De Gentse Spelen van 1539 (2 delen)

[p. 309]

Axcele.

Prologhe.
In dit spel zijn zeven personagen: Vierigh apetijt, Broederlicke liefde, Zonder aergh, Diversche opynye, Schriftuerlic verstandt, God de vader, Waerheyt.

1

Tzoetmondigh groetzel dat Gabryel braghte

 

Der zuver draghte Maria beseven,

 

Gheve elc voetzel by daghe, by nachte, ^1-3

 

Op dat elcx claghte magh werden verdreven.

5

God hoede ons Keyzer voor eenigh sneven

 

Ende al die ancleven zynen staten,

 

Die edel maeght, haren raedt verheven,

 

Prince beneven en u onderzaten. ^5-8

 

Wy gaen beghinnen, wilt den zin wel vaten. ⁹

Vierigh apetijt.

10

Rijst Broederlicke Liefde, tes nu den tijdt,

 

Onzen dagh es hier, laet vroylic wezen. ^10-1

Broederlicke liefde.

 

Ic oyt elcken gheriefde die my belijdt. ^{12 +}

Vierigh apetijt.

 

Rijst Broederlicke Liefde, tes nu den tijt.

Broederlicke liefde.

 

Tghepeyns dat cliefde mijn vijf zinnen zeer wijt,

15

Maer duer u bestier zo ben ic ghenezen. ^14-5

Vierigh apetijt.

 

Rijst Broederlicke Liefde, tes nu den tijt,

 

Onzen dagh es hier, laet nu vrolic wezen.

1-3 tzoetmondigh groetzel, de heerlijk klinkende groet (‘De heer is met u’, Luc. 1:28); draghte, vrouwe; beseven, epitheton ornans; voetzel gheven, voeden, koesteren, ondersteunen.

5-8 sneven, onheil; die ancleven zynen staten, die onder hem hoge ambten bekleden; prince beneven en u onderzaten, ook u, Prins van de Fonteine en uw onderdanen.

9 den zin wel vaten, de bedoeling goed begrijpen.

10-1 ryzen, te voorschijn komen (oproepterm van zinnekens); dagh, feestdag; laet laat ons.

12 oyt, altijd; gherieven, ten dienste staan; belyden, geloven in.

+ R 4 r.

14-5 ghepeyns, zwaarmoedigheid; clieven, doorsnijden, kwellen; wijt, in hoge mate; bestier, toedoen.

[p. 310]

Broederlicke liefde.

 

Met herten fier zal ic u nu ghetezen,

 

Want duer my es gherezen deze feeste. ^18-9

Vierigh apetijt.

20

Och, helpt my dan schier, reyne wtghelezen,

 

Solveren, gheprezen met blyden gheeste,

 

Des princen vraghe, zoetmondigh van keeste,

 

Onder alle de meeste zeer hooghe befaemt. ^20-3

Zonder aergh.

 

Ic moet nu ooc zijn bin dezen foreeste,

25

Niet als een beeste, maer Zonder AErgh ghenaemt. ^24-5

Broederlicke liefde.

 

Dien name wel tonzen accoorde betaemt,

 

Daer me onbeschaemt zullen wy ons bet voen. ^26-7

 

Maer vrient, ghy en mueght ons hier gheen belet doen

 

Met uwen caute, of ic zou verstoort zijn. ^28-9

Dyversche opynye.

30

Ic moet nu ooc in deis zake ghehoort zijn,

 

Want de menyghe oorboort mijns naems vermaen ³¹

 

Ende meenen op mijn toezegghen vaste staen,

 

Maer werden zaen duer des riedts name bedrouft. ^32-3

Vierigh apetijt.

 

Tes tijt dat hier werdt int beqwame gheprouft

35

Den zin der chaerten duer ons arguweren,

 

Op dat wy mueghen int clare solveren ^34-6

 

Met apetyte ongheveynst; propoost es: ³⁷

 

Welc den mensche staervende meesten troost es.

18-9 met herten fier, verheugd van hart; ghetezen, gerieven; duer my, ter wille van mij.

20-3 schier, snel, nu; reyne wtghelezen, aanspraak; solveren, beantwoorden, in 36 intransitief antwoord geven. Drie bepalingen bij ‘des princen vraghe’: gheprezen met blyden gheeste, zoetmondigh van keeste, zeer aangenaam (luidend), onder alle de meeste zeer hooghe gheprezen, onder de allerbelangrijkste zeer hoog geacht, tot de allerbelangrijkste behorend.

24-5 bin dezen foreeste, hier; niet als een beeste, niet zonder eigennaam.

26-7 tonzen accoorde betaemt, past bij ons; onbeschaemt, onbeschroomd.

28-9 belet doen, hinderen; caut, praatjes; verstoort, boos.

31 menigeen handelt naar wat mijn naam uitdrukt.

32-3 vaste staen op, aankunnen op; toezegghen, in het midden brengen; zaen, spoedig; duer des riedts name bedrouft, verontrust doordat men ze rietstengels noemt, zie Matth. 11:7.

34-6 int beqwame prouven, op passende wijze nagaan; int clare, duidelijk.

37 met apetyte ongheveynst, uit oprecht verlangen (toespeling op de Fonteine; zie ook 106); propoost, vraag.

[p. 311]

Diversche opynye.

 

Tgheloove en tdoopzele, dit hier beclijft,

40

Want zoo ons die Evangeliste beschrijft. ^39-0

 

Hoort nu wel daer af den zin verhaligh fijn: ⁴¹

 

Die ghelooft en ghedoopt es, zal zaligh zijn. ⁴²

 

Dit es den meesten troost by goeden beschee.

⁺

Broederlicke liefde.

 

Dat en magh niet wezen, want ghy nomter twee,

45

En de vraghe es dwelc, zijt dit voordachtigh. ⁴⁵

Diversche opynye.

 

Zo eyst die belofte Gods; dats warachtigh,

 

Want de prophete zeght ons: tot wat stonden

 

Dat de mensche afstaet van zynen zonden,

 

Ic en zal die niet meer zijn ghedijnckende. ^47-9

Sonder aergh.

50

Van vruecht es my den asem ontzijnckende,

 

Druck vermijnckende duer vruecht die in my wast. ⁵¹

Vierigh apetijt.

 

Opynye, ic en betrauwe u niet vast

 

Van dit groot last hier nu tot dezer stede. ^52-3

Diversche opynye.

 

Zo eyst Gods groote ontfermhertighede,

55

Zoo ons de prophete zeght zonder sparen: ^54-5

 

Ic zal den mensche eeuwelic bewaren

 

Mijn ontfermhertigheyt; en voort wy lezen ^56-7

 

Dat zy es boven zijn waercken gherezen. ⁵⁸

Vierigh apetijt.

