Germania. Jaargang 6

[p. 195]

[Nummer 4]

Verzoekschrift aan Zijne Majesteit den Koning der Belgen:

Majesteit,

De heilwenschen van den Senaat beantwoordende Hem op nieuwjaarsdag door eene Afvaardiging der Hooge Vergadering gebracht, gaf Uwe Majesteit den wensch te kennen, de vijf-en-zeventigste verjaring van Belgie's onafhankelijk bestaan te zien vieren door de eene of andere groote hervorming ten bate der Natie.

Die verklaring werd met eerbiedige vreugde onthaald door het Belgische Volk, dat daarin eene nieuwe uiting zag van de gestadige bezorgdheid voor dezes welzijn, waarvan de Hertog van Brabant in den Senaat reeds een heugelijk blijk gegeven had.

Met allen eerdied komen wij aan Uwe Majesteit in overweging geven dat de hervorming welke in de dringendste behoefte zou voorzien en waarvan de vruchten het heilzaamst zouden wezen, de trapsgewijze doch grondige herinrichting van het hooger onderwijs in Vlaamsch-België zou zijn, met het oog op de te gebruiken voertaal voor dien tak, den gewichtigsten, van ons openbaar onderrichtswezen.

Terecht werd door Uwe Majesteit in de Troonrede den 12 November 1878 tot de Wetgevende Kamers gericht, verkondigd dat ‘ten huidigen dage meer dan ooit de verstandelijke ontwikkeling van een volk de voornaamste bron zijner welvaart is en dat, zoo het algemeen onderlicht den geest der natiën verheft en versterkt, het vakonderwijs de vlucht der schoone kunsten begunstigt en de beroepen vooruithelpt, welke in verband staan met den Landbouw, de Nijverheid en den Handel.’

Evenzeer als Uwe Majesteit is het Vlaamsche Volk doordrongen van de waarheid, dat de kracht van den Staat geheel berust op de zedelijke en verstandelijke waarde der Staatsburgers. Met leedwezen moet dat Volk, echter, vaststellen dat de verhevene denkbeelden van den Vorst tot heden toe uit het oog verloren werden door de regeeringen welke elkander sedert 1830 hier te lande opvolgden, als het de Vlaamsche helft der natie gold: beide Staatshoogescholen

[p. 196]

zijn, trouwens, op gansch Franchen voet ingericht, zoowel die van Gent als die van Luik; van de vier muziekconservatoriums door de Regeering onderhouden, staat slechts één, het Antwerpsche, wezenlijk ten dienste van het Vlaamsche Volk: in dat van Gent is gansch het onderwijs Fransch evenals te Brussel en te Luik. Het Fransch is ook de voertaal van het onderricht in het hooger handelsinstituut, en eene school voor hooger landbouwonderwijs bestaat er in het Vlaamsche land niet.

Al die instellingen zijn, dank zij het versmaden der landstaal, onbruikbaar voor de massa van het Vlaamsche Volk en leveren, bijgevolg, voor dit volk geenszins de vruchten op waar het aanspraak mag op maken. Immers, de beschavingsinvloed die van dit onderwijs moet uitgaan, blijft achterwege: het hooger onderwijs is niet alleen nuttig aan den toekomenden advocaat, geneesheer, leeraar of ingenieur; deze moet het kunnen uitdeelen aan anderen wil hij de rol vervullen waarvoor hij door zijn wetenschappelijke opleiding en maatschappelijke positie aangewezen is.

Om in dien hoogstbetreurenswaarden toestand waarvan de nadeelige gevolgen voor het Vlaamsche Volk onberekenbaar zijn, trapsgewijze verbetering te brengen, nemen wij eerbiedvol de vrijheid Uwe Majesteit dringend te verzoeken aan den Heer Minister van Binnenlandsche Zaken en Openbaar Onderwijs in opdracht te geven, zonder verwijl ter Kamer der Volksvertegenwoordigers een wetsontwerp neer te leggen strekkende tot geleidelijke herinrichting, op Vlaamschen voet, van de Gentsche hoogeschool, met beding dat de bedoelde herschepping uiterlijk in 1905 zal aanvang nemen.

Wij vragen dus geene nieuwe Vlaamsche Hoogeschool, dus ook geene nieuwe aanzienlijke uigaven uit de Staatskas; slechts eene verandering van doceerwijze door aanwending der landstaal in vervanging der tot heden toe gebezigde vreemde spraak als voertuig van het onderwijs.

