De Gentse Spelen van 1539 (2 delen)

(1982)–Anoniem Gentse Spelen, De– rechtenstatus



[pagina 183]

Nieukercke. Prologhe. In dit spel zijn vier personagen: De mestroostighe mensche, Schriftuerlic troost, Evangelische leeraer, Gheloove metter liefde ghecleedt. De mestroostighe mensche. 1[regelnummer] O God, hoe zijn mijn zinnen in roere staende! Mijn aderen zijn als een tamboere slaende, Mijn herte van anxte zeer zwaer tempeest lijdt, Ga naar voetnoot1-3 Want mijn zinnelicheyt ieghen den gheest strijdt, 5[regelnummer] De welcke meest tijdt heift ghehouden stacye In mijn crancke menschelicke regnacye. Ga naar voetnoot4-6 Deis desperacye my comt belaghen stranc, Ga naar voetnoot7-0 Zegghende: ghy hebt al u daghen lanc Ghegaen den traghen ganc naer waercken der dueght. 10[regelnummer] Nu vindic my gheheel troosteloos ontwueght. Ga naar voetnoot10 Swaerels ydel vrueght stelt my nu ter luere. Van daghe te daghe cranct mijn natuere. In corter huere zal ic moeten smaken Ga naar voetnoot12-3 De lichamelicke doodt; hoe zal ict maken 15[regelnummer] In deze nootzaken? waer zal ic my keeren, Wantmen nu tvolc diverschelic hoort leeren. Ga naar voetnoot15-6 O heere der heeren, wilt my troost verleenen. Ga naar voetnoot17 Ga naar margenoot+ Schriftuerlic troost. Vriendt, wat mescomt u?
[pagina 184]
De mestroostighe mensche. Och, ic moghte wel weenen: 20[regelnummer] Twyfelijnghe smijt an my hueren hanckere; Mijn lichaem werdt van lancx zo cranckere, Tvermaen des doodts es my nu bevichtene. Ga naar voetnoot21-2 Schriftuerlic troost. Lieve vriendt, ic comme om u te stichtene Ende te verlichtene metter schriften claerheyt. Ga naar voetnoot23-4 25[regelnummer] Zeght my: waer in maect ghy deze zwaerheyt, Of ic u met trooste moghte commen te baten. Ga naar voetnoot26 De mestroostighe mensche. Ic en weet my stervende waer op verlaten, Want eenighe staten willen noch verstaercken Menschelic instel, dryvende huer ghewaercken, 30[regelnummer] Leerende als claercken dat wy in aerven Hier duer zaligheyt zouden moghen verwaerven. Ga naar voetnoot28-1 Als ic moet staerven, wilt my doch spellen Of ic hier an mynen troost magh stellen. Ga naar voetnoot32-3 Vriendt, wilt my hier op andwoorde gheven. Schriftuerlic troost. 35[regelnummer] En trauwen, contrarye staetter gheschreven In der schriftuere (de redene anschaut) Vermalendijt es hy die op menschen betraut; Dus scheedt van dien, en des heeren woordt hoort. Ga naar voetnoot35-8 De mestroostighe mensche. Och lieve vriendt, zegh my onghestoort voort: 40[regelnummer] Hoe zoudic in trooste moghen zijn ghezet? Want als ic anhoore de gheboden der wet, Ic vinde my besmet tot allen stonden. Dan es in my de heerschappye der zonden, Tvyandigh verslonden en de vreeze der hellen Ga naar voetnoot44 45[regelnummer] Wilt my dan quellen.
[pagina 185]
Schriftuerlic troost. Vriendt, wilt u stellen. Al hebt ghy van becorijnghe harde nopen, Ga naar voetnoot46-7 En wilt vander gracye Gods niet waenhopen. Schriftuere doet open, ghy vint daer warachtigh 50[regelnummer] Hoe dat Christus ons es gheworden crachtigh Een vuldoender des wets, smenschen bemindere, Zonde, doodt en helle verwindere Ga naar margenoot+ Die in hem ghelooven; an dit propoost cleift. Ga naar voetnoot50-3 De mestroostighe mensche. Vriendt, wie zijt ghy die my dezen troost gheift? 55[regelnummer] Ic bidde u: ontdect my de secreten Van uwen name. Ga naar voetnoot55-6 Schriftuerlic troost. Ic ben gheheten Schriftuerlic Troost, maect hier up mencye. Ga naar voetnoot58 Mijn broeder comt hier tuwer assistencye, 60[regelnummer] De Evangelische Leeraer ghenaemt. Weitt dat wy hier commen zijn ende verzaemt, Alzoot wel betaemt nu op dezen tijt, Ga naar voetnoot61-2 Om u die De Mestroostighe Mensche zijt, Te ghevene troost ende consolacye 65[regelnummer] Te dezer spacye. Ga naar voetnoot65 De mestroostighe mensche. By uwer gracye Evangelischen Leeraer, wijs int anmaercken, Helpt my mijn crancke zinnekins staercken Met Schriftuerlic Troost, u broeder vercooren. 70[regelnummer] Ic zal naerstelic naer u reden hooren, Want my staet nu vooren mijns levens hendt. Ga naar voetnoot66-1 De evangelische leeraer. O broeder, zijt ghy dies in drucke ghewendt, Weist doch pacyent te dezer huere. Ga naar voetnoot72-3 Tlichamelic staerven en es maer een duere Ga naar voetnoot74 75[regelnummer] Om te passerene in dat eeuwigh leven.