 

Ia, maer by dezen (zijt dit behertigh fijn)

60

Zaligh zijnze die hier ontfermhertigh zijn;

 

Te vergheifs zo en es dit niet verzweghen. ^59-1

39-0 dit hier beclijft = dats warachtigh 46; WNT II 1604 vat beclyven hier trans. op = overwinnen; beschryven, schrijven, Marc. 16:16.

41 Parenthetische imper. tussenzin; verhaligh, pass., samengevat.

42 by goeden beschee, op goede grond, stellig.

+ R 4 v.

45 iet voordachtigh zijn, ergens eerst aan denken.

47-9 Ez. 18:21, 22.

51 vermijncken, verminderen.

52-3 betrauwen, vertrouwen; van dit groot last, wat deze moeilijke taak betreft.

54-5 zo eyst, dan is het; zonder sparen, zonder dralen.

56-7 Jes. 54:8; voort, verder.

58 Ps. 145-9.

59-1 by dezen, bovendien; behertigh zijn, ter harte nemen; Matth. 5:7; te vergheifs niet, niet zonder reden.

[p. 312]

Diversche opynye.

 

Ia, Ia, nu hebbic wel tverstant ghecreghen.

 

Den meesten troost (dit werdt u lieden tzienste) ^62-3

 

Dat es alleene des menschen verdienste,

65

Want schriftuere zeght (den keest wilt nu smaken)

 

Dontfermhertigheyt zal elc plaetze maken

 

Naer de verdienste van zynen ghewaercken. ^65-7

Broederlicke liefde.

 

Daer op en willen wy ons niet verstaercken,

 

Want niet van ons zonder de hulpe van God. ^68-9

Diversche opynye.

70

Dats waer, nu verstae ic eerst dat rechte slot:

 

Tes de verdienste Christi, daer eyst vonden, ^70-1

 

Want zijn bloet zuvert ons van allen zonden;

 

Ooc sprack hy an tcruce: tes al vuldaen. ^72-3

Vierigh apetijt.

 

Noch en willic daer op niet te vaste staen,

75

Wan schriftuere zeght totter slijncker zyde:

 

Gaet van my, ghylieden vermaledyde, ⁺

 

In teeuwigh vier ulien bereedt certeynigh.

 

Dat es tot donzuvere en onreynigh.

 

Wat helpt dan dien troost in tstaervens stacye? ^68-9

Diversche opynye.

80

Zo eyst dan Gods milde gracye,

 

Want Paulus zeght, zo ons claer staet beschreven:

 

Die gracye Gods es dat eeuwigh leven. ⁸²

Zonder aergh.

 

Stont hier beneven open ghegroyt, minne, ⁸³

 

Ic lieper ter stont ghecaust, gheschoyt inne;

85

Ic vrueght bespoeyt winne duer de gheriefte. ⁸⁵

62-3 tverstant cryghen, begrijpen; tzienste, het beste.

65-7 den keest smaken, iets goed beseffen; Ps. 62:13.

68-9 verstaercken op, reflexief = vaste staen op 74; niet van ons, wij kunniets.

70-1 slot, slotsom; daer eyst vonden, nu heb ik het.

72-3 1 Joh. 1:7; Joh. 19:30.

+ S 1 r.

68-9 verstaercken op, reflexief = vaste staen op 74; niet van ons, wij kunniets.

82 Rom. 6:23.

83 stont hier beneven open, stond het (het eeuwige leven, de hemel) hier open naast ons; ghegroyt, lees ghebloyt (?), bloeiend, in volle heerlijkheid; minne, beste man.

85 vrueght winnen, de zaligheid verwerven bespoyt (bespoedigd), haastig; duer de gheriefte, door de makkelijke gelegenheid.

[p. 313]

Diversche opynye.

 

Zo eyst den strael der godderlicker liefte,

 

Daer duere hy was gheboren, besneden,

 

Ghevanghen, bespott en heift veil gheleden,

 

Ghecruust, wt gherect ende die doot ghesmaect,

90

Begraven, ghezalft en ter hellen gheraect;

 

Dit was al duer liefde die tonswaert straelde.

Vierigh apetijt.

 

Maer die in dootzonden staerft hier of faelde.

 

Ten zoude hem niet helpen, wilt dit maercken,

 

Want daer staet gheschreven: huerlier waercken

95

Zullen hen naervolghen; dit maect my zwaerheyt. ^92-5

Broederlicke liefde.

 

Hoort, Opynye, uwe wanckelbaerheyt

 

Es onslieder herte nu van u zwichtigh. ⁹⁷

Vierigh apetijt.

 

Want ghy zijt onvaste en onghestichtigh,

 

Daeromme lichtigh wy van u scheeden snel

100

En ons tot beteren raedt bereeden wel. ^98-0

 

God wil ons bereeden el tot troostigh pant,

 

Wiens name dat es Schriftuerelic Verstant,

 

Wijs ende vaylliant, niet voor hem verborghen. ^101-3

Figuere.
☞ Hier tooghtmen de dryvuldigheyt boven in eenen throne.

Diversche opynye.

 

Scheett van my ghereet, al liept ghy tot morghen,

105

Ic zalt bezorghen met cloucken moe legghen;

 

Alst past zal icker van tmyne toe zegghen. ^104-6

Vierigh apetijt.

 

Och almachtigh God, ic biddu minnelick,

 

Anhoort ons bede. al zijn wy zinnelick,

 

Laet ons tverstant der schriftueren ghenaken,

110

Dat wy den keest moghen zijn ghewinnelic ⁺

92-5 falen van iet, iets mislopen; Op. 14:13; swaerheyt, moeilijkheid.

97 zwichtigh zijn van enen, van iemand afscheid doen nemen.

98-0 onghestichtigh = onvaste; lichtigh gauw; hem bereeden tot, uitzien naar; raedt, hulp.

101-3 bereeden, bezorgen; el, (iemand) anders; troostigh pant, betrouwbare helper; wil, zal; vayllant, voortreffelijk; niet (es), niets.

104-6 scheett ghereet, ga snel weg; t bezorghen, mijn bemoeiing; legghen, opschorten; alst past, 366, uit de spreuk van de Fonteine.

+ S 1 v.

[p. 314]

 

Van tsprincen vraghe, wt ionsten innelic; ^108-1

 

Dat biddic u, O God, voor alle zaken.

 

Apetijt int herte doet vierigh blaken,

 

Om smaken voetzele zonder ontbaeren; ^113-4

115

O heere, staet by die hulpe beghaeren.

God de vadere.

 

Die hulpe beghaert, hem werdt troost ghegheven

 

En niet verdreven als hy bidt ootmoedigh; ^116-7

 

Die hem vernedert zal werden verheven,

 

Die my ancleven vercryghen overvloedigh. ^118-9

Vierigh apetijt.

120

Lof, God almoghende, van dwaerck voorspoedigh;

 

Ic zie ons trooster, reverencye doet. ^120-1

Broederlicke liefde.

