De Gentse Spelen van 1539 (2 delen)

(1982)–Anoniem Gentse Spelen, De– rechtenstatus



[pagina 345]

Thienen. Prologhe. In dit spel zijn acht personagen: Ionstigh herte, Lieflic begrijp, Eerlicke ionste, Staervende mensche, Schijn van heligheyt, Ydel voortstel, Schriftuerlic zin, Figuerlic bewijs. Ionstigh herte. 1[regelnummer] Minlick in sayzoene Thertekin my verfraeyt, Ga naar voetnoot1-2 De veldekins staen groene Met blomkins bezaeyt; 5[regelnummer] Hoe zoudic ghetrueren, Van herten zijn verdraeyt? Vliedt wegh alle rancueren, Wel ben ic ghepaeyt! Ga naar voetnoot6-8 Die zuver claer fonteyne, 10[regelnummer] Dat lovelic graen, Vloeyt hier inden pleyne Met aderkins ontdaen; Ga naar voetnoot9-2 Schoon sprijnghen haer conduten, Lof moet zijs ontfaen; Ga naar voetnoot13-4 15[regelnummer] Danst nu wter muten Ga naar voetnoot15 Die wilt solaes angaen. Dedel Ghendtsche maeght Ga naar margenoot+ In eeren verre vernaemt, Die my wel behaeght, 20[regelnummer] Heift nu een feeste gheraemt; Ga naar voetnoot18-0 Eere reyn met liefden Ga naar voetnoot21 Zendic haer ongheschent, Haer lof zy ghaerne briefden, Ga naar voetnoot23-4 Zoo zijnze verzaemt. Ga naar voetnoot1-24
[pagina 346]
25[regelnummer] Hoort, hoort aerdyghe Rhetorizienen Der fonteynen van Thienen, ghenough bekent, Ga naar voetnoot25-6 Trect rasschelic, hoort mijn vercombienen, Schaerpt u engienen, by der maeght van Ghendt; Ga naar voetnoot27-8 Verchiert haer feeste groot en excellent, 30[regelnummer] Tooght haer, zoo Rhetorica u bevel doet, Wt goeder ionsten, met consten ongheschent, Schriftuerlic, figuerlic in een spel doet, Ga naar voetnoot30-2 Zeght claerlic, openbaerlic en niet el doet: Ga naar voetnoot33 Welc den mensche staervende meesten troost es; 35[regelnummer] Tooght hem dat natuerlic en wel begloost es. Ga naar voetnoot35 Maer eerst en voor al, stelt u ter prologhen: Ga naar voetnoot36-7 Een dueghdelicke zaeck es goet om vertooghen. Ga naar voetnoot25-37 Lieflic begrijp. De vader almaghtigh, Eerlicke ionste. De zone zeer wijs, Lief. 40[regelnummer] De helighe gheest zachtigh, Eerl. Deeuwigh paradijs, Dry persoonen maer een God alleene; Lief. Even crachtigh Eerl. In alle zijn bewijs, Ga naar voetnoot40-4 Lief. 45[regelnummer] Wien verdachtigh Eerl. Lof, eere en prijs Werdt toegheschreven, behoede int ghemeene Onzen Keyzere met der maeght reene Van Ghendt, ghevende in voorspoede goet
[pagina 347]
50[regelnummer] Metten edelen Bourgoenschen bloede zoet. Ga naar voetnoot45-0 Lief. Eerst om een verzoetzele Eerl. En om een accoort Lief. Naer ons bevroetzele, Eerl. Alzoot behoort, 55[regelnummer] Slecht, simpelic naer ons ordonneren, Ga naar voetnoot51-5 Lief. Bieden wy groetzele, Ga naar margenoot+ Eerl. Saluut en confoort; Lief. In Gods behoetzele Eerl. Bevelende voort Ga naar voetnoot56-9 Lieflic begrijp. 60[regelnummer] Allen die de stadt in dueghden regeren, En die goetwilligh hier compareren Oft dezer feesten als goetionstigh blyven, Waer zy hem gheclaerct oft onconstigh schryven. Ga naar voetnoot60-3 Eerl. God wil ooc bewaren Lief. 65[regelnummer] By zijnder gracyen Eerl. En in dueghden ghesparen Lief. De dry nacyen Dezer stadt, balliu, ooc schepenen en raedt; Ga naar voetnoot64-8 Eerl. En die hem hier paren Lief. 70[regelnummer] Te dezer spacyen Eerl. Haer conste te baren Lief. Wt recreacyen, Eerlicke ionste. Deis groeten wy broederlic met minlicker daet. Ga naar voetnoot69-3 En boven dandere elc princelic zaet
[pagina 348]
75[regelnummer] Van steden, dorpen of rapassen met, Die God in dueghden laet groyen en wassen net. Ga naar voetnoot74-6 Lief. Notable heeren Eerl. Der Ghendtscher warande, Lief. Die de wapenen eeren Eerl. 80[regelnummer] Vanden zoeten lande Van Vlaenderen alst byder wapene blijct, Ga naar voetnoot77-1 Lief. Ons slecht voorts keeren Eerl. Neimt ten besten verstande, Lief. Peynst: conste te leeren Eerl. 85[regelnummer] En es gheen schande Lief. En qwalicken esse by ons bedijct. Ga naar voetnoot82-6 Nochtans Ionstigh Herte dwelc ons niet en bezwijct, Brijnght ons tuwer feesten wt rechter minnen. Valter wat fauten, wilter niet naer pinnen; 90[regelnummer] Hoort, ziet, zwijght, tspel gaen wy beghinnen. Ga naar voetnoot87-0 De staervende mensche. O wonderlic wezen en zeer meshaghelic, Beclaghelic en onverdraghelic, Der aermer menschelicker natueren! Ga naar voetnoot91-3 Ach Adam, hoe dorste ghijt zijn ghewaghelic, Ga naar margenoot+ 95[regelnummer] Dat ghy onversaghelic waert cnaghelic Den appel vul van bitteren humueren, Ga naar voetnoot94-6 Duer wiens amueren moet de doot bezueren Ga naar voetnoot97 Al dat hier oyt leven ontfanghen heift. O menschelick gheslaghte schoon van figueren,
[pagina 349]
100[regelnummer] Ghy mueght wel trueren, dwelc tallen hueren Zonder controlueren int verstranghen leift, Ga naar voetnoot101 En dat u de doot aldus bevanghen heift, Ga naar voetnoot102 Want duer dat nydigh serpentigh becueren Eyst, dat ghy subiect der helscher slanghen leift, 105[regelnummer] Die tuwaerts stekende altijts haer wanghen heift, Zouckende wienze zou mueghen bedaerven. Ga naar voetnoot103-6 Ach staerven, staerven, ghy zijt een zwaer aerven; O doot, ghy zijt elckerlijc even milt; Ga naar voetnoot107-8 Nochtans ghewilligh wil ic staerven, 110[regelnummer] Nemende een vast gheloove voor mynen schilt. Ga naar voetnoot110 Schijn van heligheyt. Vriendt, hoe vaerdy? Staervende mensche. Alzo de heere wilt; Wat hy ordonneirt, dat moet ghedaen zijn. Ydel voortstel. Staerfdy ooc willighlic? Staervende mensche. 115[regelnummer] Tmoet eens bestaen zijn, Wy en hebben hier gheen blyvende plaetse; Ga naar voetnoot115-6 Elckerlijck heift zynen tijt en taetse, Ga naar voetnoot117 Niet wetende wanneer den slagh vallen magh. Schijn van heligheyt. En grouwelt u niet? Staervende mensche. 120[regelnummer] Laet dat stallen, ach; Ic weet wel dat ic staerve datt noot es Ga naar voetnoot120-1 En dat dit leven een loop ter doot es; Douders zijn vooren, dat slae ic wel ga. Ga naar voetnoot122-3