[pagina 186]
De mestroostighe mensche. Ia, haddic vuldaen datter staet gheschreven Inde wet ghegheven, duer Moyses ontfaen, Maer dat en hebbic nieuwernaer ghedaen. Dies ben ic belaen met vreezen int lijf. Ga naar voetnoot78-9 80[regelnummer] Huer straffelic dreeghen dat luut zo stijf, Zegghende, dies my vreeze beneven slaet: Ga naar voetnoot80-1 Wie niet en blijft in al datter gheschreven staet, Die zal ic wt mynen boucke planen. Ga naar voetnoot83 Schriftuerlic troost. O broeder, hier op moet ic dit vermanen: 85[regelnummer] Wt die wet en wert niemant rechvaerdigh voor God. Dit es openbaer, want daer staet int slot Dat de rechtvaerdighe wten gheloove leift. Ga naar voetnoot84-7 Ga naar margenoot+ De Evangelische leeraer. Christus die ons met goeden beschoove heift Verlost van die vermalendydijnghe des wets, 90[regelnummer] Als hy voor onslieden heift gheniet den qwets. Ga naar voetnoot88-0 Daer staet gheschreven (deis woorden stout vanct) Vermaledijt es de ghone die an thout hanct, Op dat die ghebenedydijnghe boude Van Abraham inde heydenen zoude 95[regelnummer] Commen duer Christum Iesum warachtigh, Om dat wy de belofte des gheests crachtigh Ontfanghen zouden duer tgheloove staerckelic. Ga naar voetnoot91-7 De mestroostighe mensche. O broeder, hoe zal ic dit wezen maerckelic? Ga naar voetnoot98 Es dan de wet teghen de belofte des heeren?
[pagina 187]
Schriftuerlic troost. 100[regelnummer] Neen, dat zy verre, ghy moet daer of keeren, Want ware daer een wet ghegheven gheweist Die levendigh maken conste, alzomen leist, Zo came die gherechtigheyt ghewaerlic Vander wet; maer die schriftuere claerlic Ga naar voetnoot100-4 105[regelnummer] Hevet al besloten onder de zonde, Op dat de belofte, als Paulus oorconde, Duer dat gheloove in Iesu Christo verheven Zoude worden den gheloovighen ghegheven. Totten Galaten int derde ic dit vernam. Ga naar voetnoot105-9 Evangelische leeraer. 110[regelnummer] Voort staetter: eer dat tgheloove cam, Zo wierden wy onder de wet bewaert, Besloten zijnde tot datter gheopenbaert Zoude werden des ghelooves eestere. Ga naar voetnoot112-3 Schriftuerlic troost. Dus es de wet gheweist ons kinder meestere 115[regelnummer] Tot Christum, om dat wy duer tgheloove gent Ga naar voetnoot114-5 Gherechvaerdight zouden werden; dit wel inprent. Naer dat het tgheloove es ghecommen zaen, En zijn wy niet meer onder de wet ghestaen- Vaett mijn vermaen met goeden beschove- Ga naar voetnoot117-9 120[regelnummer] Want ghy zijt al kinderen Gods duert ghelove Dat welcke es in Christo ghebenedijt, Want ghy alle de ghone die ghedoopt zijt In Christo Iesu, hebt Christum an ghedaen. Ga naar voetnoot82-123
[pagina 188]
De mestroostighe mensche. O vrienden, ic beghinne wat troosts tontfaen, Ga naar margenoot+ 125[regelnummer] U dueghdelic vermaen heift my zo beraen. Maer noch eens deels blijft mijn herte belaen Ga naar voetnoot125-6 Om mijnder zonden menighte zonder ghetal, Vreezende dat my God verwaerpen zal. Dien zwaren val dwijnct al tpropoost mijn Ga naar voetnoot129 130[regelnummer] Totter waenhope. Evangelische leeraer. Vriendt, wilt ghetroost zijn Inde woorden die Christus was ontdeckende, Ga naar voetnoot131-2 Den zondaer minnelic tot hem treckende, Matthaei.xj., zijt u zinnen schaerpende. 135[regelnummer] Met zoeten woorden, niemandt verwaerpende, Heift hy ons gheroupen duer zijn ghenaden wijt: Comt al tot my die moede ende beladen zijt, Ic zal u ontladen en boeten u smerten; Ic ben ootmoedigh en zachtmoedigh van herten; 140[regelnummer] Leert van my en u ziele zal ruste vinden. Ga naar voetnoot137-0 De mestroostighe mensche. Och lieve vriendt, wilt noch ontbinden: Zal ic dan ter waerelt in gheenen houcken Pardoenen noch aflaet van zonden zoucken Dan alleene in Christum, en nieuwers el? Ga naar voetnoot141-4 Schriftuerlic troost. 145[regelnummer] En trauwen neen, dit verstaet ghy wel! Duer hem es ghegheven den grooten aflaet, Dat es verghevinghe van alder mesdaet. Ga naar voetnoot147 Totten Romeynen staet, alzo wy lezen: God heift zijn liefde ieghen ons bewezen 150[regelnummer] Dat Christus gheprezen voor ons es ghestorven, Doen wy noch zondaers waren bedorven. Mestroostigh Mensche, wilt u verbouden. Ga naar voetnoot149-2
