Germania. Jaargang 3

[p. 503]

Oude Jongmans

Twee kruisbrave kerels, Stien en Jan Vleugels. Zij rentenierden in een huizeken met achtertuin. Het huizeken was hagelblank gewit en van binnen kraaknet onderhouden, doch de tuin was maar 't vijfde wiel aan den wagen. Van hovenieren hadden zij geen verstand en als 't vreemden moeten doen, zei Stien, dan kost een tuin, een tuin. Het gras schoot er wild en woest op en vocht er met brandnetels en ander onkruid om het meesterschap.

Hard hadden de twee mannen gewroet om hun spaarpotje bijeen te schrapen en hun oudemansleven zonder kommer en achterdocht te kunnen slijten.

Men noemde hen in 't dorp de beirschippers, eene herinnerig aan hun vroeger slavenleven.

Vóór eenige jaren hadden zij hun schuit verkocht en aan 't schippersleven vaarwel gezegd.

Het want hadden zij behouden; 't lag op den zolder tusschen ouden rommel uit den tijd van hun mèken.

- ‘Wij moeten toch iets houden’ - had Stien gezegd, toen hij het touwwerk naar boven sleurde,- ‘'t zal ons deugd doen er nu en dan eens te gaan naar kijken.’ -

Stien was de oudste; hij was over zeventig jaar op de wereld gekomen, liep nog zoo recht als een mast en moest nog zijn eerste medecijnfleschje Inslikken. Hij was de baas van het kot en zonder zijn toestemming mocht er geen strooiken verlegd worden.

Jan, alhoewel zes jaar jonger, ging zoo krom als een sikkel, en lag weltijds met het beestje

't Was wel te zien dit hij aan boord vóór den mast had gestaan en onder den arm van zijn broer had gelegen bij 't nachtbraken in den beirhandel.

Beiden hadden - ondanks hun ouderdom - dit gemeens: zij konden eten als wolven en hadden eene ijzeren maag.

Fijne brokken kwamen er niet op tafel: 's middags eene groote kom patatten waarover een straal azijn werd gejakt, 's morgens en 's avonds dikke sneden brood met eene laag afgesmolten vet voor 't doorschuiven.

Als de belleman ‘Vasse Duvelanse mossels’ riep, ging Stien met een emmertje naar de kaai en kwam er een toebeetje bij de patatten en den boterham.

Stien had het huishouden zóó geregeld; de jongste de keuken, den afwasch,

[p. 504]

het kuischen en het schuren; hij de kas, de winkel, het lappen der kleeren en 't breien en stoppen der kousen.

Het bed opschudden en wat er bij behoort deed ieder voor zich zelven en wat in 't reglement niet voorzien was, daarover besliste Stien alleen.

De oudste sliep beneden, in de beste kamer aan de straat en de jongste had zijn slaapvertrek onder het dakvenster.

Tweemaal 's jaars kwam er een waschvrouw en dan at men stokvisch bij de patatten, om geen gebabbel achter den rug te hebben, zei Stien, alhoewel er, volgens hem, in patatten veel meer voedsel stak dan in stokvisch.

Stien was een prater, Jan zoo stom als een visch. Zonder een gebenedijd woord te spreken, deed de jongste zijn werk en kwam er al eens iets over zijn lippen, dan voegde hij er telkens bij: - ‘Is 't zoo niet Stien?’ -

Want Stien pakte hem altijd bij 't woord en zoo dikwijls had hij hem reeds beet gehad, dat hij driemaal zijn woorden overdacht alvorens ze uit te spreken.

Stien was een geleerde, die in zijnen tijd veel letteren had geëten en machtig veel boeken had gelezen, waaruit hij zooveel wijsheid had geput dat de jongste er stom van stond.

- ‘Onze Stien!’ - liet hij dikwijls verstaan, - ‘Onze Stien is den duivel te plat; hij zou u zakken en verkoopen waar gij bijstaat.’-

Stien was voor hem een wondermensch en zijn mond een evangelieboek.

Vertelde men aan den waterkant, waar Jan meesttijds zijn namiddagen sleet bij schippersvolk en kaailoopers, van ophande zijnden storm, slecht vaarseizoen of ongelukken met bekende schippers dan wist Jan telkens te vertellen dat Stien het lang voorzeid had. Stien liep met zijn wijsheid niet te koop; hij keek en luisterde waar hij zat of stond en 's avonds filozofeerde hij over 't opgeraapte nieuws met eene te verstellen broek of vest op de knie, terwijl Jan den afwasch deed en met gapenden mond luisterde. Want als de groote keers uitging waren de jongmans binnen.

- ‘Bij nacht en ontij is er op straat geen goeds te rapen’ - wijsgeerde de oudste - ‘en een jongman is gauw verleid.’ -

Loensch keek hij dan met opzet naar Jan, die den naam had de meisjes gaarne te zien, en zijne pintjes liefst pakte in herbergen waar de vrouw of dochter hem in zijn vuur zetten.

Na het avondbrood te hebben verorberd, werd de krant bovengehaald en las Stien, met luide stem, de kronijk van den dag, elken zin door eigen reflexies afbrekende. Het politiek nieuws hield hij voor zich, daar Jan te dom was, oordeelde hij, om zich den kop er mee te breken.

's Zondags kreeg de jongste zijn pree; tien nickelstukjes van 5 cents. Een zilverstuk was te gevaarlijk in de handen van Jan, die zoo slecht uit het geld

[p. 505]

kon dat men hem bij 't wisselen gemakkelijk kon bedotten. Hij wist dat elk nickelstukje eene pint bruine deed en dat was genoeg.