[pagina 350]
Ydel voortstel. Ghy zijt noch ionck. Staervende mensche. 125[regelnummer] Daer en vraegh ic niet na, Ben ic ionck of oudt, ten brijnght niets nevens by; Ga naar voetnoot125-6 Tstaerven es de poorte des eewigh levens vry, Die daer magh gheraken, alle vruecht hy verwaerft: Ga naar margenoot+ Zaligh staerft hy die inden heere staerft; Ga naar voetnoot129 130[regelnummer] Dit maect mijn herte meest los van zorghen. Schijn van heligheyt. En of u de heere noch wilde borghen, U verlossende van dezen verzeere fijn, Ga naar voetnoot131-2 En zoudijs niet beghaeren? Staervende mensche. Hy es de heere mijn, 135[regelnummer] Wat hem ghenaem es in zynen ooghen Ga naar voetnoot135 Dat zallic goetwillighlic ghedooghen, In hem alleene staet mijn betrauwen. Ydel voortstel. Es dat u voornemen? Staervende mensche. Iaet, zonder flauwen; Ga naar voetnoot139 140[regelnummer] Want leif ic, staerf ic, dats zeker alzo, Ic ben des heeren altijts; dies ben ic vro, Ga naar voetnoot140-1 Zijnder goedertierigheyt ic my bevele. Ydel voortstel. Dats wel ghedaen, maer te dezen spele Wildy u brijnghen ten hemelschen choore 145[regelnummer] En vry zijn vanden helschen ghestoore, Zo anvaert ons oorden, tzal u baten; Ga naar voetnoot143-6 Doet u ter aerden bestellen zonder laten In ons heligh habijt, ghy en zult niet falen; God zelve zal u ontwyfelic halen
[pagina 351]
150[regelnummer] In zijn rijcke met vroylicken bedryve. Ga naar voetnoot150 Ons oorden es van zulcken beclyve, Dat alle de ghuene die begraven werden Int heligh habijt, zullen verheven werden Ga naar voetnoot151-3 Int rijcke des hemels, dit wilt bedijncken. Staervende mensche. 155[regelnummer] Zulc gheluut en wilt my in dhooren niet clijncken, Tzoude my crijncken; laet dat blyven dan. Ga naar voetnoot155-6 Schijn van heligheyt. Ghy zoudt u ooc bedrooghen schryven, man. Ga naar voetnoot157 Maer wildy u zake wel ghereghelt hebben, Zekerlic vaste ende als bezeghelt hebben, 160[regelnummer] Anvaert ons orden die veil heylygher es, Met der begravijnghen, die veil veylygher es, Ga naar voetnoot161 Van onzen zeer helyghen habyte; Ten staet my nemmermeer te verwyte Ga naar margenoot+ Ghy en werdt verlost van allen gheweene. Ga naar voetnoot163-4 165[regelnummer] Ons oorden heift die gracye alleene. Volght mynen raedt, wildy wel bewaert zijn, Inden choor der ijnghelen zuldy gheschaert zijn; Hier op troost u, wildy zalighlic scheyen. Ga naar voetnoot166-8 Staervende mensche. Ic zalt met Gode wel anders beleyen 170[regelnummer] En verbeyen zijn groote ghenade. Ga naar voetnoot169-0 Ydel voortstel. Laet dat varen, doet by mynen rade, Ga naar voetnoot171 Zonder schade crijghdijs lof en danck, prijs. Staervende mensche. Zo zoudic temmeren op een cranc ijs, Nergherens ganc wijs; ooc zoudic dat doen? Ga naar voetnoot173-4
[pagina 352]
Schijn van heligheyt. 175[regelnummer] En ghelooft hem niet, ghy en mueght niet bat doen Ga naar voetnoot175 Dan dat ghy u op mijn woorden fondeirt, Want die zijn waerachtigh. Ydel voortstel. Ghy abuzeirt; Ga naar voetnoot178 Dat ic hem zegghe dat es warachtygher, 180[regelnummer] Ons helyghe oorden es veil crachtygher Dan duwe es, en lates niet bedrieghen Ga naar voetnoot181 Met flatternye. Schijn van heligheyt. Laet vry dat vlieghen; In ons oorden en was noyt bedrieghere 185[regelnummer] En zy es beter, ic en ben gheen lieghere, Dan duwe es, dat zoudic wel dorren prouven Ga naar voetnoot186 Met disputacyen. Staervende mensche. Gaet henen schouven, Want ic en achte u woorden niet waert een sletere. Ga naar voetnoot188-9 190[regelnummer] Inden heere betrauwen es veil betere Dan inde princen, met corter verhaligheyt Inde zonen der menschen zonder zaligheyt. Ga naar voetnoot190-2 Gaet wegh, ic en zoucke gheen ydel supersticyen, Noch vicyen van qwaden suspicyen; 195[regelnummer] Gaet, ic en magh u niet langher ghelusten. Ga naar voetnoot193-5 Ydel voortstel. Stelt u te vreden vriendt, en wilt u rusten Ga naar voetnoot196 Op tghene dat ic u ghezeyt hebbe. Ga naar margenoot+
[pagina 353]
Schijn van heligheyt. Gheloovet dat ic u vooren gheleyt hebbe, Of anders zuldy u zelven schenden. Ga naar voetnoot198-9 Staervende mensche. 200[regelnummer] Gaet van hier en leedt elders den blenden, Ga naar voetnoot200 Ghy en zult niet vinden dat ghy hier zouct; Gaet, of voor God werdy van my vervlouct. Ydel voortstel. Thoyn, ic ga dryven! Schijn van heligheyt. Ic rume ooc tcrijt; 205[regelnummer] Hier langhe te blyven waer cleyn proffijt. Ga naar voetnoot203-5 Staervende mensche. Och alder zoetste Iesu ghebenedijt, Wien hemel en aerde en helle belijdt, Ghelooft zijt, dat ic de gasten ontledight ben En dat ic met u alleene bevredight ben; Ga naar voetnoot208-9 210[regelnummer] Haer ingheven zou my bedroghen hebben, Haer voortstellen zou my gheloghen hebben; Ga naar voetnoot210-1 Ic en wil op zulck waerck niet temmeren Noch mijn zinnekins daer met belemmeren, Maer ic wil my voughen metten bekenden; 215[regelnummer] Mijn hertekin willic tuwaerts wenden, U hulpe anroupende op deis stonde Wt vierygher herten metten monde: Ga naar voetnoot213-7 God, vader almaghtigh, die gheschepen hebt Hemel en aerde duer u godlicke cracht,