 

Dat zal ic doen met u, Apetijt Gloedigh,

 

Op dat ons Gods gracye ancleven moet. ^122-3

Vierigh apetijt.

 

Een minnelic groet zy u God schijnckende

125

Met uwen ghetroude, reyn zonder vlecken. ^124-5

Schriftuerlic verstandt.

 

Wat es inden moet? ben icx ghedijnckende,

 

Ic zal zonder fraude den keest ontdecken. ^126-7

Vierigh apetijt.

 

O waerde meester, hoort ons vertrecken.

 

Ons es ghevraeght om te tooghen puerlic

130

Een vraghe schriftuerlic, figuerlic: ^128-0

108-1 zinnelick, vleselijk, aards; keest, quintessens, 127; ghewinnelic zijn, vinden, treffen; wt ionsten innelic, uit diepe genegenheid.

113-4 doet, imperatief; zonder ontbaeren, zonder uitstel.

116-7 Vgl. Matth. 21:22 en overeenkomstige plaatsen; en (hy wert) niet verdreven.

118-9 Vgl. Matth. 23:12 en overeenkomstige plaatsen; vernedert, lees verneert (middenrijm); ancleven, aanhangen.

120-1 van dwaerck voorspoedigh, voor uw hulp; reverencye doen, groeten.

122-3 gloedigh = vierigh; moet ancleven, moge ten deel vallen.

124-5 groet, zegen; ghetroude, vertrouweling, volgeling (Waerheyt).

126-7 moet, gemoed; ghedijnckende zijn, nadenken over; zonder fraude, vast en zeker; ontdecken, verklaren.

128-0 vertrecken, mededeling; een vraghe tooghen, een vraag beantwoorden in een spel; schriftuerlic, figuerlic, met teksten en zinnebeeldig.

[p. 315]

 

Welc den mensche staervende meesten troost es;

 

En men vindt nu niemant die zuudt of oost es

 

Dan ghy, om te zegghen hier of bescheedt zoet. ¹³³

 

Dus onslieden als nu een claer beleedt doet,

135

Metter waerheyt te tooghene u verclouct. ^134-5

Schriftuerlic verstandt.

 

Naer dat ghy dit om weten an my verzouct,

 

Zal ict u verclaren, blust alle zwaerheyt. ¹³⁷

 

Ic, Schriftuerlic Verstant met der Waerheyt

 

Zegghe en met verzekertheyt aervende,

140

Dat den meesten troost den mensche staervende

 

Es, dit houde elc zonder dissencye,

 

Een goe wel gheruste consciencye,

 

Zuvere en oprecht; dit es mijn belijdt. ^139-3

De waerheyt.

 

Tzelve volghic en mijn zuster Apetijt. ^{144 +}

Broederlicke liefde.

145

Ghebenedijt zo zy uwen name goet;

 

Int onderwyzen maect ons beqwame vroet,

 

Schriftuerlic Verstant, en werdes niet moe voort.

Schriftuerlic verstandt.

 

Tzal u ghebueren, zeer naerstelic toe hoort. ¹⁴⁸

 

De heere die zeght (blusschet u ghepijn al)

150

Zeght den rechtvaerdighen dat hem wel zijn zal,

 

Want hy zal ghespyzet werden met der vrucht

 

Zijnder vindijnghen; dat es claer, zonder ducht, ^150-2

 

Zijn goede consciencye wel gherust.

Vierigh apetijt.

 

Och eerwaerdyghe meestere, boet onzen lust,

155

Tverlanghen blust ende leert ons te wensche. ^154-5

133 ghy in plaats van u door ‘zegghen’; bescheedt zegghen, antwoorden.

134-5 beleedt doen, leiding geven; hem vercloucken, zich moeite geven; t metter waerheyt tooghen, naar waarheid meedelen.

137 zwaerheyt, kommer.

139-3 en, lees u; met verzekertheyt aerven, zekerheid geven; zonder dissencye houden, zonder verzet aanvaarden; belijdt, verklaring.

144 Vormt met 145-7 één claus van Broederlicke Liefde; int onderwyzen, door uw onderricht; vroet maken, leren; beqwame, op passende wijze; werdes, word daarvan.

+ S 2 r.

148 naerstelic, ernstig.

150-2 Jes. 3:10; vindijnghe, adinventio, Staten vert. ‘werk’; ducht, reden tot vrees.

154-5 lust boeten, verlangen bevredigen; te wensche, volledig.

[p. 316]

Schriftuerlic verstandt.

 

Sente pieter zeght: die verborghen mensche

 

Des herten, in zuverheyt wandelende

 

Des gherust gheest (zijt dicwils handelende)

 

Die es in de ooghen Gods rijcke vermaert. ^156-9

160

Ia zo rijcke, zoo ons Salomon verclaert,

 

Dat de conijngh hem een vrient zijn zoude. ^160-1

 

Ooc zeght Paulus: hy es (neimt dit in onthoude)

 

Warachtigh, hy en magh hem niet ontzegghen. ^162-3

Broederlicke liefde.

 

Noyt en hoorden wy bedt den zin wtlegghen.

165

Maer waerde meestere, hier noch bet op gloost. ¹⁶⁵

Schriftuerlic verstandt.

 

Met der waerheyt zegghic: dits den meesten troost,

 

Want Paulus die zeght, dat en es gheen abuus:

 

Christus schoon, zuvere, die es in zijn huus. ¹⁶⁸

 

Ooc zeght hy dat den tempel Gods es heligh,

170

Twel therte es gherust, zijt niet vervelich. ^169-0

Zonder aergh.

 

Spelich zo ben ic in vruechden verheven. ¹⁷¹

Schriftuerlic verstandt.

 

Ic ben verzekert dat noch doot, noch leven,

 

Noch ynghel, noch heerschappye, noch maghten,

 

Noch dat teghenwoordigh es (wilt dit achten)

175

Noch dat toecommende es, hoogheyt noch staercte,

 

Noch diepte, zoo Paulus zeght diet wel maercte,

 

En zal ons scheeden van die charitate

 

Die in Christo Iesu es; elc dit wel vate, ^{172-8 +}

 

Dat hy dit van dezen meesten troost wtt. ^178-9

156-9 1 Petr. 3:4; vermaert zijn, (bekend) zijn; iet handelende zign = behertigh zijn 59, overwegen.

160-1 Spr. 22:11.

162-3 Zie 1 Thess. 5:24, 2 Thess. 3:3; warachtigh, trouw; niet ontzegghen, niets weigeren; in onthoude nemen = onthauwen 192, vasthouden.

165 glozen op iet, iets uitleggen; bet, meer, verder.

168 Hebr. 3:6; in zijn huus, in domo suo (quae domus sumus nos).

169-0 1 Cor. 3:17; Twel, lees Twelc (quod estis vos); zijt t niet vervelich, laat het u niet te lang vallen.

