Germania. Jaargang 5

Verscheidenheden.

Der Verkehr auf dem Rheinstrom. - Der ausserordentlich grosse Umfang des Güterverkehrs auf dem Rheinstrom ist noch immer wenig bekannt. Auf der Streke von Kehl bis zur deutsch-holländischen Grenze sind 1900 nicht weniger denn 5,292 Millionen Tonnenkilometer gefahren; das sind 46 pCt. des gesamten deutschen Wasserstrassenverkehrs, über 14 pCt. des gesamten deutschen Eisenbahn-Güterverkehrs und nahezu 11 pCt. des gesamten deutschen Güterverkehrs auf Wasserstrassen und Eisenbahnen zusammen. Freilich ist auch die Rheinflotte sehr cross. Ihr Tonnengehalt dürfte zwischen 60 und 70 pCt. desjenigen der Gepäck- und Güterwagen der deutschen vollspurigen Eisenbahnen betragen, wogegen - Dank der geringen Zugkraft, die die Fortbewegung der Lasten auf dem Wasser erfordert und Dank der im Verhältnis zu den Eisenbahngüterwagen geringen toten Last, welche die Rhein-Schleppkähne, namentlich die modernen eisernen und stählernen darstellen - die Zahl der Maschienenpferdekräfte, die im Güter- und Schleppdienst auf dem Rhein beschältigt sind, gegen diejenige der deutschen Güterzuglokomotiven sehr gering ist.

Die starke Zunahme des Rhein-Verkehrs gerade in den letzten Jahren, das Bestreben ferner, statt der alten hölzernen möglichst moderne eiserne oder stählerne Schleppkähne einzustellen, und endlich die mehr und mehr hervorgetretene Notwendigkeit, wenigstens auf den Strecken oberhalb Düsseldorf fast ausschliesslich sich der Dampfschlepper zu bedienen, haben denn auch

[p. 445]

eine sehr bemerkenswerte Umwälzung in Bestand und Zusammensetzung der Rheinflotte hervorgebracht. Die Zahl der Dampfer (einschliesslich der Personendampfer) ist vom Sommer 1896 auf Sommer 1902 von 170 Rad- und 674 Schraubendampfer auf 176 Rad- und 1007 Schraubendampfer gestiegen.

In der gleichen Zeit etwa, von Frühjahr 1896 auf Sommer 1902 nämlich, hat sich die Stärke und Zusammensetzung der Segel- und Schleppkähne wie folgt geändert (die eingeklammerten Zahlen sind die vom Frühjahr 1896). Es gab Sommer 1902 an hölzernen dergl. Kähnen 4095 (5000) Stück von 593,834 (665,112) t, an eisernen und stählernen 4296 (2347) Stück von 2,259,393 (1,172,495) t., zusammen 8391 (7347) Stück mit 2853227 1837607) t. Von ihnen waren deutsch: hölzerne Schiffe-1079 (1508) Stück mit 125,198 (174,747) t. eiserne und stählerne 1705 (1059) Stück mit 1335562 (681,567) t., zusammen 2784 (2567) Stück mit 1,460,760 (856,314) t. In Prozenten der Gesamt-Tonnenzahl ausgedrückt, waren 1902 (1896) deutsch: hölzerne Schiffe 4,4 (9,5), eiserne und stählerne 46,8 (37,1), zusammen 51,2 (46,6) pCt. Der durchschnittliche Tonnengehalt betrug bei den deutschen hölzernen Schiffen 116 (116) gegen 155 (112) t. desjenigen der fremden, bei den eisernen und stählernen 783 (644) gegen 357 (381) t., und bei hölzernen, eisernen und stählernen Schiffen zusammen im Durchschnitt 525 (334) gegen 248 (206) t. Die in diesen Zahlen sich ausdrückende Ueberlegenheit der Grösse der deutschen Schiffe wird zum Teil dadurch hervorgerufen, dass die Abmessungen der belgischen und holländischen Kanäle, welche von den belgischen und holländischen, in das Rheinschiffahrts-Register eingetragenen Schiffen mit befahren werden, nur kleinere Fahrzeuge zulassen. Indessen hat sich das seit 1896 nicht geändert, und wenn, dann höchstens in dem Sinne, dass die Kanalabmessungen grösser geworden sind. Dennoch aber ist das Wachstum der Schiffsgrösse und der Ersatz der hölzernen durch eiserne und stählerne Schiffe bei den deutschen Rhedereien stärker als bei den fremden, und diese Ueberlegenheit (und auch der jetzt knappe Verdienst der deutschen Rhedereien!) wird zunehmen, wenn durch den Rhein-Weser-Elbe-Kanal neue Transportgelegenheiten auf deutschen un 1 in das Herz Norddeutschlands führenden Wasserstrassen geschaffen worden sind.