[pagina 354]
220[regelnummer] Ic gheloove in u diet al begrepen hebt En in Iesum Christum, u wterste maght, Uwen eenyghen zone hooghe gheacht, Ontfanghen vanden helyghen gheeste, Vander maeght Maria, ootmoedigh bedacht, 225[regelnummer] Gheboren binnen swaerels foreeste; Ga naar voetnoot220-5 Bevrijdt my vanden helschen tempeeste, Altijts my staerckende in goede waercken By dordonnancye der helygher kaercken. Ga naar voetnoot226-8 Ic gheloove dat hy tonzer behauwenesse 230[regelnummer] Ghepassijt gheweist es onder den richtere Pilato, tot elcx anschauwenesse; Ic gheloove dat hy, ons verlichtere, Ga naar voetnoot230-2 Ghecruust es gheweist, een beslichtere Des toorens die Adam hadde verworven Ga naar margenoot+ 235[regelnummer] Int prouven des appels, dootzondigh stichtere, Dies tmenschelic gheslachte was bedorven; Ga naar voetnoot233-6 Ic gheloove dat hy daer om es ghestorven, Afdwaeyende alle zondyghe waercken Ga naar voetnoot238 By dordonnancye der helygher kaercken. 240[regelnummer] Ic gheloove dat hy begraven, ghedaelt es Ter hellen, ten derden daghe verrezen; Ic gheloove dat hy clemmende ghepaelt es Ga naar voetnoot242 Ten hemele duer zijn goddelic wezen, Zittende ter rechter handt midts dezen 245[regelnummer] Van u, o God, hemelsche vadere, Van allen helyghen ghelooft, gheprezen; Ic gheloove dat hy, ons beradere, Ga naar voetnoot247 Oordeelen zal de menschen alle gadere, Levende, doode, leeke en claercken
[pagina 355]
250[regelnummer] By dordonnancye der helygher kaercken. Prince, helyghe gheest goederthieren, In u staet mijn gheloove zeer vaste; In der helygher kaercken bestieren Comt mijn gheloove ten rechten maste; Ga naar voetnoot253-4 255[regelnummer] In de ghemeenschap der helyghen ic paste, In vergheffenesse der zonden puerlic, In deeuwigh leven, ons wterste raste, In verrizenesse des vleeschs ghebuerlic. Ga naar voetnoot255-8 O heere, es my de vyandt vervuerlic, 260[regelnummer] Houdt my stantvastelic zonder haercken Ga naar voetnoot259-0 By dordonnancye der helygher kaercken. Ga naar voetnoot218-261 O zoetste Iesu, wilt my nu staercken In dit alder helighste Christen gheloove, Dat my de helsche vyandt niet en roove; 265[regelnummer] Want hier met ghewapent willic my zaten Metten wapenen van charitaten Met hope te staerven als een kaersten mensche. Ga naar voetnoot265-7 Maer heere, zendt my te mynen wensche U helyghe Schriftuere, die my ter noot 270[regelnummer] Met Figuerlic Bewijs nu voor mijn doot Als zalyghe helpers moghen by staen, Zo zallic van allen zonden vry gaen. Ga naar voetnoot268-2 O heere, anhoort mijn vieryghe bede, Onderzoucker der herten. Ga naar voetnoot274 Schriftuerlic zin. 275[regelnummer] Hier zy Gods vrede Ga naar margenoot+ En met hem allen die hier vergaert zijn. Ga naar voetnoot275-6 Staervende mensche. Wien hooric daer? Figuerlic bewijs. En wilt niet bezwaert zijn, Tzijn twee vriendekins, zone vercoren, 280[regelnummer] Die u ten trooste (wilt staercheyt oorboren) Ga naar voetnoot279-0 Hier commen bezoucken; twerdt u ghewin.
[pagina 356]
Staervende mensche. Hoe heetty vriendekins? Schriftuerlic zin. Schriftuerlic Zin En Figuerlic Bewijs zijn onze namen, 285[regelnummer] Die den staervende mensche naer tbetamen Solaes, troost en crachtigh confoort gheven, Als zy duer temptacye ghestoort beven, Ga naar voetnoot286-7 Vander waerelt, tvleesch en den duvel bevochten. Duer Gods gracye wy hier gherochten 290[regelnummer] U tonderwyzene, daer op neimt gome. Ga naar voetnoot289-0 Staervende mensche. Och hertelicke vriendekins, zijt willecome, Ws by zijns es my harde nootelick; Ic ben bedroghen by na zeer grootelick Van tween, zy brachten my in zwaer ghepijn. Ga naar voetnoot292-4 Figuerlic bewijs. 295[regelnummer] Wie zijnze gheweist? Staervende mensche. Heligh inden Schijn En Ydel Voortstel; elc my mellen wilde Dat ic staervende mynen troost stellen wilde In haer broederschepen, my daer toe ghevende 300[regelnummer] Dat ic mijn begravijnghe noch levende In haer habyten wilde in tgoe legghen. Elc van hem beeden waude my toe zegghen Ga naar voetnoot297-2 Den hemel, maer tdocht my al qwaet zogh zijn. Ga naar voetnoot303
[pagina 357]
Schriftuerlic zin. Ach zone, dat zoude een daerlick bedrogh zijn, 305[regelnummer] En troost u op zulcke fantazyen niet, Maer stelt u campelic te stryen, ziet, In dezen cryte als een vroom campyoen. Ga naar voetnoot305-7 Anvaert den ‘staf’, zone, wildy wel doen, ‘Des gheloofs’ en wapent u staerckelic Ga naar margenoot+ 310[regelnummer] Metter ‘wapenen’, ic raedt u claerckelic, Ga naar voetnoot308-0 ‘Der charitaten’, zo en mueghdy niet duchten; In een vast betrauwen laet twyfel vluchten. Tleift al inden heere, des betraut my, En zal daer in staerven, niet en flaut vry, Ga naar voetnoot313-4 315[regelnummer] Dwelc duer een gheloove dat niet en manct In vierygher liefden en vast betrauwen hanght; Hier op fondeirt u, zone, twerdt u proffijt groot. Ga naar voetnoot315-7 Figuerlic bewijs. Des menschen leven es eenen strijdt bloot Hier op der aerden; strijdt vry vromelic 320[regelnummer] Met Christo, en betrout vulcomelic Inde barmhertigheyt Gods onhendigh, Ga naar voetnoot318-1 Die zynen eenyghen zone allendigh Ga naar voetnoot322 Voor allen menschen ter doot ghegheven heift. In hem alleene onzen troost becleven leift, 325[regelnummer] En daer en es gheenen naem beqwamere Den hemelschen vadere (ic bens ramere) Ga naar voetnoot324-6 Waer duer de mensche magh behauwen werden. Staervende mensche. Dats mijn gheloove.