171 spelich, spelende.

172-8 Rom. 8:38, 39; ynghel, meervoud; heerschappye, maght, engelenkoren, zie Tafel II 20; achten = maercken, met aandacht letten op.

+ S 2 v.

178-9 vaten, vatten, begrijpen; wten van, zeggen over.

[p. 317]

Vierigh apetijt.

180

Och, dit zeer wel tot onzen propooste sluutt.

 

Maer wie es zo verzekert, ons verleght dat. ^180-1

Schriftuerlic verstandt.

 

Een goe consciencye. Want Iob zeght plat:

 

Mijn herte en straft my niet, dit es puere,

 

Van alle mijns gheheels levens weghe duere. ^183-4

185

Ooc stater: die heere anziet dat herte.

 

Sente Luuc ons claer zeght (blust al u smerte)

 

Pays es den goetwillyghen inder aerden. ^185-7

Sonder aergh.

 

Moght ic hier ooc den clap nu wat anvaerden,

 

Druck met onwaerden werdt vry tonder gheghespt. ^188-9

Schriftuerlic verstandt.

190

Eyst dat ons therte hier niet en berespt,

 

Zo hebben wy tot God een vast betrauwen. ^190-1

 

Wat wy beghaeren zullen (wilt onthauwen)

 

Dat zullen wy van hem ontfaen; u verblijdt. ^192-3

 

Paulus zeght: ic hebbe eenen goeden strijdt

195

Ghestreden, ic hebbe mynen loop vulhent,

 

Tgheloove ende trauwe ghehouden gent;

 

Waerom my es bereedt die edel croone

 

Der rechtvaerdigheyt, de welc my te loone

 

Gheven zal den rechten iuge inden dagh. ^194-9

200

Ooc zeght de prophete, anhoort mijn ghewagh:

 

Dwaerck der rechtvaerdigheyt dat zal goe pays zijn,

 

En houffenijnghe van dien int palays fijn.

 

Dat es stilligheyt (hoort zonder fleeuwigheyt)

 

En verzekerheyt tot inder eeuwigheyt. ^200-4

205

En die verzekert es, staet alder vast.

180-1 sluten te, passen bij; propoost, vraag; verlegghen, uitleggen.

183-4 Job 27:6; plat, duidelijk; weghe in plaats van daghe-van alle daghe = alle dagen.

185-7 1 Sam. 16:7; Luc. 2:14; inder aerden, op aarde.

188-9 den clap anvaerden, meepraten; tonder ghespen, vernietigen; met onwaerden, smadelijk.

190-1 1 Joh. 3:21, 22; berespen, veroordelen.

192-3 Joh. 15:16.

194-9 2 Tim. 4:7, 8; ghehouden, behouden; gent, algemeen prijzende bepaling; recht, rechtvaardig; inden dagh, op de dag van het oordeel.

200-4 Jes. 32:17; houffenijnghe van dien, werking van gerechtigheid; dat es stilligheyt, nl. gerustheid, Vulgaat silentium; palays, hemel; fleeuwigheyt (fleeuwen, smeeken), gejammer.

[p. 318]

Broederlicke liefde.

 

Het es waer, maer eyst dat u niet en mespast,

 

Wilt dit noch bet prouven duer u goet opstel. ^206-7

Schriftuerlic verstandt.

 

Paulus die zeght: wy betrauwen ons zo wel,

 

Want wy hebben een goe consciencye. ^208-9

210

Ooc zeght hy voort naer ons intencye: ²¹⁰

 

Ic ben naerstigh om hebben (maerct wel dit slot)

 

Een oprechte conscyencye voor God

 

En voor de creatuere naer ons wenschen.

 

Ooc zeght sent Ian van dusdanyghe menschen, ⁺

215

Sprekende omme des zins verhooghen al: ²¹⁵

 

Wy weten, als de heere hem vertooghen zal,

 

Dat wy hem zullen ghelijc zijn en hem zyen

 

Zullen ghelijc als hy es. dits claer belyen. ^216-8

Vierigh apetijt.

 

Ic moet verblyen duer deze ghevoughte. ²¹⁹

Schriftuerlic verstandt.

220

Die wyze man zeght: daer es gheen ghenoughte

 

Boven sherten blijschap; elc dit in zughe. ^220-1

 

Paulus zeght: ons blijschepe es tghetughe

 

Onzer consciencyen; hoort ent u lust. ^222-3

 

Salomon zeght ooc, dat een herte gherust

225

Es ghelijc der gheduerygher maeltijt goet, ^224-5

 

Daer wy al tzamen verre ende wijdt zoet

 

Ghenoodt zijn; voort staet ons noch claer bescreven:

 

Die vruecht des herten es des menschen leven,

 

Tshertens schat, rijcdom; tzelve dit tastigh zeyt;

230

Zonder beghevijnghe der vastigheyt. ^228-0

206-7 mespassen, onaangenaam zijn; prouven, bewijzen; opstel, plan.

208-9 Hebr. 13:18; zo wel, volkomen.

210 Hand. 24:16; intencye, mening; naerstigh, vurig.

+ S 3 r.

215 omme des zins verhooghen, om ons op te wekken.

216-8 1 Joh. 3:2; claer belyen, duidelijk getuigenis; zyen (zien), oogrijm.

219 ghevoughte, vgl. voeginge MWB 9, 719, een door God ingestelde wijze beschikking.

220-1 Pred. 8:15.

222-3 2 Cor. 1:12 (roem in plaats van blyscepe); ent u lust, als ge bereid zijt.

224-5 Spr. 15:15.

228-0 Vgl. Spr. 14:30; zonder beghevijnghe der vastigheyt, zonder verlies van zekerheid; tastigh, tastbaar, duidelijk.

[p. 319]

Zonder aergh.

 

Waer ic daer gastigheyt, hoe zoudic smullen ²³¹

 

En van die maeltijt mijn buucxkin op vullen!

Schriftuerlic verstandt.

 

Sent Ian ons vander gheruster herten zeght:

 

Dit es tbetrauwen dat wy tot God oprecht

235

Hebben; wat wy beghaeren lude of stille

 

Zullen wy vercryghen naer zynen wille. ^234-6

 

De zelve ooc zeght: hier in zo es vulmaect

 

De liefde Gods, op dat wy betrauwen naect

 

Hebben zouden inden dagh des oordeels zwaer,

240

Want ghelijc hy es, zijn wy hier ooc, dats claer. ^237-0

 

Goe gherustigheyt waerpt wt alle vreeze.

Broederlicke liefde.

 

Wilt hier noch wat trecken van uwer sneeze,

 

Als dat tverstant gheheel op ons welve. ^242-3

Schriftuerlic verstandt.