Uit het standpunt der noodige gelijkheid tusschen beide deelen der Belgische natie, is onze vraag reeds voldoende gewettigd; maar deze ontleent hare grootste kracht aan de ontegensprekelijke waarheid, dat de Fransche universiteit van Gent geenszins aan hare hoogere zending ten opzichte van het Vlaamsche Volk beantwoord heeft of kon beantwoorden en, bijgevolg, de groote opofferingen niet gewettigd heeft, welke de Staat zich te haren behoeve, sedert onze nationale ontvoogding, getroost heeft.

Die onderwijsinrichting bepaalde zich tot den dag van heden tot de beroepsopleiding van advocaten, notarissen, geneesheeren, artsenijkundigen, ingenieurs en doctors in wijsbegeerte en letteren, maar zij was nooit wat, volgens de hedendaagsche opvatting, de hoogescholen in alle andere landen zijn: brandpunten van beschaving en vooruitgang, warmte en licht in wijden kring

[p. 197]

verspreidende, gloeiende fakkels hare stralen doende doordringen in al de standen der omringende samenleving. Zij staat alleen ten dienste eener kleine bevoorrechte keurbende welke er slechts of vooral heengedreven wordt door berekeningen van nuttigheidsbedoeling; maar de volksmassa en de burgerij mochten van harentwege nooit eenigen weldadigen invloed ondervinden; voor deze laatsten bleven de woorden van Fouillée enbewaarheid: ‘c'est de la culture supérieure que le reste découle, comme l'eau fécondante descend des hauteurs.’

Die armtierige toestand is te wijten aan de miskenning der begrippen welke ten huidigen dage voorzitten bij de inrichting van het hooger onderwijs bij alle andere volkeren: ‘c'est seulement dans notre siècle’, zegt dezelfde schrijver: ‘que le développement de l'esprit national a fait disparaître l'usage d'écrire en latin et a élevé chaque langue aux honneurs de langue scientifique.’

‘Partout surgissent des universités nationales, aucune des nations ne veut dépendre intellectuellement des autres et ne veut reconnaître l'hégémonie d'autrui; chacune publie les travaux de ses savants dans sa propre langue nationale.’

Het Vlaamsche Volk alléén, onder de onafhankelijke volkeren, werd vreemd gehouden aan die algemeene beweging tot vervorming van het hooger onderwijs in nationalen zin: dat Volk alléén bleef onderdrukt tot eenen staat van verstandelijke minderheid en schatplichtig gehouden jegens eene vreemde natie. Zijne taal alléén wordt alhier verwaarloosd voor het wetenschappelijk onderwijs, waartoe zij nochtans aan alle vereischten beantwoordt en, natuurlijk en onvermijdelijk gevolg, ook voor het schrijven van boeken en bijdragen in tijdschriften, waarin de geleerden de vrucht hunner studiën en waarnemingen in ruimen kring medeleden.

De blinde, uit vooroordeel spruitende vijandigheid welke de regeerende standen jegens de volkstaal van Vlaanderen bezielde in de eerste jaren van ons onafhankelijk bestaan, was de eenige drijfveer tot de onredematige en onvaderlandsche inrichting van het hooger onderwijs in dat gedeelte des Rijks. Het begrip van taalgelijkheid, dat thans de bovenhand gekregen heeft en plechtig gehuldigd werd door de wet van 18 April 1898, moet ook deze scheeuwende onrechtvaardigheid doen ophouden en tevens een verlammend, ja, doodend gebrek aan samenhang doen verdwijnen uit een onderrichtswezen, waarvan het onderdeel Vlaamsch is, het midden deel nog ongeveer half Vlaamsch en het bovenste gansch Fransch en, bijgevolg, de bekroning van een goed ineensluitend geheel niet kan genoemd worden.

Het behoud van die onsamenhangende inrichting, de voortdurende verstooting der landstaal voor de uitdeeling en verspreiding van hoogere wetenschap,

[p. 198]

zal het voor de studeerende jeugd van Vlaamsch België steeds onmogelijk maken hooger onderwijs ten volle te genieten, zooals het opgevat wordt in de naburige landen: een beschavingswerk, dat slechts kan verricht worden in de taal van de overgroote meerderheid der bevolking: voor de Vlaamsche bevolking dus in het Vlaamsch.