[pagina 189]
Evangelische leeraer. Veil te meer zo zullen wy nu zijn behouden Vander gramschap duer Christum (zijt dies vroet) 155[regelnummer] Naer dien dat wy nu duer zijn dierbaer bloet Zijn gherechtvaerdight; want eyst dat wy bloot Van Gode verzoent zijn duer des zoons doot Doen wy noch vyanden waren regaligh, Hoe veil te meer zullen wy werden zaligh 160[regelnummer] Duer zijn leven nu, als wy verzoent zijn. Ga naar voetnoot153-0 De mestroostighe mensche. Mijn bedroufde herte es wat vercoent fijn, Ga naar voetnoot161 Ga naar margenoot+ Anhoorende den troost wt u lieder monde. Schriftuerlic troost. Christus es voor ons een offer voor de zonde, Op dat wy in hem worden de gherechtigheyt. Ga naar voetnoot164 Evangelische leeraer. 165[regelnummer] Christus es commen bin swaerels bevechtigheyt, Om dat hy de zondaers zaligh zoude maken. Ga naar voetnoot165-6 De mestroostighe mensche. O vrienden Gods, wat troostelicker spraken Ga naar voetnoot167 Hooric u lieden nu ten stonden ghewaghen! Schriftuerlic troost. Christus heift zelve onze zonden ghedraghen 170[regelnummer] Ant tcruce, houdt dit in u herte becondight. Ga naar voetnoot169-0 Evangelische leeraer. Ooc zeght Ioannes: of yemandt zondight, Zo hebben wy voor God een voorsprake waerdigh. Dats Iesus Christus, wezende rechtvaerdigh, Die zelve es ons mesdaets verzoendere; 175[regelnummer] Niet alleene voor ons es hy de vuldoendere, Maer ooc der gheheelder waerelt ghezeyt. Ga naar voetnoot171-6
[pagina 190]
Schriftuerlic troost. Es nu de zonde dan op Christum gheleyt En moghze hem niet houden bin sdoods doluere Noch verdommen, als ons bewijst schriftuere, 180[regelnummer] Zo es zy waerlic gheboett en vergheven. Ga naar voetnoot177-0 Ghelooft dat vastelic, ghy zult eeuwigh leven. God es gheworden uwen lieven vadere Om Christus wille, die u al gadere Verzoent heift ende u zonden bedect 185[regelnummer] Met zijn eyghen ontschult; dit es perfect. Niemant en can u meer wt zijnder handt trecken. Ga naar voetnoot184-6 De mestroostighe mensche. Nu beghint mijn plompzinnigh verstant te wecken, Ga naar voetnoot187 Nochtans en can ict niet al wel verstaen. Al es de wet ende zonde voor my vuldaen, 190[regelnummer] Tafgryzelic vermaen van des doodts angaen Ga naar voetnoot190 Doet my verschricken. Evangelische leeraer. Zijt ghetroost in dien; U en maggher gheen hinder af gheschien, Al maect huer anzien veil druckighe weezen. Ga naar voetnoot194 Ga naar margenoot+ De mestroostighe mensche. 195[regelnummer] Wie en zoude nochtans voor die doodt niet vreezen Die doude vaders verslont heift hier ter stede: Adam, Noe ende Abraham mede, Loth, Isaac, Iacob van eeuwe tot eeuwe; Ia den vromen Sampson, die thooft den leeuwe 200[regelnummer] Gheschuert heift, es vander doot verbeten. Ga naar voetnoot196-0
[pagina 191]