 

Dat dit den meesten troost es wt God zelve, ²⁴⁴

245

Want, zo Paulus zeght: hy roupt, dats in deze

 

Hy doet ons roupen (dit es nu de peze)

 

Vader, vader; en zijn wy zijn kinderen,

 

Wy zijn aerfghename, niet magh ons hinderen. ^245-8

Vierigh apetijt.

 

Druck moet verminderen vruecht in sayzoene; ⁺

250

Pijnt ons hier inne noch wat te bevroene. ^249-0

231 Waarschijnlijk contaminatie van Waer ic daer gast (of gastigh, gastende, van een pas in de zeventiende eeuwaangetroffen werkwoord gasten, te gast gaan) × Waer my daer gastigheyt (gastvrijheid). Rh Gl. gastigheyt, gast?

234-6 1 Joh. 3:21, 22.

237-0 1 Joh. 4:17, 18; perfecta caritas is vervangen door goe gherustigheyt.

242-3 sneeze, kralensnoer; als dat, zodat; verstant, inzicht; welven op, ten deel vallen.

244 wten, uitspreken.

245-8 Rom. 8:15, 17; dit es de peeze, hier gaat het om.

+ S 3 v.

249-0 (es) in sayzoene, bloeit op; pynen, zijn best doen; bevroen, onderrichten.

[p. 320]

Schriftuerlic verstandt.

 

Sente Paulus zeght coene (dit binden zal)

 

Den gheestelicken mensche vonnesset al; ^251-2

 

Wie hem zelven vonnest zonder verterden,

 

Die en zal van niemant gheoordeelt werden. ^253-4

255

Een zuver consciencye, wiet verleyt,

 

Goet ende oprecht gheen iuge en verbeyt, ^255-6

 

Ende in teecken van dien, zo ic ghewaghe,

 

Zal Christus ooc zegghen ten ioncxten daghe,

 

Tot dezen sprekende met herten blyde:

260

Comt alle te zamen ghy ghebenedyde,

 

Int rijcke mijns vaders dat u es bereedt. ^257-1

Broederlicke liefde.

 

Dezen troost alle troosten onder hem spreedt,

 

Als troost boven alle troosten strijckende. ^262-3

Schriftuerlic verstandt.

 

Dat dit den meesten es, dats claer blijckende,

265

Zoo ons Paulus wel es den vont ghevende, ²⁶⁵

 

Hier op de waerelt noch ghezont levende,

 

Verzouckende tstaerven duer stroost oorconden,

 

Zegghende: ic beghaere tzijn ontbonden

 

Van tstaervelic leven; ooc zeyt verduldigh: ^267-9

270

Want ic en vinde my in gheen dijngh schuldigh. ²⁷⁰

 

Tverstandt magh elc wel claerlic verwaerven,

 

Dat dit den meesten troost es int staerven,

 

Want wt dezen trooste beghaertmen de doot.

Zonder aergh.

 

Al ware den troost noch zevemael zo groot,

275

Ic en zoude daer omme die doot niet pryzen,

 

Maer caemze ic zouze mijn moerkin wyzen;

 

Ic ware lievere by mynen schapen.

251-2 1 Cor. 2:15; coene, vrijmoedig; vonnessen, oordelen; binden, bindend zijn.

253-4 1 Cor. 11:31; zonder verterden, zonder dralen (Rh. Gl.).

255-6 verbeyden, te wachten hebben, 356; verleyden, leed doen, verdrieten; wiet verleydt, of men het prettig vindt of niet.

257-1 in teecken, als bewijs; ghewaghen, zeggen; Matth. 25:34.

262-3 spreeden, bedekken; boven strijcken, overtreffen.

265 vont, uitkomst van een overweging.

267-9 tstaerven, te sterven (vgl. tzijn, 268); duer stroost oorconden, op grond van de vertroosting waarvan Christus getuigd heeft; Fil. 1:23; verduldigh. gelijkmoedig.

270 Hebr. 13:18.

[p. 321]

Diversche opynye.

 

Ic en hebbe vry altoos niet gheslapen,

 

Ic comme vercnapen eer ic verdoove. ^278-9

280

Schriftuerlic, wat zeght ghy van tgheloove

 

En van goede hoope, dits niet gheqwist vry,

 

En alder meest vander verdienste Christi,

 

Vander liefde en donfermhertighede

 

Gods en vander verryzenesse mede?

285

Dits al grooten troost naer onzen propoosten. ^280-5

⁺

Schriftuerlic verstandt.

 

Deze en zullen al den mensche niet troosten,

 

Ten zy dat hy heift (verstaet al nu dit snel)

 

Een goe consciencye gherust zeer wel.

 

En daer die niet en es (hier op zo gloost fijn) ²⁸⁹

290

En magh tgheloove daer gheenen troost zijn.

 

Hope, verdienste, ontfermhertighede,

 

Belofte, liefde, bloet, ia Christus mede

 

En zijn al gheenen troost (dit my wel verstaet)

 

Der ongheruster consciencyen qwaet,

295

Want zy hier noch hier namaels troost en verbeyt,

 

Maer al dat wreet es, zoo de wyze man zeyt. ^295-6

 

Ooc genereirtse qwa desperacye,

 

Den meesten ontroost in tstaervens stacye

 

Diemen peynzen magh binnen sdoodts foreesten;

300

En by contrarye zo es den meesten

 

Troost zuver gheruste consciencye goet;

 

Gheenen ontroost en heift zou (zijt dit wel vroet) ^297-2

 

Dus moet dit boven allen troosten ryzen.

Vierigh apetijt.

 

Lof God, die can den hongheryghen spyzen,

305

Wilt ons staervende dezen troost verleenen,

 

Want zonder dezen en es negheenen. ³⁰⁶

 

Maer waer wt spruut hy? laet ons dat vernemen.

278-9 altoos niet, volstrekt niet; vercnapen, meehelpen, meepraten; verdooven, overbluft worden.

280-5 herhaalt 39 etc.; gheqwist, nutteloos; propoost, mening.

+ S 4 r.

289 glozen op, nadenken over.

295-6 Zie Spr. 11:23.

297-2 desperacye ghenereren, tot wanhoop voeren; ontroost, smart; tstaervens stacye, 79; sdoodts foreesten, de dood; zou, zij.

306 zonder, buiten; en es negheenen, is er geen.

[p. 322]

Schriftuerlic verstandt.

 

Zo zegghic, volghende der eerster temen ³⁰⁸

 

Met verzekerthede en met der waerheyt:

310

Goe zuvere consciencye (dits claerheyt)

 

Spruut wt God, alder goetheyts beghinsele,

 

Vader der troostijnghen (neimt verzinsele)

 

Ende alder bermhertigheyt; dits tgheests nope. ^312-3

 

Ooc es zy claer sprutende wt der hope,

315

Allen ontroost midts dezen een cranckere, ³¹⁵

 

Als wt een vaste verzekert hanckere

 

Rustende in die goddelicke mildtheyt. ^316-7

Broederlicke liefde.