[pagina 358]
Schriftuerlic zin. Wilt in betrauwen terden, Ga naar voetnoot329 330[regelnummer] Christus ghetrau en abandonneirt niet Die in hem betrauwen, maer preserveirt, ziet, Zijn betrauwers voor dlydelick dooghen al, Ghelijc den appele zijnder ooghen smal. Ga naar voetnoot330-3 Hier inne troost u, dit es de havene Ga naar voetnoot334 335[regelnummer] Van zekerheden, pijnt u te stavene Op dit onverbrekelic fondament; Den hemel werdt u zekerlic toe ghewent Alzo verre als ghy daer nae gheleift hebt En in Gods gheboden niet ghesneift hebt, Ga naar voetnoot335-9 340[regelnummer] Want wel leven reconcilyeirt ghemeynlic Ga naar voetnoot340 Gods ontfermhertigheyt; ic zeght certeynlic. Ga naar voetnoot341 Figuerlic bewijs. Die een Christelic leven gheleyt heift En Gods ontfermhertigheyt alzo verbeyt heift, Ga naar voetnoot343 Magh wel troostelic staerven zonder waen. Staervende mensche. 345[regelnummer] Daer hebbic alle mijn maght toe ghedaen, Ga naar voetnoot345 Dat ic in alle mijn daghelicx handelen Ga naar margenoot+ Naer Gods gheboden hebbe willen wandelen. Niet dat ic my metten Pharizein beroeme Oft dat ic my daer duere zaligh doeme, 350[regelnummer] Want mijn waercken acht ic als verghistigh broot. Ga naar voetnoot348-0
[pagina 359]
Schriftuerlic zin. Laett dat varen zone, ghy en hebt gheen noodt, Ga naar voetnoot351 Want voor wien altijt een goet leven gaet, Weir hy rustelic of verdreven staet Ga naar voetnoot352-3 Oft hoe onverzienlic hy magh bestreden zijn, 355[regelnummer] Hy zal in vercoelen rusten en in vreden zijn; Ga naar voetnoot354-5 Dit es dwoort Gods, nemmermeer wanckelic; Als hemel en aerde zijn verganckelic, Zo zal dat blyven even gheduerlic. Ga naar voetnoot357-8 Figuerlic bewijs. In evangelio zeght Christus figuerlic: 360[regelnummer] De boom die altijts qwade vruchten voort brijnght Zal wt ghehauwen werden en ghecrijnct Zal hy verbrandt werden en eeuwigh gloeyen; Ga naar voetnoot359-2 De rechtvaerdyghe zal als tpalmkin bloeyen Ga naar voetnoot363 En duer tgheloove zal eeuwigh zynen loon zijn 365[regelnummer] By den heere. Ga naar voetnoot364-5 Staervende mensche. Ic wille zonder ghecroon zijn, De heere doe zynen wille met my Alst hem ghelieft. Ga naar voetnoot366-8 Schriftuerlic zin. Dats een zaligh bely, 370[regelnummer] Blijft daer by, ten magh u niet leett wezen, Christus ghenadigh zal u bereedt wezen. Ga naar voetnoot369-1 Maer zone, want de staervende van zinnen es Van buten te tooghen dat hy van binnen es, Ga naar voetnoot372-3 Zoo tooght ons, wy biddens u tuwen confoorte,
[pagina 360]
375[regelnummer] Uwen meesten troost met cleenen rappoorte, Daer ghy mede verwinnen wilt dit vechten Wt ganser herten. Ga naar voetnoot374-7 Staervende mensche. Ic zal u berechten, Vercoren vrienden, mijns herten conduten- 380[regelnummer] Al ben ic becommert van binnen, van buten- Op dat elc maercke als in eenen speghele En tzelve beware voor eenen zeghele, In spyte des vyants vander hellen, Ga naar margenoot+ Waer op ic staervende mynen troost wil stellen, Ga naar voetnoot378-4 385[regelnummer] Iont my wat rusten, zonder versnellen. Ga naar voetnoot385 Staervende mensche. O ontfermhertigh God, duerschynende claerheyt, Onbegrypelic in u anthieren, Ga naar voetnoot386-7 Zonder beghin of hende, eeuwyghe waerheyt, Ga naar voetnoot388 Wiens woordt nemmermeer en zal faelgieren; Ga naar voetnoot389 390[regelnummer] Die ons belooft hebt voor alle dieren Ga naar voetnoot390 Duer uwen zone, goddelicke cyborye Christum Iesum, ons hooghste triumphieren, Des doots, des vleeschs, des duvels victorye, Dafdwaeyen der zonden voor sdoots memorye Ga naar voetnoot394 395[regelnummer] En naer dit leven dat eeuwyghe leven; Ontfermhertyghe heere, opperste glorye, Als ic mynen gheest zal moeten gheven En voor u rechtvaerdigh oordeel beven, Ontfermt doch mijnre als therte benoost es: Ga naar voetnoot399
[pagina 361]
400[regelnummer] U ontfermhertigheyt meest mynen troost es. Tot uwer barmhertigheyt troostelic vlie ic, Die overvloedigh es en zonder hende; Ga naar voetnoot401-2 Gheenen anderen troost, heere, en zie ic, Waer ic my keere, waer ic my wende; 405[regelnummer] Ghy tooghdeze David in zijn allende, Achab warter ooc met overvloten, Ga naar voetnoot405-6 Die tellende, wiens herte ghy kende, Ga naar voetnoot407 Waert ooc ghenadelick daer met begoten. Ten heift u, heere, ooc niet verdroten 410[regelnummer] De zelve te tooghen der zonderssen, Ga naar voetnoot410 Daer haer alle zaligheyt es wt ghesproten. O heere, reynight mijn zondyghe merssen Nu als de vyandt my zal willen perssen, Altijts zouckende waer zynen roost es: Ga naar voetnoot412-4 415[regelnummer] U ontfermhertigheyt meest mynen troost es. De Ninivyten hebben ooc ghesmaect U ontfermhertigheyt, ghenadyghe heere; Ga naar voetnoot416-7 De verloren zone hadt qwalic ghemaect, Duer u ontfermhertigheyt cam hy ten keere; Ga naar voetnoot418-9 420[regelnummer] Petrus en Paulus zijn wten verzeere Ga naar voetnoot420 Duer u ontfermhertigheyt, dat weetmen claerlic; Ontfermelic gaefdy ooc een goe leere Der overspeilderssen, die zeer zwaerlic Voor u beschuldight wart openbaerlic Ga naar margenoot+ 425[regelnummer] Vanden Ioden by valscher practijcken; Ga naar voetnoot422-5 Schriftuere, figuere, ghy tooght waerlic Ga naar voetnoot426 Ontellicke andere van ghelijcken. Och heere, en wilt my ooc niet bezwijcken, Ontfermt mijns, arm zondare, die verloost es: Ga naar voetnoot428-9 430[regelnummer] U ontfermhertigheyt meest mynen troost es. Prince, barmhertigh boven alle u waercken Gaet u ontfermhertigheyt ongrondigh; Ga naar voetnoot431-2 De sacramenten der helygher kaercken Vloeyen daer wte, dats elcken condigh, Ga naar voetnoot434
[pagina 362]
435[regelnummer] Waer duere alle vlecken, hoe zondigh, Ghezuvert werden en af ghewasschen. O heere, an mijn arm ziele wondigh Tooght u ontfermertigheyt en wilt u rasschen Nu als ic zal ghedyen tot asschen; Ga naar voetnoot437-9 440[regelnummer] Protesterende zegghic ,want mijn propoost es: Ga naar voetnoot440 U ontfermhertigheyt meest mynen troost es. Figuerlic bewijs. Dats een protestacye die de duvel haett. Och lief zone, ziet dat ghy niet en laett Ghy en blijft volstandigh, acht gheen gheruchten. Ga naar voetnoot443-4 Staervende mensche. 445[regelnummer] God vergheift de zonden duer een verzuchten; Zoudic dan duchten? neen ic niet, vrylick. Ga naar voetnoot445-6 Schriftuerlic zin. Zo zuldy ghenooten, staerft vry blylick, Ga naar voetnoot447 Alle de weldaedt die oyt ghedaen wiert In der helygher kaercken, oft begaen wiert; 450[regelnummer] Staet vast in tgheloove. Staervende mensche. Ic en zal niet falen. Figuerlic bewijs. Nu broeder, en laet niet langher dralen: Ic zal hem ‘dlicht van charitaten’ halen, Tooght ghy hem, tes tijt, den rechten standaert 455[regelnummer] Daer hy in verwinnen moet als hy daer van vaert; Ga naar voetnoot452-5 Ic maerck wel, hy en zals niet langhe hier maken. Staervende mensche. Mijn herte beghint invierigh te blaken, Ontbindt my, heere, haelt my, maght wezen. Ga naar voetnoot457-8
[pagina 363]
Schriftuerlic zin. Anzieten hier, zone, die u heift ghenezen, Ga naar voetnootBij 459 Ga naar margenoot+ 460[regelnummer] Dlammekin in Apocalypsi verwonnen heift. Ga naar voetnoot459-0 Figuerlic bewijs. Anzieten die de doot en tleven can gheven, Anzieten die de waerelt verwonnen heift. Ga naar voetnoot461-2 Schriftuerlic zin. Anzieten wiens bloedekin root gheronnen heift In afwasschijnghe van alle zonden. Ga naar voetnoot463-4 Figuerlic bewijs. 465[regelnummer] Anzieten met zynen bloedyghen wonden, De fonteyne van ontfermhertigheden, Schriftuerlic zin. Van gracyen, Figuerlic bewijs. Des levens Schriftuerlic zin. Vol smertigheden, 470[regelnummer] Die alle des waerelts zonden vervanghen heift. Ga naar voetnoot469-0 Staervende mensche. Ghelijc als thertekin beghaerlic zijn ganghen heift Dorstigh naer de fonteynkins inden pleyne, Sghelijcx mijn hertekin groot verlanghen heift Naer u, Iesu, levende fonteyne. Ga naar voetnoot471-4
[pagina 364]
475[regelnummer] Ghy lavet al dat leift int ghemeyne, Ontfermhertyghe heere, comt my te baten; Al ben ic, aerm zondare, van dueghden cleyne, Verbaerght my in u wondyghe gaten; Ga naar voetnoot475-8 Swaerelts pompuesheyt willic ghaerne laten. 480[regelnummer] Ontfermhertelic troost my in dezen cryte: Haelt my, Iesu, alst past by apetyte. Ga naar voetnoot479-1 Figuerlic bewijs. Hebt altijt u ooghen even ghedichte Ootmoedelick inder fonteynen ghezichte, Hy en zal zijn ooghen vol alder ghenadigheyt 485[regelnummer] Van u niet slaen, maer met voorspoedigheyt U beschaermen voor de helsche nacyen. Ga naar voetnoot482-6 Staervende mensche. O fonteyne van Syloe vol gracyen, Levende putte vol alder ghenaden, Staet my by met confortacyen 490[regelnummer] Als my de vyant zal commen beladen. Ga naar voetnoot487-0 Ghy stondt den moordenaere, heere, in staden Die noyt ter waerelt en hadde dueght ghedaen; Ga naar margenoot+ O Iesu, laett my in u hertekin baen Dat zo wondigh om mynen twille es begaen; Ga naar voetnoot491-4 495[regelnummer] O Iesu, wilt mijnder nu gade slaen, Ghespijst met uwen helyghen inbyte: Ga naar voetnoot495-6 Haelt my Iesu, alst past by apetyte.