Zoo sleten zij hun oudemansleven, zonder klagen of morren en den dag nemende zooals hij kwam met zijn regen en zonneschijn.

Eens was de vrede tusschen de twee verbroken geweest, maar de oorlog duurde slechts eene bakte brood. Als naar gewoonte, moest Jan voor Stien de vlag strijken,

De oudste was naar den zolder gegaan en had er meer dan een uur zitten dubben, met de oogen naar het opgestapelde touwwerk. Dat deed hij gewoonlijk, wanneer de verveling hem droefgeestig maakte.

De prikkelende geur van het geteerde want, en de herinneringen die hij in zijnen geest uit het woelige schippersleven dan oprakelde brachten hem opnieuw in goed humeur.

Zoo was het nu weer gegaan.

Hij stond recht en een schippers-deuntje schuifelende, want hij bezat nog zijn voorste tanden en was een meester in 't schuifelen geweest, piepte hij eens binnen Jan's slaapkamer.

Op eens neep hij den mond dicht en zakte er een donkere wolk over zijn oudemansgezicht. Op het bed lag een blinkend voorwerp, zoo groot als een doodskaartje. Hij kwam bij en... wat hem zelden gebeurde, hij vloekte van kwaadheid.

- ‘Een vrouwengezicht! Hij heeft het in de mouw, maar 'k zal hem in den wind zetten, de meiskenszot.’ - Hij stak het portret in den zak en strompelde naar beneden.

De zonne was reeds ondergegaan en in de kleine keuken heerschte eene halve duisternis.

De jongste was nog niet t'huis, wat de kwaalheid van Stien deed aangroeien.

Hij ontstak de lamp en haalde 'tavondrantsoen uit de schapraai.

Jan kwam binnen. Eerst een poos stilte gelijk bij 't voorafgaan van een onweer.

Dan schoot de oudste zijn eersten pijl af.

- ‘De goede kippen zitten op de roest als de dag om is,’ - zegde hij.

- ‘De kaaimeester hield mij aan den klap,’ - waagde Jan te zeggen.

- ‘Of Marjanne uit Den Spiering’ - voegde Stien er bij.

Dat was raak. Het geheim was uitgelekt en de oude vrijer wist niet meer hoe zich uit den slag trekken.

Zwijgend aten zij hunne dikke sneden brood.

Dan haalde Stien het portret boven, zette zijn bril op en bekeek het vrouwengezicht met oplettendheid.

[p. 506]

Jan wist niet waar hij het had van schaamte.

- ‘Die sakkersche geleerde;’ - peinsde hij - ‘hij weet alles en doorgrondt alles. Nu heeft hij in mijn kooi gesnuffeld wat hij anders nooit doet.’ - En knikkebeenend zette hij zich bij de stoof en deed alsof hij zich warmen wilde, alhoewel het zweet van zijn kalen schedel rolde.

- ‘Trouwen is hoûwen,’ - wijsgeerde de oudste, met de oogen op 't portret, - ‘'t Is geene schuit laden en dan weer lossen; de lading blijft binnen en zoo er een lek komt gaat heel den boel naar onder.’ -

De jongste zweeg als een boom.

- ‘Wie trouwen wil moet vooraf het Christelijk huiswijf van vader Cats lezen,’ - vervolgde Stien - ‘en oogen en ooren open doen om geene blieken voor snoeken te vangen.’ -

Jan hield zich zoo stil als een muis in den meelzak.

- ‘Als het wijf binnen komt’ - hernam de oudste - ‘gaat de rust eene andere haven zoeken. Eerst wordt de boel het onderste boven gekeerd en eenige maanden later is 't storm en wind met kleutersoed aan boord.’ -

Hier meende Jan, dat de geleerdheid van den oudste faalde en voorzichtig sprak hij: - ‘Ik ben buiten jaren, is 't zoo niet Stien?’ -

Dit was een tegenschot, maar de filosoof wist zich gauw te redden.

- ‘Wie spreekt er van kinderen’ - zegde hij, ditmaal het hoofd omwendende, - ‘ik bedoel vinken, katten, honden en een heele reesem ander gedierte, waar het vrouwvolk zot van is.’ - ‘Zeg eens’ - ging hij voort, den arm over de leuning van den stoel strijkende en den jongste vlak in 't gezicht ziende - ‘Wat kan dat vrouwmensch in Godsnaam hier komen verrichten?’ -

Nu moest Jan wel antwoorden, de vraag was te uitdrukkelijk gesteld.

- ‘Zoo verre is 't nog niet’ - sprak hij stil.

- ‘Waar geladen wordt, wordt gevaren’ - kreeg hij voor antwoord - ‘en wie naar een schuit uitziet wil schipper worden. Gij kunt koken, kuischen en schuren; ik breien, naaien en stoppen. Waartoe is hier dan nog een wijf noodig? Om de vliegen van ons gezicht te jagen?’ -

Jan durfde niet meer open gaan; hij wentelde zijne ontvleeschde handen om en weer vóór den pot van de stoof en slikte de tranen in die langs de rimpels van zijn gelaat in den mond terecht kwamen. Stien stond recht, scheurde het portret in stukken en wierp het in de stoof.

- ‘Kom’ - zegde hij, den bril afdoende, - ‘steek die muizenissen uit uw hoofd, wij gaan naar ons kooi.’ -

Jan scharrelde naar zijn verdiep en Stien ging in de beste kamer.

[p. 507]

's Anderendaags al vroeg in den morgen schrobde de jongste de keukenvloer op en zat de oudste zijn diemiten broek te lappen.

Van trouwen was er tusschen de oude jongmans geen spraak meer.

(Rupelmonde.)

Lod. Scheltjens