 

Met rechte men nu wel des ontroosts schilt zeyt,

 

Want noyt ontroost dezen troost en verbofte. ^318-9

Schriftuerlic verstandt.

320

Spruut ooc wt der goddelicker belofte, ³²⁰

 

Daer duere dat zy ghewect en verstaerct es

 

Wt tgheloove, als een licht dat bemaerct es

 

Alle de Christelicke creatueren; ^{+ 322-3}

 

Als een goet fondament tot elcker hueren

325

Der gheestelicker ghestichtijnghe beleift, ³²⁵

 

Welc gheloove dat hy verzekertheyt heift

 

Vander waerheyt, die niemant (hoort dit ghewagh)

 

En bedrieght, noch ooc bedroghen zijn en magh. ^326-8

Sonder aergh.

 

Mijnder herten gheclagh es zwaer stacye. ³²⁹

308 teme, uitspraak; volghen, blijven bij.

312-3 2 Cor. 1:3; verzinsele nemen, nadenken; nope + genitief, aanraking door.

315 cranckere, verzwakker, vernietiger.

316-7 Hebr. 6:18, 19; mildtheyt, goedertierenheid.

318-9 men nu, lees men u; verboffen, verjagen.

320 Hebr. 6:12-14; daer duere dat, waardoor.

+ S 4 v.

322-3 Lees Van (door) alle: vgl. Jes. 9:1.

325 ghestichtijnghe, stichting; beleift, ervaren? heift, lees gheift.

326-8 Zie Hebr. 6:17, 18 over ‘hoop’; dat hy, lees dat, vgl. 139, 309.

329 ik heb het moeilijk, kan het niet volgen; gheclagh, toestand.

[p. 323]

Schriftuerlic verstandt.

330

Zy spruut ooc wt der milde Gods gracye,

 

Als wt een specyael hulpe voor elcke;

 

Wt der liefde, als een teecken duer dwelcke

 

Die creatuere van God ontfanghen werdt,

 

En gheordonneirt zonder verlanghen terdt

335

Ten eeuwyghen levene, welc teecken claer ^332-5

 

Scheedende es de kinderen (dits openbaer)

 

Des rijcx, van al den kinderen des verlies. ³³⁷

Vierigh apetijt.

 

Noyt creatuere ter waerelt op en wies,

 

Die staervende hier mede werdt gheqwetst vry.

Schriftuerlic verstandt.

340

Wt die verdienste en passye Christi,

 

Als wt die generaelste, waertste rooze; ^340-1

 

Verdienste, die ons waercken (elc dit glooze)

 

Waerdigh beqwame Gode es makende. ^342-3

Broederlicke liefde.

 

Wy zijn naer uwe leerijnghe snakende, ³⁴⁴

345

Ghelijc daerde van twater niet en werdt zadt.

Schriftuerlic verstandt.

 

Wt bloedt Christi, als wt een ghemeene badt,

 

Zuverende ons consciencye van

 

Alle vlecken, om wel te dienene dan

 

Den levenden God; dit es al warachtigh. ^346-9

350

Dus zegghic, volghende mijns woorts eendractigh, ³⁵⁰

 

Dat dit den meesten troost es daermen af spreict.

 

Waer zuvere consciencye ghebreict

 

Goet en oprecht, daer zo moet troost deynzen, ^352-3

 

Want alle de troosten diemen magh peynzen

332-5 duer welcke, (teken) ervan dat; ontfanghen, aannemen; gheordonneirt, elk in zijn orde, 1 Cor. 15:23; verlanghen, uitstel; terden, treden.

337 verlies, verderf (zie Matth. 25:32 vlg.); gheqwetst, lees gheqwist-gheqwist werden, verloren gaan vgl. 281.

340-1 verdienste en passye, heilzaam lijden; die gheneraelste waertste rooze, de edelste roos van alle-beeld van Christus aan het kruis.

342-3 beqwame, welgevallig; glozen, ter harte nemen.

344 snaken, snakken.

346-9 Hebr. 9:14; ghemeen, voor allen.

350 volghende ... eendrachtigh, volgens mijn overeenkomstige uitspraak-zie 300, 308.

352-3 ghebreken, ontbreken; deynzen, wijken.

[p. 324]

355

En troosten niet een qwaet ongherust herte,

 

Wantt niet en verbeyt dan wreedtheyt en smerte,

 

Als den meesten ontroost die daer magh ryzen. ³⁵⁷

 

En by contrarye (hoort mijn bewyzen)

 

Es zuver consciencye, zoot blijcke, ^{359 +}

360

Verzekert teeuwigh onhendigh rijcke.

 

Dits den meesten troost, des ontroost slechtere,

 

Ontziende iuge, oordeel noch rechtere, ^361-2

 

Ghetooght metter waerheyt, zo elc magh maercken.

Diversche opynye.

 

Wats hier, Schriftuerlic wilt my versnaercken ³⁶⁴

365

Met der waerheyt? al moet ic nu wijcken,

 

Alst past ic zal noch mijn curen doen blijcken.

Vierigh apetijt.

 

Gaet henen strijcken, ghy zijt verwonnen. ³⁶⁷

 

Och meester, wilt ons nu wt liefden ionnen

 

Om tvuldoen der reynder chaerten puerelic,

370

Als nu te tooghene hier figuerelic

 

Dwelc ghy schriftuerlic nu wel hebt gheprouft:

 

Dat zuver consciencye onbedrouft

 

Den meesten troost es; wilt u hier toe pooghen. ^368-3

Schriftuerlic verstandt.

 

Tzal ulien ghebueren; ontsluut u ooghen,

375

Sdrucx verdrooghen zal ten gherake daken. ³⁷⁵

 

Ziet binnen, zo mueght ghy de zake smaken. ³⁷⁶

Figuere.
☞ Hier zalmen tooghen Iacob de patryarcke staervende.

Broederlicke liefde.

 

Laet ons tverstant hier of zijn verwaervende.

 

Wie was hy die ic zagh ligghen staervende? ^378-9

 

In zijn bedde hy lagh, twelc my wel behaeght.

357 meeste, ergste; magh ryzen, kan ontstaan.

359 zuver consciencye, indirect object.

+ T 1 r.

361-2 slechten, vernietigen; ontzien, vrezen, passim.

364 Wats hier, wat nu; versnaercken, overdonderen (Rh. Gl.).

367 henen strijcken, weggaan.

368-3 wilt ons ionnen, wees zo goed; om ... chaerten, om de eisen van de chaerte te vervullen; puerelic, precies; als nu, nu; prouven, bewijzen; onbedrouft, opgewekt, adjectief; hem pooghen, zijn best doen.

375 sdrucx verdrooghen, het verdwijnen van uw angst; ten gherake daken, in orde komen.

