Germania. Jaargang 7

Langs den Anatolischen Spoorweg.

De ‘Times’ is begonnen met een reeks hoogst belangrijke artikels, van haren medewerker uit Konstantinopel, over den anatolischen Spoorweg. Daarin wordt op de onbaatzuchtigste wijze het Duitsch bestuur gewaardeerd. Wij laten hieronder de woorden van den schrijver volgen, waar hij spreekt over het hoofdkruispunt der spoorwegen, namelijk de stad Eskisher. Zoo luidt het in het Engelsch blad:

‘Dank zij de Anatolische spoorbaan, is het nu aan de reizigers mogelijk van Haidar Pascha uit Eskisher en daarmêe de hoogvlakte van Klein-Azië in 14 uur tijds van Konstantinopel uit te bereiken. Van af de “Bedelaars-Brug” die geworpen is over den “Gulden

[p. 240]

Hoorn”, brengt een zeer doelmatig en goed ingerichte kleine stoomboot, te Kiel gebouwd, en die den profetischen naam Bagdad of Bussora draagt, U in 20 minuten aan de landingsplaats van Haidar Pascha. Daar vindt de reiziger eenen trein met voortreffelijke, in Duitschland gemaakte, waggons, die veel gelijkenis hebben mit degene der Pruisische Spoorwegen. De reisgezellen zijn gewoonlijk anatolische boeren, in derde klas, Grieken, Armeniers, Turksche kooplieden en beambten, in tweede klas, en misschien enkele Europeanen, in eerste klas. De trein, die buitengewoon langzaam rijdt en bij elk station ophoudt (over deze slechte inrichting klaagt overigens ook een der beste kenners van kleinaziatische toestanden, D^r Grote, in zijn boek “Auf türkischer Erde”) loopt langs de golf van Ismid en het Ada-Baza-meer, door de bergachtige diepten der Sakaria naar het hoogland van Klein-Azië. In Ismid, een der hoofdstations van de gansche lijn en tegelijk een voorname handelshaven voor invoer- en uitvoer, wordt 20 minuten stilgehouden. Van de andere stations op den weg naar Eskisher zijn nog Hamidjé en Vilejik te vermelden. Van uit Hamidjé voert een dubbellijn naar Ada-Baza, van waaruit Konstantinopel met zijn eenig eetbare boter voorzien wordt, en dat tevens het middenpunt is van uitvoer van maïs, groenten en gevogelte. Vilejik drijft ook grooten handel in gevogelte, doch zijn hoofduitvoer bestaat in zijdepoppen. Achter Vilejik wordt de streek buitengewoon eentonig, de hoogvlakte van Klein-Azië is zoo leeg en kleurloos als de Russische steppen. Sedert het herstellen der spoorwegverbinding, is Eskisher een der bloeiendste steden van Anatolië geworden. Niettemin is het uitzicht der stad nog altoos weinig aantrekkelijk; de huizen zijn meestal in ruwe leemsteenen gebouwd en zelfs in dit jaargetijde zijn de straten erg beslijkt. De kromme straten en de verre van elkâar liggende huizen, geven Eskisher het voorkomen van een Kleinrussische stad, wat echter niet wegneemt, dat deze plaats een bezoek waard is. Vooreerst dient opgemerkt, dat Eskisher het middenpunt is van geheel het anatolische spoorwegnet. Zijne werkplaatsen zijn groot genoeg om de 43 lokomotieven en de 1800 personen- en lastwaggons te bevatten die

[p. 241]

het rollende materieel vormen der drie lijnen Eskisher-Angora, Eskisher-Konia en Eskisher-Vilejik. De gezamenlijke spoorweglengte van deze drie lijnen, bedraagt 869 kilometer. - Het rollende materiaal dat van voortreffelijke hoedanigheid is, is voor 't grootste gedeelte uit Duitschland afkomstig en slechts een deel kommt uit Frankrijk en België. De werkplaatsen staan onder toezicht van een Duitsch ingenieur, die vroeger een gelijke bediening vervulde bij de Pruisische spoorwegen. De modernste, kostbaarste machienen treft men hier aan. Het stoommachien, voor deze werkplaatsen gebruikt, werd geplaatst in 1903. De geheele inrichting, die geschat mag worden op 20,000,000 mark, is van Duitschen oorsprong. In de werkplaatsen vinden 280 man bezigheid, waaronder doorgaans enkele Duitschers of Europeanen zijn. De meerderheid, 80 per honderd, zijn Turken, die een aangeboren talent schijnen te hebben voor mechanischen arbeid.

Voor ongeveer 2 maand, opende de spoorwegmaatschappij eene technische school, in verbinding met de werkplaatsen, ten einde alzoo ingeboren arbeiders aan te werven. Die school is nu volop in gang en zal de beste vruchten afwerpen. Zij telt 24 leerlingen, die onderwezen worden naar 't programma der Pruisische technische scholen; de taal echter, die bij 't onderwijs gebruikt wordt, is de Fransche. De toeloop tot de school is buitengewoon, doch volgens 't verlangen der Turksche regeering, worden vooral Turken alleen toegelaten, zoodat nu op de 24 leerlingen 18 Turken, 2 Armeniers, 2 Grieken, 1 Italiaan en 1 Oostenrijker geteld worden. De werkleider verklaarde mij, dat de jongelingen zeer geschikt en verstandig zijn en niet achter staan bij degenen der Pruisische technische scholen. In de werkplaats, waar de kleinere herstellingen gedaan worden, staat een Duitsch werkleider aan 't hoofd van 140 man, waaronder eenige Europeanen. Met die werkplaatsen staat een groot pakhuis in verbinding, waar alle noodige materialen voorhanden zijn, zoodat alle voorkomende herstellingen zonder uitstel steeds kunnen uitgevoerd worden. Deze materialen zijn voor 't meerendeel uit Europa afkomstig. - Buiten de 420 arbeiders die in de werkplaatsen gebruikt worden, werken er nog

[p. 242]

aan treinwachters, lokomotiefvoerders, enz. 140 man, meest Grieken en Armeniers. Het geheele spoorwegpersoneel in Eskisher bedraagt meer dan 500 huisgezinnen.

Voor deze kolonie onderhoudt de Maatschappij 2 dokters, beide Grieken, die ook den dienst doen langs de lijn, en verder werd door haar een groote school gebouwd en ingericht. Het onderwijs aldaar, wordt gegeven naar 't plan der Duitsche volksscholen en de voertaal is Duitsch, ofschoon 60 van de 100 scholieren Grieken zijn en slechts enkelen Duitschers, Oostenrijkers en Zwitsers. Naast het Duitsch wordt ook Turksch en Fransch opgelegd; Grieksch en Armenisch echter niet. De school is natuurlijk vooral voor de kinderen der spoorwegbedienden, wat echter niet uitsluit dat ook den kinderen der burgerij toegang verleend wordt.’

- Zooals blijkt uit voorgaande, wordt ginds een groot beschavingswerk verricht onder Duitsche leiding.