[pagina 365]
Schriftuerlic zin. Dit es tfonteynkin der hoven zeer zoet Daer al dat leift by wassen en groyen moet, 500[regelnummer] Dit is tclaer fonteynkin diet al verhueght Waer inne alleene ghy troost vinden mueght, Tuwaerts bernende in minnen gloedigh. Ga naar voetnoot498-2 Staervende mensche. Fonteyne bermhertigh in Lybano vloedigh, Zijt doch mynen troost in dezen wederstoot; Ga naar voetnoot503-4 505[regelnummer] Zelve zeghdy, dat maeckt my nu moedigh: Ic en wille voorwaer niet des zondaers doodt, Maer meer dat hy hem bekeere ter noot. Ga naar voetnoot506-7 O Iesu, mynen tryumph, mijn croone, Ontfanght my ghenadelick in uwen schoot; 510[regelnummer] Bermhertyghe heere, alles troosts ghewoone, Gheift my u eeuwigh rijcke te loone, Deis doodt en achtic, heer, niet een myte: Ga naar voetnoot508-2 Haelt my Iesu, alst past by apetyte. Figuerlic bewijs. Dit es tfonteynkin van cyropygher mynen, Ga naar voetnoot514 515[regelnummer] Roupende: comt, die aerbeyt met pynen Oft verladen zijt, en wilt niet myen, Comt, ic zal u vermaken en verblyen; Ga naar voetnoot515-7 Hier inne troost u voor shemels vereenen. Ga naar voetnoot518 Staervende mensche. Prince, zoete Iesu van Nazareenen 520[regelnummer] Die my gheboren zijt en besneden, Ga naar voetnoot520 Zijt mijns ontfermhertigh met Magdaleenen; My hebdy doch hongher en durst gheleden, My hebdy ghevast, my hebdy ghebeden, My waerdy ghevanghen en anghetast,
[pagina 366]
525[regelnummer] Ghecroont, ghegheeselt, bespoghen, betreden, My waerdy zoo vaste ant cruce ghepast; Ga naar voetnoot524-6 Ic roupe op u, aerm zendare beclast, Diet al hebt ontlast, den duvel te spyte: Ga naar voetnoot527-8 Haelt my Iesu, alst past by apetyte. Ga naar voetnoot471-529 Ga naar margenoot+ Schriftuerlic zin. 530[regelnummer] Dats een schoon verstant, Figuerlic bewijs. Een Christelic voornemen. Ga naar voetnoot530-1 Schriftuerlic zin. Staerft hy in dien brant, Figuerlic bewijs. Met zulcker temen, Ga naar voetnoot532-3 Tes een teecken van rechter victoryen. Staervende mensche. 535[regelnummer] Barmhertyghe heere, conijngh der gloryen, In u ontfermhertigheyt hebbic ghehoopt; Ic troost my, als my de wree doot nu noopt Ic en zal niet beschaemt zijn voor eenigh tempeest; Ga naar voetnoot537-8 Heere, in uwen handen beveil ic mynen gheest. Ga naar voetnoot539 Schriftuerlic zin. 540[regelnummer] Dats een zalyghe doot, Figuerlic bewijs. Een troostelic staerven; Ga naar voetnoot541 Zo doende zalmen den hemel verwaerven. Schriftuerlic zin. Beminde vrienden die dit anschauwen, Wy bidden u willet met herten onthauwen. Ga naar voetnoot544
[pagina 367]
Figuerlic bewijs. 545[regelnummer] Al hebdy een Christelic leven gheleydt, En wilt alleene daer op niet bouwen, Schriftuerlic zin. Maer als ghy naect van dezer waerelt scheydt En ghy u (staervende) ter doot bereydt, Op Gods ontfermhertigheyt stelt u betrauwen. Figuerlic bewijs. 550[regelnummer] Zijn goedertierheyt zal u bedauwen, Zonder flauwen, metten hemelschen scharen. Ga naar voetnoot550-1 552[regelnummer] De fonteyne dryvuldigh wil u bewaren. Ga naar voetnoot552 Finis.