376 binnen, de ruimte voor een figuere.

378-9 Werd waarschijnlijk door Zonder AErgh gezegd.

[p. 325]

Schriftuerlic verstandt.

380

Twas Iacob, de patriarcke, die ghy zaeght,

 

Duer zuver consciencye ongheblaemt,

 

Want hy zeyde staervende: ic werde verzaemt

 

Met mijn volc; dit nu zeer wel ten zinne zwemt. ^380-3

Vierigh apetijt.

 

Dezen troost al andere te boven clemt. ³⁸⁴

385

Maer tooght ons noch figuerlic staerckere.

Figuere. ^Figuere.
☞ Hier tooghtmen de zeven Machabein naect om te doodene.

Schriftuerlic verstandt.

 

Tzal u gheschien, zijt een naerstigh maerckere

 

En vraeght my vryelic, ic zal u payen.

 

Ziet binnen, zo magh u den gheest verfrayen. ^386-8

Schriftuerlic verstandt.

 

Wat zeght ghy van dien, hoe eyst dat u behaeght?

Sonder aergh.

390

Ey lacen, wachaermen, noyt aldus versaeght.

 

Ic werde gheiaeght gheheel wt den zinne,

 

Ic crope van vreezen ter caven inne, ⁺

 

I, zoudeme my alzo nemen tlijf? ^390-3

Vierigh apetijt.

 

Zwyghet Zonder AErgh, maect hier nu gheen ghekijf,

395

Tmotijf es tonzen verstande gheleghen. ³⁹⁵

 

Dus waerde beminde, laet niet verzweghen

 

Tbeweghen des zins, ons liefden voeders. ^396-7

380-3 ongheblaemt, onbesmet; Gen. 49:29; ten zinne zwemt, richt zich naar, past bij onze bedoeling.

384 te boven clemmen (klimmen), overtreffen.

Figuere. om te doodene, om gedood te worden.

386-8 maerckere, opmerker: payen, tevreden stellen; verfrayen, zich verheugen.

+ T 1 v.

390-3 wachaermen, wee; cave, schoorsteen; I, ai; zoudeme, zou men (var.); lijf, leven; versaeght, angstig.

395 Het richt zich tot ons begrip.

396-7 waerde beminde = ons liefden voedere, Schriftuerlic Verstandt-voeders ws. om het rijm; tbeweghen des zins, hoe we de bedoeling moeten overwegen.

[p. 326]

Schriftuerlic verstandt.

 

Die daer naect waren zeven ghebroeders

 

Ende haer moedere, zo ic dit wel weet, ³⁹⁸

400

Ghevaen vanden Conijngh Anthyocus wreet,

 

Dieze met tormenten braghte ter doot fel,

 

Om dat zy niet en deden zo hy gheboodt snel

 

Int eten tzwynen vleesch; den troost vermeerde,

 

Want deerste die hem daer inwendigh keerde,

405

Zeyde wt der gheruster eendrachtigheyt:

 

Die heere zal anzien die warachtigheyt, ^403-6

 

Dats goe consciencye zuver, oprecht. ⁴⁰⁷

 

Ooc stater gheschreven (dit hier an noch zeght)

 

Dus storven zy alle zeven int ghemeene

410

Reyn, zuver, onbesmet; zeght groot en cleene, ^408-0

 

Es dit den meesten troost niet? ic zegghe iaet.

Vierigh apetijt.

 

Dezen troost alle troosten te boven gaet.

 

Maer tooght ons noch wat tot onzer meenijnghe. ⁴¹³

Figuere.
☞ Hier tooghtmen onzen heere ant cruce tusschen twee moordenaers.

Schriftuerlic verstandt.

 

Ziet binnen, tzal zijn u sdrucx vercleenijnghe.

Broederlicke liefde.

415

Het anschauwen magh elcken wel ghenoughen,

 

Maer hoe wilt ghy dit ten propooste voughen

 

Van onzen zinne, datt elc magh vaten vroet? ^415-7

Schriftuerlic verstandt.

 

Tcomt tonzen propooste wter maten goet,

 

Vanden moordenaere die ter rechter hant hijngh. ^418-9

398 die daer naect, de naakte personen daar.

403-6 den troost vermeerde, hun moed nam toe; want deerste die, lees want doe deerste; hem inwendich keren, sterven; (hy)zeyde, lees (zy) zeyden, namelijk de anderen, zie 2 Macch. 7:5, 6 ;wt der gheruster eendrachtigheyt, uit rustige eensgezindheid; warachtigheyt, veritas, Statenvertaling ‘het recht’.

407 Een eigen conclusie van de schrijver.

408-0 dit hier noch an zeght, voeg dit hier nog bij; vgl. 2 Macch. 7:40; int ghemeene, samen.

413 tot onzer meenijnghe, om te voldoen aan ons verlangen.

415-7 ghenoughen, voldoende zijn (dit beeld is ons bekend); voughen ten propooste van onzen zinne, uitleggen ten dienste van ons inzicht; datt, zodat het; vaten, vatten, begrijpen; vroet, bijwoord (ook Audenaerde 427, Cortrijcke 410), rijmlap.

418-9 tonzen propooste commen = sluten, 180; vanden m., wat betreft de m.

[p. 327]

Vierigh apetijt.

420

Ic noyt zulc begrypen in mijn verstant vijngh,

 

Want de moordenaere int slevens iuechden ^420-1

 

En dede noyt gheene of niet veil dueghden,

 

Totter tijt toe dat zijn leven werdt gheblust;

 

Was zijn consciencye doen wel gherust

425

En ghevest in God? zijt dit ontbindende. ⁴²⁵

Schriftuerlic verstandt.

 

Iaze, want al tzamen in hem vindende ⁺

 

Daer wt dezen troost spruutt (dit fraey oorcont es)

 

Tgheloove, hope, liefde, dat vermont es

 

Al tzamen vooren, den ontroost gheblust was. ^429-9

430

Zijn consciencye werdt doen gherust ras,

 

Zuver en oprecht, dat tooghdy warachtigh,

 

Zegghende: heere, zijt mijnder ghedachtigh

 

Als ghy comt in u rijcke; hoort dit hende:

 

Christus zijn consciencye bekende

435

Zuver en gherust, zeyde naer zijn advijs:

 

Heden zult ghy met my zijn int paradijs. ^431-6

Vierigh apetijt.

 

Van schoonder bewijs zo en hoorden wy noynt,

 

Wel accorderende op onslieder poynt;

 

Maer laet u leerijnghe noch op ons dauwen. ^437-9

Figuere. ^Figuere.
☞ Hier tooghtmen sente Steven, alzoo men steende.

Schriftuerlic verstandt.

440

Ziet binnen en willet tverstant onthauwen. ⁴⁴⁰

Zonder aergh.