Ja, zoolang de huidige toestand voortduurt, zal de Vlaamsche jeugd zich belemmerd en verlamd voelen in hare edele strevingen naar hoogere kennis en diepere wetenschap en, bij weerslag, zal het Vlaamsche Volk in zijn geheel met vertraagden stap en onder verdoofd schemerlicht voortstrompelen op den weg van vooruitgang en beschaving, beroofd van de stralende vuurbakens welke overal elders door de nationale hoogescholen geleverd worden en de menigte weldadig beschijnen.

Van den grootsten Engelschen dichter der xix^de eeuw wordt verhaald dat hij nooit een natuurtooneel beschreef terwijl hij het werkelijk voor oogen had; dat feit is in verband met oen gewichtig zielkundig beginsel.

De ziel van den mensch, zoolang zij gedwongen is hare ontvangvermogens gespannen te houden, kan niet overgaan tot die bedrijvigheid welke gewoonlijk oorspronkelijke schepping genoemd wordt.

En zoo met de individuën, zoo ook met de volkeren. Door het voetstoots aannemen van eene vreemde kultuur, veroordeelt een volk zichzelf tot onvermijdelijke onvruchtbaarheid. Zoolang het bezig is met eenen vloed nieuwe denkbeelden, ongemeenzame opvattingen en vreemde denkwijzen in zich op te nemen en ze zich eigen te maken, zoolang ook zal het niets oorspronkelijks voortbrengen.

Dat het Vlaamsche Volk niet ontsnapte aan de noodlottige gevolgen van de treurige, vernederende omstandigheden waarin dat Volk sedert 1830 in opzicht van verstandsontwikkeling en kennis verkeert met de schitterende plaats welke het in vroegere eeuwen in de rij der beschaafde volkeren innam.

De rol waartoe zijne natuurlijke begaafdheden het bestemden, zal het Dietsche Volk eerst dan weder kunnen vervullen wanneer, door het inwilligen van onzen wensch, een einde zal gesteld wezen aan den onnatuurlijken toestand waartegen het op onderwijsgebied tot hiertoe vruchteloos worstelde.

De gevraagde hervorming dringt zich thans meer nog dan vroeger op, sedert de ontdekking van nieuwe steenkoollagen in de Kempen, waarvan de ontginning, welke Uwe Majesteit wenscht te zien aanvangen in hetzelfde jubeljaar, een aanzienlijk deel der bevolking zal herscheppen van landbouwers tot nijverheidswerklieden en aldus, met eene verandering in den huishoudkundigen toestand van dat gewest, de waarde van de kennis der landstaal meer zal doen voelen bij de wetenschappelijk gevormde mannen, die zich in dat deel des lands zullen gaan vestigen.

Met het oog op dien naderenden staat van zaken, verdienen de volgende

[p. 199]

woorden door den Franschen Minister van Openbaar Onderwijs, in Januari 1902 neêrgeschreven in eenen brief aan den Voorzitter der Onderwijscommissie van de Kamer der Afgevaardigden gericht, vooral ernstige overweging:

‘L'industrie, le commerce et l'agriculture sont devenus les facteurs les plus puissants de la prospérité nationale.

Ces forces, pour produire leur effet utile, exigent non seulement des bras nombreux et vigoureux et un outillage perfectionné, mais encore des intelligences éclairées, capables de les mettre en action et de les diriger.

Il y a moins d'un siècle, l'enseignement ne s'adressait qu'à une élite, maintenant, il s'adresse à la nation tout entière.

Aujourd'hui, le problème de l'enseignement est double.

Nous devons, dans l'intérêt de la collectivité du monde du travail, du prolétariat lui-même, préparer une élite éclairée et libérale, une aristocratie d'esprit qui, s'élevant au-dessus du réalisme utilitaire, se voue aux recherches désintéressés, aux hautes spéculations et sauvegarde les intérêts permanents et supérieurs du pays.

Nous devons, d'autre part, constituer fortement l'armée du travail, lui donner un état major et des cadres.

Dans nos sociétés modernes, les questions d'enseignement se trouvent mêlées à tous les problèmes qui touchent au développement et à l'existence même des nations.’