[pagina 368]
	voetnoot1-2 minlic in sayzoene, krachtig vervuld van liefderijke gevoelens; verfraeyen, blij worden. voetnoot6-8 verdraeyt van herten, somber; rancuer, gevoel van wrevel; wel ghepaeyt, geheel voldaan. voetnoot9-2 die zuver claer fonteyne, dat lovelic graen, die allerlofwaardigste; hier inden pleyne, in deze lusthof (de introductie wordt geacht in Tienen te spelen); ontdaen, open. Zie het blazoen van Thienen. voetnoot13-4 conduut, pijp, leiding; sprijnghen, water opwerpen. voetnoot15 wter muten dansen, te voorschijn springen; solaes angaen, vreugd bedrijven. margenoot+ T 3 v. voetnoot18-0 in eeren vernaemt, hooggeëerd; ramen, vaststellen. voetnoot21 eere, lof; ongheschent, lees onbeschaemt, onbeschroomd. voetnoot23-4 Ionstigh herte wijst op de Tienense rederijkers, die intussen op het toneel verschenen zijn (zy); lof brieven, roem verkondigen; zoo, daartoe. voetnoot1-24 Loflied op de Gentse kamer. [tekstkritische noot]37 om te vertooghen voetnoot25-6 aerdigh, kunstvaardig, kundig; ghenough, zeer. voetnoot27-8 vercombienen, vertellen, uiteenzetten; engien, geest, vernuft; trecken by, gaan naar. voetnoot30-2 tooghen, tonen; ionste, genegenheid; met consten ongheschent, met heel uw bekwaamheid; doet, lees goet. voetnoot33 (en) Zeght; claerlic = openbaerlic, duidelijk; niet el, niets anders. voetnoot35 hem, hun = de toeschouwers, waarop Ionstigh Herte nu wijst; dat, dat het (uw antwoord); natuerlic, oprecht, eerlijk: wel begloost, goed doordacht. voetnoot36-7 hem stellen tot, zich voorbereiden voor, 305 (ze groeperen zich terzijde); es goet om vertooghen, verdient behandeld te worden. Eerste strofe van de proloog: de Drie-eenheid zegene de keizer en Gent. voetnoot25-37 Ze wekt hen op, aan de uitnodiging te voldoen. voetnoot40-4 zachtigh, barmhartig; lees In deeuwigh paradijs; crachtigh, machtig; bewijs, daden. voetnoot45-0 verdachtigh, (= voredachtigh), eerst; int ghemeene, samen; ghevende, lees levende; met, onder; bloet, geslacht, huis. Tweede strofe: voor de bestuurders van Gent. voetnoot51-5 om een verzoetzele en om een accoort, als passende beleefdheid; slecht = simpelic, oprecht; bevroetzele, mening; naer ons ordonneren, zoals we gewoon zijn. margenoot+ T 4 r. voetnoot56-9 groetzele = saluut bieden, groeten; confoort, aanmoediging; behoetzele, hoede; bevelende (142) voort, vervolgens opdragend. voetnoot60-3 compareren, aanwezig zijn; als goetionstigh, geheel en al, zeer goedgezind; waer ... oft, of ... of (in 353 weir ... of); gheclaerct oft onconstigh, al of niet geletterd, hier waarschijnlijk: zelf dichtend of niet; hem schryven, zich beschouwen, zijn. Derde strofe: voor de bevolking, de rechtsprekende instanties, de leden van de andere optredende kamers en alle verdere aanwezige rederijkers. voetnoot64-8 wil, moge; ghesparen, behoeden; nacye, stand. voetnoot69-3 hem paren, samenkomen; te dezer spacyen, hier; conste baren, talent tonen; wt recreacyen, uit (verlangen naar) verpozing; met minlicker daet, liefdevol. voetnoot74-6 elc princelic zaet, iedere rederijker; rapas, gehucht; met, mede; laet, late. Vierde strofe: verzoekom vriendelijke beoordeling. voetnoot77-1 warande, lusthof; wapene, wapenteken, stedelijk wapen. voetnoot82-6 voorts (lees voort) keeren, verrichten; ten besten verstande nemen, welwillend beoordelen; bedijcken, beheersen (Rh. Gl.). voetnoot87-0 bezwijcken, in de steek laten; valter wat fauten, is er een tekort, schieten we tekort; pinnen naer, acht slaan op (WNT), eerder: aanvallen op. voetnoot91-3 wonderlic, vreemd in malam partem, gedrochtelijk; meshaghelic, afstotend; beclaghelic, berispelijk. margenoot+ T 4 v. voetnoot94-6 ghewaghelic zijn, wagen; onversaghelic, onbevreesd; cnaghelic zijn = cnaghen, eten; humuer, sap. voetnoot97 amueren? Rh. Gl. denkt aan ‘bitterheid’ naar Frans amer, maar ‘bitter’ is juist genoemd. Waarschijnlijk is te lezen anrueren, ter hand nemen. voetnoot101 controlueren, tegenspreken, bestrijden-ook C.v.Rh. blz. 99 (in WNT 3, 2136¹ anders verklaard); zonder c., ontegenzeggelijk; verstranghen, kommer. voetnoot102 en dat, omdat (met toegevoegd ‘dat’); bevanghen, in haar macht. voetnoot103-6 dat nydigh serpentigh becueren, de verleiding door de kwaadaardige of afgunstige slang; eyst, is het; subiect, onderworpen; stekende, gereed om aan te vallen; wanghen, kaken, bek; bedaerven, in het verderf storten, 236. voetnoot107-8 aerven, om het rijm voor aerve, erfdeel, lot; milt? Waarschijnlijk is te lezen wilt, wreed. voetnoot110 Ef. 6:16. voetnoot115-6 bestaen, ondergaan; geen blyvende plaetse, Hebr. 13:14. voetnoot117 taetse (hapax), taak, bepaalde hoeveelheid; tijt en taetse, bestemde levensduur, Pred. 9:12. voetnoot120-1 stallen, (op stal) staan, rusten; noot, onontkoombaar; dat ic, als ik. voetnoot122-3 loop, reis; douders, het voorgeslacht; vooren, (ons) voorgegaan. voetnoot125-6 vragen na, geven om; ten brijnght niets by, het voegt er niets aan toe, is niet van belang; nevens (benevens), toegevoegd om het rijm. margenoot+ V 1 r. voetnoot129 Op. 14:13. voetnoot131-2 of, indien; borghen, uitstel geven; verzeer, smart; fijn, groot, ernstig. voetnoot135 ghenaem, welgevallig. voetnoot139 flauwen, verflauwen; zonder-, beslist = zonder laten 147. voetnoot140-1 Rom. 14:8. voetnoot143-6 te dezen spele, wat dit betreft; hem brijnghen ten hemelschen choore, de zaligheid verwerven; ghestoor (hapax), stank (Rh. Gl.); een oorden anvaerden, in een orde treden. voetnoot150 met vroylicken bedryve, met vreugdebetoon. voetnoot151-3 van zulcken beclyve, van dien aard, zo voortreffelijk, voordelig; verheven, lees de bijvorm verhaven. voetnoot155-6 in dhooren clijncken, laten horen; crijncken, onaangenaam zijn (WNT). voetnoot157 hem bedrooghen schryven, zich misleiden. voetnoot161 begravijnghe van, begrafenis in. margenoot+ V 1 r. voetnoot163-4 men zal mij nooit verwijten, men zal me er altijd om prijzen, dat gij van alle ellende verlost wordt. voetnoot166-8 wel bewaert, volkomen veilig; gheschaert in, opgenomen in; hem troosten op of in, vertrouwen op: scheyen, sterven. voetnoot169-0 met Gode = bi Gode, voorwaar; het beleyen, te werk gaan; verbeyen, uitzien naar. voetnoot171 by mynen rade, naar mijn advies; lof en danck, prijs, het voegwoord is om het rijm verplaatst; laet dat varen (vlieghen, 183), zeg dat niet. voetnoot173-4 temmeren, bouwen, 212; cranc, zwak; ganc, om het rijm voor gancs-nergherens gancs, vgl. nergerens