Germania. Jaargang 7

[p. 174]

Het Onderwijs in Zuid-Afrika.

Aan het Christelijk Schoolblad van den heer Emous ontleenen we de volgende beschouwingen en mededeelingen:

Er mag getuigd worden, dat de voormannen, de leiders der Hollandsche Afrikaners, niet nalaten de zaak der nationale opvoeding gestadig voor de aandacht der natie te leggen. Dat doen Louis Botha en Jan Smuts, dat doet ook Ds. Bosman; ja er is een eenparig besef, dat de handhaving der eigen taal vooral door het onderwijs eene levensvoorwaarde is voor het volk en zijn toekomst. Eenig verschil moge er soms zijn ten aanzien van de verhouding, waarin het onderwijs in de moedertaal moet staan tot dat in de taal der politieke en economische overheerschers, en we mogen hier soms meesmuilen over sommiger gebrekkig paedagogisch inzicht, dat hen wanen doet, dat geen der beide talen in het leerplan den voorrang hebben moet, de gemeenschappelijke grondgedachte is nochtans, dat ‘de taal’ niet mag verdwijnen en dat het gouvernementsonderwijs haar ten ernstigste bedreigt. Wij achten het een gelukkig verschijnsel, dat de eerste mannen van wapenen als Botha, Smuts, De Wet, zoo eenstemmig het behoud der taal als de aangewezen verschansing tot volksbehoud allerwegen aanprijzen.

De opmerking verdient behartiging, dat de scholen, waarin men de taal beveiligen wil, dan ook soo deugdelijk mogelijk moeten zijn. En dat is niet mogelijk, als die scholen niet onder leiding staan van deugdelijke en bevoegde onderwijzers en onderwijzeressen, voorbeeldig in levenswandel en op de hoogte van hunne taak. Zelfs nog heugelijker tijding zou het voor ons zijn, dat zij in aantal wat afnamen door de afsnijding van eenige slechte scholen, dan dat we enkel maar van toeneming in aantal vernemen. Eene slechte school doet werkelijk veel kwaad en verslindt bovendien geld, dat beter besteed kon worden.

[p. 175]

Daarom verheugt het ons zeer, dat er een examen commissie is opgetreden.

En het te verwachten gevolg is dan, dat de opleiding ter hand zal worden genomen.

Op eene enkele groote plaats, als Pretoria, zal eene normaalles mogelijk zijn, maar elders, waar eene school met kostschool bestaat en meerdere onderwijskrachten werkzaam zijn, zal de opleiding op andere wijze kunnen ter hand genomen worden. We meenen, dat aan de Uitkomst-school te Ermelo, onder leiding van mej. A.E. Adriani, reeds eenige meisjes om opleiding voor het examen voor onderwijzeressen zich hebben aangemeld, en achten, dat daar de geheele omgeving vrij wat aanbevelenswaardigs voor eene dergelijke opleiding heeft.

En daarbij komt nog het profijtelijke om ook de dochters des lands meer aan de opvoeding der jeugd in nationalen zin te doen mede arbeiden. Op meer dan op eene plaats kan men moeilijk een onderwijzer bekostigen en kan eene onderwijzeres, die minder behoeften heeft, evenveel nut stichten als een onderwijzer. Waar het de taal geldt, is juist eene bevoegde onderwijzeres een niet te versmaden kracht. Dat ligt wel wat in de natuur der dingen. Kon men - en waarom zou het niet kunnen? - uit de vele weezen enkele meisjes van aanleg eene beurs verschaffen, dan zou in dubbelen zin goed werk gedaan worden.

Alles dringt om het geld voor het nationaal onderwijs zoo goed mogelijk te besteden. En weggeworpen is het, als het gebruikt wordt om scholen te steunen van onbekwame onderwijzers. En daar de taal hierbij van zoo groot belang is, moet reeds onbekwaam heeten, wie de taal niet goed machtig is. In een eventueel examen moet de taal uiteraard op den voorgrond staan.

Uit Transoranje hebben we ditmaal weinig berichten. Maar in Ons Land lezen we, dat de Redacteur evenals wij van oordeel is, dat de optreding van een centrale commissie als die te Pretoria tot steun van alle Christelijke-nationale scholen zeer wenschelijk is.

Die centrale organisatie is nog niet voltooid. En de voorgenomen

[p. 176]

aanstelling van een superintendent voor het vrije onderwijs is ook nog niet geschied. Ze is te wachten, maar kan wel weer achterblijven, als er een modus vivendi tusschen de tegenstanders van het huidige gouvernementsonderwijs en de regeering tot stand komt. De eerste stap daartoe is van regeeringswege gedaan. De overheid heeft begeerd de zaken weer met de bezwaarden te bespreken en stelde voor, dat zij en het publiek elk zes personen zouden aanwijzen om de onderwijskwestie in conferentie te behandelen.

Ook met het oog daarop is het vormen van een permanent fonds wenschelijk. Er moet altijd kans zijn om bij eenen lateren terugtred der regeering met de vrije school weer klaar te staan. Zij toch noopt de regeering tot toeschietelijkheid. Reeds weinige scholen houden haar in bedwang.

Te Steynsburg, Kaapkolonie, wordt in deze maand eene geheel vrije Christelijk-nationale school geopend. De stichting van zulke scholen in de kolonie, waar ze tot kort geleden onbekend waren, is een moedgevend bewijs van ontwaakt zelfbewust nationaal leven. De ontworpen schoolwet van het Jameson-ministerie, dat belanghebbenden nog meer wil veronmondigen, zal deze opkomende beweging in de hand werken.

De Uitkomst-school te Ermelo telt thans reeds honderd leerlingen. Zij trekt zelfs leerlingen uit Pretoria. Te Ficksburg is 11 Januari een nieuwe C.N.O. School geopend onder leiding van den heer van Oostrum. Aan de school te Postmastburg is weder voor een half jaar de steun van het schoolfonds toegezegd.

Aan de C.N.O. school te Boshof (Vrijstaat) zijn thans 210 leerlingen.