Germania. Jaargang 6

Wilhelm Raabe
Door S.B. van Maarssen, (Frankfurt a/M.).

Men is veelal van meening, dat mij de ‘moderne’ Duitsche letterkunde volkomen koud laat, niet alleen, maar dat ik zelfs een ijverig tegenstander daarvan ben. Dit is echter niet zoo en ik meen dit eerst kort geleden (Germania No 4) genoegzaam bewezen te hebben. De zaak is alleen dat mij de voortbrengselen niet bevredigen kunnen, daar zij gewoonlijk niet meer dan middelmatig zijn. De beweging zelf heeft mijn volle sympathie. En toch, wanneer ik over een of ander moderne letterkundige schrijven zal, grijp ik steeds met voorliefde naar de ouderen, die reeds vòòr 1889 een goeden naam hadden. In dien tijd viel, zooals bekend is, het begin dezer nieuwe periode. Tot deze behoort ook Raabe. Raabe is nog nooit modern geweest, zult ge zeggen. Laat ik U even bewijzen, dat hij juist dáárom nu moderner is dan ooit. Wat is de leus op letterkundig gebied? Verlangen naar het verre en toch vooral realistisch de enge kring van zijn vaderland be-

[p. 698]

schrijvend. Daaraan voldoet Raabe niet slechts, maar hij gaat zelfs nog verder daarmee. Het kost niet veel moeite reeds dit zijn eerstelingswerk ‘Chronik der Sperlinggasse’ (1857) een echte, zoo nog geen geheele Raabe te vinden. Als een flink auteur ontpopt hij zich dan iets later in de ‘Kinder von Finkenrode’, om na ‘Unsres Herrgotts Kanzlei’ (een roman uit het beleg van Maagdenburg) zijn eerste hoofdwerk ‘Die Leute aus dem Walde’ te laten verschijnen. In zijne ‘Erzählungen’ geeft hij steeds een stukje leven uit zijn eigen natuur, houdt zich echter niettemin stipt aan de voorgeschreven vorm. Van deze kleine vertellingen verdienen bizonder geroemd te worden ‘Der Junker von Denow, Die schwarze Galeere’ Höxter und Corvey, die zijn ware kabinetstukjes. Aan intensive stemming munten deze vertellingen ver boven alle andere uit. Dit is juist de aantrekkingskracht van Raabes vertellingen, zij spreken uit en tot het gemoed. Daarom behoort ook hij tot de dichters die zoo dicht bij het volk staan, alhoewel hij niet veel vóór het volk geschreven heeft. Met ‘Däumling’ (1872) waarin hij het ‘Schillerfeest te Paddenau’ in het jaar 1859 beschrijft, vol van komiek kleinstadleven, begint voor Raabe een nieuwe periode van ontwikkeling, die tot nu toe nog niet geëindigd is. Met de groote romans heeft hij afgedaan, al beheerschte hij dezen vorm, zoo goed als menig andere Duitsche schrijver.

Hij schrijft meest nog vertellingen, die gewoonlijk een klein boekdeel vormen. Ik zou te ver gaan met ze hier allemaal op te noemen en moet het opsommen maar tot een paar, de beste, beperken. Vooreerst de voortreffelijke karakterstudie ‘Wunnigel’, de prachtige ‘Alte Hester’; ook de kostelijke ‘Horacker’ reken ik hierbij, een alhoewel op zich zelf onbeduidende geschiedenis, die door buitengewone karakteristiek der personen als een voortbrengsel van den eersten rang geldt. In ‘Guthmanns' Reisen’ is de ‘manier’ te groot en zoo onverkenbaar toegepast

[p. 699]

dat dit werk tot een ‘maaksel’ geworden is, van uiterst minderwaardige kwaliteit.

Zijn persoon precies te omschrijven, is zooals bij alle humoristische schrijvers zeer moeilijk; zelfs met paralellen komt men bij hem niet veel verder. Van Jean Paul heeft bij maar zeer weinig, misschien alleen wat stemming. Zichtbaar is echter, zooals ook bij Reuter en Freytag, Dickens' invloed, maar meer nog is hij door E.T.A. Hoffmann geinspireerd, wat wij duidelijk in zijn Berlijnsche realistische stukken merken, ook bij de kleinere vertellingen is dit nog eenigermate te bespeuren. Het duidelijkste is nog eene vergelijking met Theodor Fontane - en deze is Raabe's antipode, menschelijk en artistiek.