weegs, WNT 9, 1844, volstrekt niet; ooc, soms, werkelijk. voetnoot175 bat, beter. voetnoot178 abuzeren, dwalen. voetnoot181 en lates niet bedrieghen (tegen Staervende Mensche) = en laet u des niet b.; flatternye, te gunstige voorstelling van zaken-Rh. Gl. ‘beuzelpraat’. voetnoot186 dorren, kunnen; met disputacyen, in wederzijds betoog; prouven, bewijzen. voetnoot188-9 henen schouven (schuven), zich wegpakken. Met deze klinker kan het woord in Oost-Brabant nog gebruikt zijn; zie echter voor Tienen de uy van Schuyfman uit deze stad a⁰ 1504; niet een sletere, geen zier. voetnoot190-2 Ps. 118:8, 9; met corter verhaligheyt, kortom. voetnoot193-5 vicye, ondeugd; qwade suspicye, zondige verdachtmaking; ghelusten, verdragen. voetnoot196 hem te vreden stellen, gerust zijn; hem rusten op, vertrouwen op. margenoot+ V 2 r. voetnoot198-9 vooren legghen, voorhouden; schenden, in het verderf storten. voetnoot200 Zie Luc. 6:39; vinden, verkrijgen. voetnoot203-5 Deze regels terzijde. Thoyn (hapax), basterdvloek, bij ...; dryven = tcrijt rumen, verdwijnen. voetnoot208-9 gast, (onaangenaam) persoon; ontledight zonder genitief of vanbepaling: kwijt-vgl. de ontwikkeling van quitte; bevredight met, veilig bij. voetnoot210-1 ingheven, inblazing; voortstellen, aanprijzen; lieghen + indir. obj. = bedrieghen + dir. obj., misleiden. voetnoot213-7 mijn zinnekins belemmeren, mijn geest verwarren; hem voughen metten bekenden, zich aansluiten bij de deskundigen (de apostelen); metten monde openlijk, nadrukkelijk. voetnoot220-5 begrepen hebben, omvatten, in zich besluiten; t al, alles; wterste maght, hoogste gemachtigde; ootmoedigh bedacht, nederig van gezindheid; binnen swaerels foreeste, op aarde. voetnoot226-8 thelsche tempeest, de verschrikkelijke hel; by ordonnancye, naar het voorschrift. voetnoot230-2 richtere, landvoogd; verlichtere, redder. margenoot+ V 2 v. voetnoot233-6 beslichtere des toorns, vereffenaar van de rampspoed; dootzondigh stichtere, die de ‘doodzonde’ beging; dies, waardoor. voetnoot238 afdwaeyen, van afdwaden, nevenvorm van afdwaen, afwassen, reinigen, 394. voetnoot242 ghepaelt ten hemele; naast ghedaelt ter hellen lijkt de bedoeling opgevaren, maar dat is uit de bekende betekenissen van middel-nederlands palen niet af te leiden; opgenomen in evenmin. Beter zou passen ghehaelt, opgetrokken; duer zijn goddelic wezen, op grond van zijn goddelijkheid. voetnoot247 beradere, helper. voetnoot253-4 bestieren, leiding; ten rechten maste comen, de ware steun vinden. voetnoot255-8 passen in, lijkt ontstaan uit passen op, achten, en geloven in; puerlic, volledig; wterste raste, voorgoed geldende zaligheid; ghebuerlic, komende. voetnoot259-0 vervuelic zijn, in verleiding brengen; haercken, dralen. voetnoot218-261 De apostolische geloofsbelijdenis (Tafel III 273 vlg.) verwerkt in een refrein; eerste strofe de delen 1-3, tweede 4, derde 5-8, prince 9-12. voetnoot265-7 zaten, reflexief, zich voorbereiden; metten wapenen, in het harnas. voetnoot268-2 te mynen wensche, tot mijn heil; vry gaen van, niet geschaad worden door. voetnoot274 Spr. 17:3 en overeenkomstige plaatsen. margenoot+ V 3 r. voetnoot275-6 zy (met u); vrede, genade; hem allen, al degenen. voetnoot279-0 vercoren, geliefd; ten trooste, tot hulp; wilt staerckheyt oorboren, wees flink, niet bang. voetnoot286-7 solaes, troost en confoort, hulp die u troosten zal en blij maken; zy, discongruent bij het collectivum ‘de staervende mensche’; duer temptacye ghestoort, door verzoeking verward. voetnoot289-0 gherochten, geraakten, kwamen; gome nemen op, opmerken, overwegen. voetnoot292-4 nootelick, nodig, noodzakelijk; van tween, door twee personen; ghepijn, moeite, last. voetnoot297-2 mellen, melden; willen 297, 302, omschrijvend gebruikt; 298, 301, moeten; troost stellen in = hem troosten in 305, vertrouwen op; hem gheven tot, besluiten; in tgoe legghen, regelen. voetnoot303 quaet zogh, zure melk. [tekstkritische noot]321 onendigh voetnoot305-7 fantazye, hersenschim; campelic, moedig; crijt, strijdperk; vroom campioen, dapper vechter. margenoot+ V 3 v. voetnoot308-0 anvaerden, aannemen; hem wapenen metter wapenen, de wapenrusting aangorden; claerckelic, zoals een geestelijke betaamt. voetnoot313-4 Vgl. Rom. 14:8; flauwen, de moed verliezen; des betraut my, geloof me. voetnoot315-7 mancken, wankelen; en, lees an; hem fonderen op, steunen op. voetnoot318-1 Job 7:1; vromelic, dapper; onhendigh, oneindig, onuitputtelijk. voetnoot322 allendigh, op een verschrikkelijke manier. voetnoot324-6 becleven leven, volmaakt zijn; beqwame, welgevallig; des ramere zijn, iets meedelen, voetnoot329 in betrauwen terden (treden), vertrouwen koesteren. voetnoot330-3 ghetrau, die getrouw is; abandoneren, verlaten, vgl. Ps. 9:11; preserveren voor, beschermen tegen; dlydelick dooghen, het lijdend verdragen (WNT 8, 2200)-deze betekenis van lijdelijk alleen hier; appel zijnder ooghen, zie Deut. 32:10, Ps. 17:8; smal, klein, fijn. voetnoot334 havene van zekerheden, veilige haven. voetnoot335-9 pijnt u te stavene op, probeer te steunen op; sneven, te kort schieten. voetnoot340 reconcilyeren, verzoenen, ook Audenaerde 116; Gods ontfermhertigheyt is gepersonifieerd gedacht; zie echter Rh. Gl. ‘opwekken’? voetnoot341 certeynlic, beslist. Volgens het rijmgebruik van Thienen zou ‘ic zeght certeynlic’ het begin van de volgende claus moeten zijn. voetnoot343 verbeyden, uitzien naar: troostelick, vol vertrouwen, 401; zonder waen, ongetwijfeld, voorzeker. voetnoot345 zijn maght doen, zijn best doen. margenoot+ V 4 r. voetnoot348-0 Zie Luc. 18:11; doemen, oordelen; verghistigh, bedorven, zuur (Rh. Gl.). [tekstkritische noot]361 ghecrenct voetnoot351 noodt, moeilijkheden. voetnoot352-3 voor wien, voor hem die, in 355 voortgezet met hy; een goet leven gaen = wel leven 340; weir ... of, zie 61; rustelic of verdreven staen, in ongestoorde rust of in ellende (als een balling) leven. voetnoot354-5 onverzienlic, onverwacht; vercoelen, verkwikking, vreugde; zie Ps. 37:37. voetnoot357-8 Matth. 24:35; verganckelic zijn, voorbijgaan; even gheduerlic, onveranderd standhoudend. voetnoot359-2 figuerlic, in een gelijkenis; Matth. 3:10; crijncken, schenden. voetnoot363 Ps. 92:13, florebit. voetnoot364-5 Vgl. Matth. 