikt om het echt Duitsche volkslied, dat heerlijk kleinood van het Duitsche volk, als samenzang weder tot zijn ouden roem te brengen.

Het liefdevol verzorgen van het Duitsche volkslied in dezen zin vormt een uitstekend opvoedingsmiddel. Springt de aard dezer opvoeding ook al niet aanstonds in het oog, bij voortdurende beoefening slaat zij diepe onuitroeibare wortelen in de harten aller duitschgezinden en werkt veredelend op zin en gemoed.

Heil het Duitsche volkslied!