Ongetwijfeld deelt Uwe Majesteit met ons in het gevoelen van den wijsgeer, die de bevordering der wetenschap als het edelste voorwerp van eerzucht en bezorgdheid op den hoogsten prijs stelde, omdat zij die werken om de macht van gansch het menschdom over alle dingen te vergrooten, ontegensprekelijk een wijzer en verhevener doel dan al het overige betrachten, en de heerschappij van den mensch over gansch de natuur heel en al berust op kunsten en wetenschappen. Welnu, die zekerheid laat ons de verblijdende hoop koesteren dat Uwe Majesteit den hier vertolkten wensch van het Vlaamsche Volk niet onverhoord zal willen laten. Immers, het beoogde doel is, ten slotte, het arbeidsveld der wetenschap aanzienlijk uit te breiden door toevoeging van eenen grond welke sedert ongeveer de drie vierden eener eeuw grootendeels braak bleef liggen, maar waarvan de natuurlijke vruchtbaarheid opnieuw zal blijken zoodra hij naar redematige, oordeelkundige regels bewerkt wordt door de afstammelingen van een ras dat steeds, als het in het aanwenden zijner natuurmiddelen niet gedwarsboomd werd, uitblonk in al de vakken van menschelijke kennis en kunst.

En het zal niet alleen het Vlaamsche Volk zijn, dat zich over de weldadige gevolgen van die billijke hervorming zal te verheugen hebben: neen gansch het

[p. 200]

Belgische huisgezin zal slechts dan den vollen omvang genieten van het welzijn tot het scheppen waarvan het de kracht bezit als beide bestanddeelen, gelijk behandeld, in gelijke mate ook zullen kunnen bijdragen tot de gemeenschappelijke welvaart. Kennis is macht, is de leus waarvan ons land steeds meer en meer de waarheid ondervindt in den met den dag lastiger wordenden strijd om het bestaan, zoowel voor personen als voor volkeren. Beide deelen der natie mogen met gelijk recht eischen, in staat gesteld te worden, zedelijke en economische macht door kennis te verwerven langs den weg van een volledig onderwijs, ingericht volgens ieders gesteldheid en behoeften.

Moest de beoogde herinrichting de bevolking der Gentsche hoogeschool eenigszins wijzigen, dan zou het wellicht zijn in den zin eener vermeerdering door het wegnemen van den slagboom der voertaal voor het onderwijs welke thans voor een aanzienlijk deel der Vlaamsche studeerende jeugd den weg tot de hoogere wetenschap verspert, en door het toegankelijk maken dier school voor de Nederlandschsprekende jongelingschap uit Zuid-Afrika die aan Westelijk Europa hooger onderwijs komt vragen, en aan onze Vlaamsche universiteit welzeker de voorkeur zou geven.

De tentoonstellingen van wetenschappelijke werken herhaaldelijk ingericht naar aanleiding der Vlaamsche natuur- en geneeskundige Congressen en der Congressen van Vlaamsche rechtsgeleerden, hebben de degelijkheid en uitgebreidheid der Nederlandsche wetenschappelijke letterkunde in alle vakken afdoend bewezen. Tevens legden die uitstallingen getuigenis af voor het wetenschappelijk karakter onzer taal, karakter dat door niemand, die zichzelven niet wenscht een getuigschrift van onwetendheid toe te kennen, meer geloochend of betwijfeld wordt, evenmin als de volkomen geschiktheid derzelfde taal voor hooger onderwijs, hoedanigheid welke, overigens, onwedersprekelijk blijkt uit het feit dat zij in Nederland tot eenige voertaal dient aan gansch het onderwijs in alle graden en voor alle vakken, onderwijs waarvan de groote waarde met glans bewezen werd door de toekenning door het Noorsch Parlement van drie prijzen, uit de stichting Nobel, aan drie Nederlandsche geleerden, die hunne wetenschap danken aan eene inrichting, zooals wij voor onze Gentsche hoogeschool wenschen.

Mocht Uwe Majesteit onze bede verhooren en de gevraagde verandering doen invoeren bij den aanvang van het academische jaar 1905-1906, dan zou het Vlaamsche Volk het jubeljaar begroeten als dat zijner wedergeboorte op verstandelijk gebied, als de dageraad zijner zedelijke en economische heropbeuring. Gereedelijk zou het dan de miskenning, vernedering en verdrukking vergeten welke het 75 jaar lang te verduren had, om alleen de toekomst in te blikken waar, onder de koesterende stralen der van achter den Franschen nevel

[p. 201]

weder te voorschijn getreden zon van wetenschap en beschaving vruchtbare bedrijvigheid, kennis, welstand en roem hem zouden tegenlachen en hem een lot voorspiegelen wezenlijk waardig van dat van het glorierijk voorgeslacht.

Met de beste hoop bezield, bieden wij met allen eerbied aan Uwe Majesteit de betuiging onzer hoogste achting aan.

Namens het Bestuur: van het Nationaal Vlaamsch Verbond

De Schrijver, F. Reinhard.

De Voorzitter Julius Obrie.