_* * _*

Reise deutscher Sozialpolitiker nach Holland. - Die 10. Informationsreise der Zentralstelle für Arbeiterwohlfahrtseinrichtungen wird sich bis Holland erstrecken; zuerst werden die Herren sich am 10. Mai nach der Provinz Hannover begeben, dort die sehenswertesten Fabriketablissements und Wohlfahrtseinrichtungen, die in dieser Provinz sich ganz bedeutend vermehrt

[p. 446]

haben, in Augenschein nehmen. Von der Provinz Hannover geht es dann nach Westfalen; hier sind es in erster Linie die Bodelschwinghschen Anstalten bei Bielefeld, die das Interesse der Sozialpolitiker erregen dürften und weiter dann die Arbeiterkolonie Wilhelmsdorf. In Holland sind es namentlich die Städte Amsterdam und Delft, in denen das gewerbliche und soziale Leben eingehend studiert werden soll. - Diese Informations-Reisen haben immer mehr und mehr Anklang gefunden, unter bewährter Führung haben sie das sozialpolitische Verständnis nach den verschiedensten Richtungen erweitert, haben eine Fülle von Anregungen gebracht und, indem sie zu interessanten Vergleichen anregten, ausserordentlich befruchtend auf die Tätigkeit hervorragender Sozialpolitiker eingewirkt.

_* * _*

Een weder gewonnen Grieksch Meesterwerk. Aan een Engelsch blad wordt bericht uit Athene: Het, op den bodem der zee in de nabijheid van het eiland Anti-Cythera, ten Z. van de kaap Matapan, gevonden bronzen beeld van Hermes is nu door M André, den bekenden Franschen deskundige, samengezet geworden. André heeft dezen moeilijken arbeid zoo voortreffelijk klaar gekregen, dat men nauwelijks zien kan dat het standbeeld aaneengezet is. De Hermes, die iets meer dan levensgroot is, behoort tot de schoonste Grieksche kunstwerken; hij is de eenige die met den in 1877 te Olympia gevonden en beroemden Hermes van Praxiteles vergeleken kan worden. Afgezien van zijne zeldzame schoonheid, heeft dit beeld nog deze waarde, dat het het eenige voorbeeld is van een ongetwijfeld oorspronkelijk bronzen standbeeld uit de vierde eeuw vóór Christus. Er werden op dezelfde plaats nog vele andere bronzen en marmerbeelden van verschillende waarde gevonden en door duikers opgehaald. De bronzen zijn over 't algemeen goed bewaard gebleven; maar de meeste marmeren beeldhouwwerken zijn vernietigd zoodat zij voor het oog geen waarde hebben. Men heeft ook nog stukken gevonden van het schip waarin deze kunstschatten vervoerd werden en dat in den storm, die zoo dikwijls de zuidelijke kusten van Griekenland teistert, moet vergaan zijn. Die kostbare scheepslading moet wel de buit geweest zijn van een Romeinsch veroveraar, om ermêe zijn Italiaansch huis te sieren; men gelooft algemeen dat zij aan Sulla behoorde.

_* * _*

Hoe Maria Stuart naar den dood ging. Daarover werd onlangs in de ‘Allg. Ztg.’ op grond van geschiedkundige bronnen geschreven: Schiller heeft in het zesde tooneel van het vijfde bedrijf zijner Maria Stuart

[p. 447]

een voorschrift gegeven, hoe de Schotsche koningin er moet uitzien vòòr zij het schavot betreedt: Zij is in 't wit en feestelijk aangekleed, om den hals heeft zij aan een ketting een Agnus dei uit kleine kraaltjes, een rozenkrans hangt aan haar gordel, zij houdt een kruisbeeld in de eene hand en heeft een diadeem in de haren; haar groote, zwarte sluier hangt achterover. -