 

Duer dat anschauwen willet sluuprat draghen, ⁴⁴¹

 

Want vreeze zou my wel duer tcuupgat iaghen. ⁴⁴²

 

I, zoudic zo mijn leven henden? eylaes!

420-1 begrypen, denkbeeld, opvatting; slevens iueght, de kracht van het leven.

425 vesten in, funderen op; ontbinden, verklaren.

+ T 2 r.

429-9 dit fraey oorcont es, dit is een betrouwbaar bewijs; vermont, vermeld; vooren, zoëven.

431-6 tooghdy, toonde hij; warachtigh, oprecht; Luc. 23:42; hende, slot; bekennen, weten; zijn advijs zijn eigen gevoelen.

437-9 bewijs = leerijnghe; accorderen op, passen bij; poynt, punt, zaak; dauwen op, neerdalen op.

Figuere. men, men 'n (var. men hem); steenen, stenigen.

440 tverstant onthauwen, de bedoeling in zich opnemen.

441 sluuprat? (WNT: meisje dat heimelijke minnehandel bedrijft); draghen, bijvorm van draaien? Willet (gaat het) sluuprat draghen, is er aanleiding om weg te sluipen? Te overwegen is sluupgat, heimelijke uitgang, anus; draghen, vuile stoffen uitgeven: doe ik het in mijn broek.

442 cuupgat, spongat.

[p. 328]

Broederlicke liefde.

 

Zwyghet Zonder AErgh met uwen zotten praes. ⁴⁴⁴

445

O beminde, tooght ons den zin int clare.

Schriftuerlic verstandt.

 

Twas sent Steven, den eersten martelare;

 

Die tooghde daer zeer vast in zijn propoost ras,

 

Dat doen zynen alder meesten troost was

 

Zijn goe consciencye; dits den cloot ziet. ^447-9

450

Wel gherust vindende, ontzagh de doot niet

 

Noch al tlyden, maer hy starf doen onbevreest,

 

Zegghende: heere, ontfanght mynen gheest. ^450-2

Vierigh apetijt.

 

Vliedt twyfelic tempeest wt allen zinnen;

 

Dits den meesten troost diemen magh ghewinnen,

455

Want den troost van binnen es tprincipale; ^453-5

 

God gheif ons dien staervende al te male.

Schriftuerlic verstandt.

 

Datt den meesten troost es, blijct by zondere

 

An die martelaers die hebben ghestreden,

 

Verdraghende pyne; dats gheen wondere,

460

Haer consciencyen waren in vreden,

 

Goet, zuver, wel gherust in tstaervens steden, ⁺

 

Ghevestigh in God (hoort dit bediet snel) ^461-3

 

Dus hebben zy alle dooden gheleden,

 

Niet ontziende lyden of verdriet fel.

465

Dit es den meesten troost zoo elck nu ziet wel.

Vierigh apetijt.

 

Maghmen dit by redene niet wel verstaen? ⁴⁴⁶

 

Men heescht de zommyghe van lyve ter doot

 

In vierscharen; men zeght: zy hebben mesdaen. ^467-8

 

Deene staet gherust, dander met vreezen groot.

444 praes, gebazel.

447-9 zijn propoost, zijn woorden.

450-2 Zijn goe consciencye is apo koinou gebruikt, als praedicaats nomen en object; Hand. 7:59.

453-5 twyfelic tempeest, ellendige twijfel; wt allen zinnen, uit mijn gemoed.

+ T 2 v.

461-3 tstaervens stede = tstaervens stacye 79; ghevestigh, lees ghevestight; dit bediet, dit; alle dooden lyden, alle manieren van sterven ondergaan.

446 moghen, kunnen; by redene, met reden, redelijkerwijs.

467-8 Veronderstellende zin. Enen van lyve ter doot heeschen, tegen iemand de doodstraf eisen.

[p. 329]

470

Die heift gheruste consciencye bloot,

 

Goet, zuver van tsanzegghens invencye,

 

Es zo ghetroost van binnen (verstaet den cloot),

 

Hy en vreest iuge, recht noch sciencye. ^471-3

 

Maer die qwa cnaghende consciencye

475

In hem ghevoelt, dat hy in mesdaden sneift, ⁴⁷⁵

 

Hem dijnct de iuge in zijn presencye

 

De wreedste te zyne die ter waerelt leift;

 

Hy en verbeyt gracye, hy zucht, hy beift,

 

Ontziende tvonnesse; ancxt zijn propoost es. ^478-9

Schriftuerlic verstandt.

480

Met de ‘waerheyt’ zo es dit van my ghetooght,

 

Naer dluden der chaerten, goed en manierigh,

 

En ‘zonder aergh’ wt ‘liefden’ den zin verhooght;

 

Verzekert ooc met ‘apetyte vierigh’

 

Goet propoost met vereenijnghe bestierigh, ^481-4

485

Met beghaerte om leeren wt doctryne

 

Den wegh en tleven in wijsheyt regierigh;

 

Zo commen wy hier om bekent te zyne. ^485-7

Vierigh apetijt.

 

Tot dezen termyne tpropoost wy sluten,

 

Der vrueghden conduten nu druck verslaet. ^488-9

490

Lof, reyne fonteyne, diet al doet spruten,

 

Neimt danckelic, prince, met al uwen raedt.

 

God beware die maeght en gheheel den staet

 

Van Ghendt; God wille zijn gracye elc deelen,

494

Bidden dartisten wt den vier melc teelen. ^491-4

Finis.

471-3 zuver van tsanzegghens invencye, onschuldig aan de verzonnen aanklacht; ghetroost, vol vertrouwen; recht, rechtsgeding; sciencye, lees sentencye (var)., vonnis.

475 dat hy in mesdaden sneift, zodat hij bang is om zijn vergrijpen.

478-9 hy en verbeyt, hij verwacht niet, geen; ancxt zijn propoost es, zijn gedachten zijn vervuld van angst. Hierna ontbreekt een regel, bijv. Daer wel gheruste consciencye den meesten troost es.

481-4 manierigh, op passende wijze; den zin verhoghen, de strekking in het licht stellen; goet propoost, het juiste antwoord; met vereenijnghe bestierigh, in (door mij) geleide samenwerking.

485-7 doctryne in wijsheyt reghierigh, de bijbel, die ons in wijsheid leidt; om bekent te zyne, de spreuk van de kamer.

488-9 tot dezen termyne, nu; tpropoost sluten, eindigen; der vruechden conduten, overvloedige blijdschap.

491-4 neimt danckelic, aanvaard het in dank; gheheel den staet van Ghendt, heel Gent; melc teel, melkschotel zie het embleem van de kamer.

[p. 330]

195 volent 202 oeffeninghe

276 moerken

296 de Wijze man

334 gheordineert

393 soudemen

431 thoondhy bij 440 alsomen hem steende

473 recht noch sentencie