Gentsche Almanak voor den Jare 1823

Walvisch. - Walvisch-vangst. - Vuerpylen à la Congrève.

De gazette van Boston (14 mey 1821.) deelde, opzigtelyk de schipbreuk van den Essex, vaertuyg van 300 last, tot den walvisch-vangst uytgereed, de volgende byzonderheden, mede. - Een dezer afschuwelyke dieren, had hetzelve aen stukken geslagen. Het scheepsvolk had zich op dry andere vaertuygen geborgen, waervan een, na verloop van 90 dagen, was ontmoet geworden. In den tusschentyd, de weynigen, die overgebleven waren, hadden hun gespyst met het vleesch hunner medegezellen, die door overlast en gebrek aen voedsel, waren gestorven: Er schooten eyndelyk maer dry personen over, en, men wierp het lot, om te weten, wie van hun, sterven moeste, om de twee overige te behouden: het lot viel op een' anderen Jonas; de ongelukkige werd gedood, en dien de eenige dagen tot spys aen de twee overgeblevenen, (de kapiteyn en zyn zoontje) wanneer zy door een amerikaensch fregat, the Constellacion, werden gered. Er bleef hun niets meer over, dan de voeten van hunnen ongelukkigen medegezel.....

[p. 49]

Nu, wy zullen dat zoo laten, doch ter dezer gelegenheyd, het volgende byhalen.

De Biskayers zyn de eerste geweest, die de gevaerlyke Vangst van den walvisch, hebben ondernomen, en alleen, gedurende eenen tyd, de traen van dit groot cétacée, in den handel hebben gebragt; maer dit duerde niet lang, en de Hollanders deden welhaest dezelve onderneming; De maetschappy, die zy ten jare 1614, met uytsluytende voorregt, oprigteden, wekte ter zelver tyd, de jaloursheyd der engelschen op, welke geweld gebruykten, om zich, van dien tak van koophandel, volkomen meester te maken. De Biskayers namen deel in den twist, welke, met de verdeeling der kusten, en bogten tot den walvischvangst dienende, onder de strydende partyen, eyndigde.

Door zoo vele vyanden vervolgd, de walvisch, die door ingeboren aerd, altyd het perykèl vliedt, wachtte niet, zich in de ysgolven van het noorden te verschuylen; maer niets kon hen ontrukken aen den moed der visschers. Hun getal verminderde dadelyk, en hunne vangst werd langsom gevaerlyker.

Deze stoute uytrustingen vereyschen kloeke, en daertoe verveerdigde vaertuygen; het scheepsvolk, in booten geplaetst, omringt en harpoent, in groot levens-gevaer, het verschrikkelyke dier. Het spek, en de baerd van den walvisch, waervan de baleynen worden gemaekt, worden alleen gebruykt; het vleesch is niet eetbaer, maer het spek geeft goede traen, die in de lamp wordt gebruykt, en in vele manufacturen, gebezigd wordt.

De Biskayers smolten, in 't begin, dit spek aen boord, op het oogenblik, dat het dier in stukken was gehouwen 't gene aldus eene zachte traen verschafte; De vrees voor brand, heeft deze manier doen verlaten. Het spek wordt alsnu, aen wal gesmolten, en daer hetzelve reeds oud is, krygt de traen een' vuyle, en bedorven reuk.

Men zag voortyds walvisschen van meer dan 200 voeten lengde, zy gaven 60 à 80 tonnen traen, ieder van 4352 pinten.

[p. 50]

De grootste walvisschen die men hedendaegs vindt, gaen geene 80 voet, te boven.

Wy meenden hier mede, deze stoffe, voor ons, zoo veel als uytgeput en geheel afgehandeld te zyn, toen wy, door de engelsche papieren (july 1821) nog het volgende vernamen; 't gene bewyst, dat er nog alle dagen te leeren is, voor - die maer leeren wilt.

Londen 24 july.

Sir W. Congrève had 't zynen koste, Rockets of vuerpylen van zyne uytvinding, gezonden aen boord van de Fame, een vaertuyg op de walvisch-vangst, uytgerust, gekommandeerd door kapiteyn Scoresby; De volgende brief van gemelde kapiteyn, kondigt den gelukkigsten uytslag aen, van het gebruyk 't gene hy van dezelve, heeft gemaekt.

Aen boord van de Fame den 24 juny, by 74 '40 br. en 40° l.o., in 't midden der ysschollen en walvisschen.

‘Sir W. Congrève zal ongetwyffeld zich wel verheugen en zelfs opspringen van blydschap, zoo hoog als een mast, wanneer hy zal vernemen, dat de natie de grootste voordeelen staet te erlangen, door het gebruyk zyner vuerpylen, om de walvisschen te dooden. De proef daer mede gedaen, is gelukt boven alle verwachting. De uytslag hier van, zal hem verder worden bekend gemaekt, by de aenkomst van zynen zeer ootmoedigen dienaer.’

W. Scoresby.