Nu ontdekte men in de opteekeningen van den Oxforder Bibliothecaris Hearne uit de eerste helft der 17^e eeuw, 't volgende: ‘de koningin van Schotland was een zeer groote vrouw en sterk gebouwd; zij hinkte wanneer zij voor de rechters in Fotheringay verscheen. Zie het bericht van een ooggetuige in het handschrift der Bodleiana.’ Dit bericht moet ongetwijfeld bekend zijn en in ieder geval in het vorige jaar verschenen boek van Cowan over: ‘Mary, Queen of Scots’ opgenomen, dat een heel hoofdstuk wijdt aan het voorkomen der koningin. - Ons, die Maria Stuart meestal maar kennen zooals Schiller ze ons heeft afgebeeld, moet de beschrijving van dien ooggetuige, waarvan Hearne spreekt, wel zeer belangrijk zijn. De Oxforder geleerde geeft nu de beschrijving van den persoon en de kleeding van Maria Stuart, zooals zij den 8 Februari 1586 het schavot beklom en daartoe haalt hij brokstukken aan uit het omvangrijke dossier dat over het geheele proces, de terechtstelling en de houding van Maria bericht geeft. Ziehier wat o. a in dat belangrijk stuk voorkomt: ‘Zij was lang van gestalte, sterk gebouwd met ronde schouders; zij had een vol gelaat en dubbelen kin en hazelnootvormige oogen; haar valsche haren waren kastanjebruin. Op het hoofd droeg zij een kapsel van kant, een amberketting en een Agnus-Dei om den hals. alsook een gouden kruisje. In de hand hield zij een kruisbeeld uit been en hout, aan haar gordel hingen een paar rozenkransen met een pennink; een kanten kraag op ijzerdraad gespannen, reikte tot aan het haarnet; zij was in eenen zwarten keurs geprest, met hangmouwen tot op den grond, dat met eikels en paarlen bezet was, terwijl de korte zijden mouwen met purper fluweel opgepoft waren. Onder den zwartzijden gordel, die met figuren gesmukt was, begon de rok van roode zijde die een Carmozijnrooden boord had. Zij droeg een lijfje van witten barchent, dat ook van boven zoo eindigde. Haar kousen waren lichtblauw met zilver afgezet en wit onderlegd. Hare dubbelgezoolde schoenen waren van Spaansch leder gemaakt en van zwarte kleur.’ De kleedingkundigen kunnen zich uit bovenstaande een juist beeld vormen van het toilet dat Maria Stuart droeg op haar sterfdag; Schiller heeft de ‘godsdienstige bijzaken’ juist aanaangegeven; het kleed der onschuld echter heeft hij uitgedacht.

_* * _*

August Strindberg, de Noorsche tooneelschrijver, heeft nu met zijn histo-

[p. 448]

rische dramas ‘Koningin Christina en Gustaaf III’ een cyclus Zweedsche vorstendramas besloten. Over den inhoud dezer twee nieuwe werken wordt 't volgende medegedeeld: In ‘Koningin Christina’ behandelt Strindberg de troonontzetting van deze Zweedsche vorstin. De handeling ligt in het feit dat de koningin, die de regeering niet kon laten begaan, zich moeilijkheden op den hals haalde: ook hare liefde voor Klas Aakesson Tott, dien ze tot hertog en troonopvolger wilde benoemen, wordt hier behandeld, eveneens haar strijd met Axel Oxenstierna en Karel X, welke laatste feitelijk met de koningin van af hare jeugd verloofd was. Het stuk eindigt met de troonafstand der koningin. Het werk is geschreven in vier bedrijven en speelt geheel in Zweden.

Wat nu Strindberg's ‘Gustaaf III’ betreft, dit werk wijkt - uit het oogpunt van den vorm - van zijne andere af. - De hoofdpersoon, die - zooals Strindberg zegt - een intrigant maar tevens een innemend man was, heeft om zoo te zeggen zelf den vorm gegeven. Over den persoon van Gustaaf III, geeft het drama weinig nieuws. Het stuk vangt aan met de terugkomst van den koning uit den Finschen oorlog en behandelt den moordaanslag op den koning waaraan Anckarström, Horn en Ribbing deelnamen.

Anckarström wordt hier voorgesteld als een Brutus. Hij was naar de opvatting van Strindberg, geen alledaagsch moordenaar, zooals men hem doorgaans afgeschilderd heeft. Dit misverstand spruit voort uit het niet bekend maken van zijn verdediging voor het gerechtshof, zoodat men dien man niet juist beoordeelen kon. Anckarström beroept zich op de grondregels der Fransche revolutie. De koning had verklaard, dat degene, die de grondwet van 1772 durfde aantasten, als een vijand van het vaderland zou aangezien worden; maar, zegt Anckarström, dat deed de koning zelf en werd daardoor een vijand van zijn vaderland. Vooral belangrijk in dit drama van Strindberg is: de Zweedsche handeling die parallel loopt met de Fransche revolutie; in het laatste bedrijf hoort men op een feest te Drottningholm de Carmagnole zingen.

Nu schijnt het dat de Noorsche schrijver zinnens is de Fransche revolutie en een karakieristiek van Napoleon te dramatiseeren.