5:12. voetnoot366-8 ghecroon, klacht; als, zoals. voetnoot369-1 bely, getuigenis; leett wezen, spijten; ghenadigh, in zijn genade; bereedt, klaar. voetnoot372-3 want, omdat; dat hy, wat, hoe hij. [tekstkritische noot]387 hantieren 388 oft eynde voetnoot374-7 tooghen, laten horen; tuwen confoorte, voor uw bestwil; met cleenen rappoorte, in het kort. margenoot+ V 4 v. voetnoot378-4 mijns herten conduten, mijn diepste overtuiging; van binnen, van buten, geheel en al; voor een zeghele, als een onuitwisbaar teken. voetnoot385 Gun me enige rust en haast me niet. voetnoot386-7 duerschynende claerheyt, alles doorstralend licht, 1 Joh. 1:5; (h)anthieren, handelen, daden. voetnoot388 eeuwige ongeschapen Waarheid. voetnoot389 faelgieren, vergaan, Jes. 40:8. voetnoot390 voor alle dieren, boven alle levende wezens; cyborye, hostiekelk, toegepast op Christus; triumphieren, zege; des doots ... victorye, de overwinning op de dood ..., 1 Cor. 15:57. voetnoot394 voor sdoots memorye, voordat ik sterf, voordat de dood zich meldt? naer, na. voetnoot399 benoost, bedrukt, treurig. voetnoot401-2 Klaagl. 3:22; troostelick, zie 343. voetnoot405-6 David, 2 Sam. 22, Ps. 18; Achab, 1 Kon. 21:29; overvlieten, overstelpen. voetnoot407 Die tellende, David, die door Satan verleid werd tot een volkstelling, 2 Sam. 24; 1 Kron. 21. voetnoot410 zondersse, Luc. 7:37, Vlaamse vorm in het rijm; buiten rijm overspeildersse 423. voetnoot412-4 zondyghe mersse, mand met zonden, vele zonden; perssen, in het nauw brengen; roost, te braden vlees, ‘brand voor de hel’ WNT. voetnoot416-7 Jona 3:10. voetnoot418-9 Luc. 15:11 vlg.; keer, bekering. voetnoot420 Petrus, Hand. 12:3 vlg.; Paulus, Hand. 16:20; wten verzeere, gered. margenoot+ X 1 r. voetnoot422-5 Joh. 8:3; by pracktijcken, uit listigheid. voetnoot426 schriftuere, figuere van ghelijcken, soortgelijke bijbelse uitspraken en gelijkenissen. voetnoot428-9 (enen) bezwijcken, in de steek laten; die verloost (verlost) es-hier schijnt es om het rijm voor si te staan. voetnoot431-2 Ps. 145:9; ongrondigh, onpeilbaar. voetnoot434 condigh, bekend. voetnoot437-9 wondigh, gewond; hem rasschen, zich haasten; ghedyen tot asschen, tot stof vergaan. voetnoot440 protesteren, met nadruk verklaren (protestacye 442); want, want of omdat het; propoost, overtuiging. voetnoot443-4 dat ghy niet en laett Ghy en blijft volstandigh, niet nalaat te volharden; gheruchten, wat anderen zeggen; ook: moeilijkheden, strijd. voetnoot445-6 duer een verzuchten, om een zucht (van berouw); vrylick, voorwaar. voetnoot447 ghenooten, deel krijgen aan (Rh. Gl.); ghedane weldaedt, verrichte goede werken (missen, gebeden enz.); begane weldaedt, verworven gunstbewijzen. voetnoot452-5 laet (ons); licht, lamp, lantaarn; standaert, banier; daer van varen, sterven. voetnoot457-8 invierigh, zeer vurig; ontbinden, verlossen. [tekstkritische noot]bij 459 Figuere. Hier thoont hem scriftuerlic sin een cruycifix, dwelc stort wt handen, voeten en wter syden bloet als een fonteynken voetnootBij 459 Zie de variant. Fontein wordt nu zowel beeld als naam van Christus, zoals vaak in mystieke teksten. Daardoor kan deze fontein van liefde branden (502), roepen (515) enz. margenoot+ X 1 v. voetnoot459-0 ghenezen, redden; Op. 17:14. voetnoot461-2 Joh. 16:33; klinkerrijm gheven: ghenezen. voetnoot463-4 rinnen, stromen; Op. 1:5. voetnoot469-0 vol smertigheden (smarten, Jes. 53:3, 4), bepaling bij hem 465; vervanghen, op zich nemen, vgl. MWB 9, 188; 1 Petr. 2:24. voetnoot471-4 Ps. 42:2; hertekin, hertje en hartje; beghaerlic, verlangend; pleyn, veld; zijn ganghen hebben, lopen; levende fonteyne, bron des levens, typologisch voor de eucharistie, Op. 21:6. [tekstkritische noot]485 maer met beradicheyt 493 baden voetnoot475-8 int ghemeyne, zonder uitzondering; wondighe gaten, open wonden. voetnoot479-1 swaerelts pompuesheyt, de ijdelheden van de wereld; laten, achterlaten; crijt, zie 307; alst past by apetyte, indien het naar uw wens schikt. voetnoot482-6 even ghedichte, onophoudelijk; der fonteynen ghezichte, de ogen van Christus; voorspoedigheyt, lees voorradigheyt; met v., volgens Gods plan-de var. heeft beradigheyt, hulp. helsche nacye, duivels. voetnoot487-0 Syloe, Siloa, Jes. 8:6; levende putte, put van de levende wateren, Hoogl. 4:15; confortacye, bemoediging; vyant, duivel; beladen, kwellen. margenoot+ X 2 r. voetnoot491-4 Luc. 23:43; in staden staen, bijstaan; dueght, iets goeds; baen, lees baden (var.); begaen toetakelen, wondigh-, zwaar toetakelen. voetnoot495-6 gade slaen + genitief, beschermen; inbijt, maaltijd, u heligh-, uw lichaam als heilige spijs (bij de eucharistie). voetnoot498-2 fonteynkin der hoven, Hoogl. 4:15; bernen, branden; gloedigh, vurig. voetnoot503-4 Fonteyne in Lybano, Hoogl. 4:15; vloedigh, stromend; wederstoot, droevig lot. voetnoot506-7 Ez. 18:23, 33:11; ter noot, nog op het laatste ogenblik. voetnoot508-2 tryumph, zegeteken (de standaert van 454); croone, zegekrans; alles troosts ghewoone, steeds troostrijk; niet een myte, geen zier. voetnoot514 cyropigh, hapax, geneeskrachtig (Rh. Gl. ‘zoet’); van cyropigher mynen, geneeskrachtig van aard, of-in het beeld passend- met een geneeskrachtige ader-Kil. myne, vena. voetnoot515-7 Matth. 11:28; pyne, moeite; verladen, zwaar belast; myen (miden), dralen; vermaken, nieuwe kracht geven, reficere. voetnoot518 vereenen, een worden met, voor shemels vereenen, voordat ge in de hemel wordt opgenomen. voetnoot520 my, voor mij; met Magdaleenen, evenals Magdalena, Luc. 8:2. voetnoot524-6 anghetast = ghevanghen; betreden, vertrappen; ant cruce ghepast, aan het kruis (geschikt en) gehecht. voetnoot527-8 zendare, lees zondare (var.); beclassen, bezoedelen. voetnoot471-529 Refrein; in de stok de spreuk van de gastheren. margenoot+ X 2 v. voetnoot530-1 verstant = voornemen, gedachte. voetnoot532-3 brant, gloed, vurige overtuiging; teme, opvatting. voetnoot537-8 nopen, aantasten; troosten, reflexief, vol moed zijn; beschaemt, bang (vgl. beschaamdheid WNT 2, 1944); tempeest, geweld, verschrikking. voetnoot539 Ps. 31:6, Luc. 23:46. Het ‘endelveers’ van de stervende na het laatste sacrament, zie Tafel III 476. voetnoot541 troostelic, heerlijk. voetnoot544 met herten onthauwen, van harte bewaren. voetnoot550-1 bedauwen, verkwikken; zonder flauwen, onverminderd, onophoudelijk; metten engelschen scharen, bij de engelen, in de hemel. voetnoot552 de fonteyne dryvuldigh, de Drieeenheid -vgl. de eerste strofe van de proloog; wil, moge.

Vorige Volgende

De Gentse Spelen van 1539 (2 delen)

Thienen.

Over dit hoofdstuk/artikel

titels

lied