Evangelische leeraer. O vriendt, ghy zeght waer, maer nu moet ghy weten Dat den oprechten, staercksten Sampson over al Warachtelic ghecommen es bin swaerels dal, Die verwonnen heift des doodts tyrannizye, Ga naar voetnoot201-4 205[regelnummer] Dats Christus; staet vast onder zijn vooghdye. Zonder deis copye waer de doodt afgryzelic. Ga naar voetnoot205-6 Schriftuerlic troost. Paulus die leert ons noch hier op wyzelick, Om dat hy ons van dezen gru zoude ontslaen; Ga naar voetnoot207-8 Hy zeght: Christus es vanden dooden opghestaen 210[regelnummer] Ende dat eersterlijnc gheworden fijn Ga naar voetnoot209-0 Onder den gonen die daer slapende zijn. Ghelijc duer een mensche es commen de doot, Cam duer een mensche de verryzenesse groot; Want ghelijc zy in Adam al moesten staerven, 215[regelnummer] Zo zullen zy in Christum dleven verwaerven. Maer dat werdt een yghelick in zynen tijt: Dat eersterlijnc Christus ghebenedijt, Daer naer die hem toebehooren by naerheyt. Evangelische leeraer. En es Christus verrezen, dwelc es de waerheyt, 220[regelnummer] Zo zullen wy ooc verryzen met vreden, Ga naar voetnoot219-0 Want Christus es ons hooft en wy zijn de leden; En dat hooftlet en zal niet verminderen Ons die zijn leden zijn, noch ooc niet hinderen, Maer daer dat hoeft es, werdt ons ghemeente, 225[regelnummer] Want wy zijn leden zijn vleesch en ghebeente; Ghelooft dat vastelic naer u vermoghen. Ga naar voetnoot221-6
[pagina 192]
De mestroostighe mensche. Och, hoe magh dit wezen? Schriftuerlic troost. Het es ongheloghen. Dus Mensche, als ghy zijt bevaen met anxte 230[regelnummer] Der doodt, u lichaem wezende op tcranxste, Zijt hier op ghedachtigh ende weist vervromt; Ga naar voetnoot231 Ga naar margenoot+ Want deis doodt en es maer eenen slaep ghenomt Ga naar voetnoot232 Inder schriftuere, zo ic u ghewaghe, Waer of ghy opstaen zult ten lesten daghe 235[regelnummer] Als een mensche zijnde vanden slape ghewect. Evangelische leeraer. Daeromme heift Christus ghesproken perfect- Ga naar voetnoot236 Ioannes.xj. zo ic de reden las-: Lazarus slaept; die nochtans overleden was Ende begraven, als daer gheschreven stoet; 240[regelnummer] Maer Christus die de dooden weder leven doet, Spreict van hem zelven: ic ben warachtigh Die verryzenesse ende dat leven crachtigh, Want wie dat an my tgheloove verworve, Die zal leven, al waert dat hy storve; 245[regelnummer] Ende die daer leift ende ghelooft in mijn, En zal inder eeuwigheyt niet stervende zijn. Ga naar voetnoot241-6 Ghelooft deis woorden met goeden propooste. Ghy zulter in wezen voorzien van trooste, Als u de strael des doodts compt te voren. Ga naar voetnoot247-9 250[regelnummer] Blijft byden gheloove. De mestroostighe mensche. O vriendt vercoren, Mijn cranc ghestichte es brooscher dan schaerven. Hoe zal ic tgheloove connen verwaerven, Op dat ic int staerven magh blyven ghestade Ga naar voetnoot252-4 255[regelnummer] Ieghen de waenhope.
[pagina 193]
Schriftuerlic troost. Duer Gods ghenade Moett gheschien, alsment wel overmaerckt, Ga naar voetnoot257-1 Maer waer de Evangelische Leeraer waerckt Met Schriftuerlicken Troost diligent, 260[regelnummer] Daer pleight Tgheloove te wezen ghezent; Waerze hier ontrent, ghymoght veriolyzen snel. De mestroostighe mensche. Hier comt een vrauwe, zy es te pryzen wel. Zy verwect mijn ziele tot apetyte. Ga naar voetnoot263 Evangelische leeraer. Ic kenze wel by hueren habyte, 265[regelnummer] Het es ‘Gheloove met der liefde ghecleedt‘. Weit dat zou den mensche tot kennesse leedt Om blusschen zwaerheyt, anxt, vreeze en rauwe In de huere des doodts. Ga naar voetnoot264-8 Ga naar margenoot+ De mestroostighe mensche. O Gheloove, vrauwe, 270[regelnummer] Anxt en vreeze beghint my verdrieten; Als my de strael des doodts zal duer schieten, Welc zal dan mynen meesten troost zijn? Berecht my dies. Ga naar voetnoot270-3 Gheloove metter liefde ghecleedt. Recht naer tpropoost mijn 275[regelnummer] Zal ic u bewyzen, byder Gods gracye, Den meesten troost ende consolacye Die ghy staervende mueght hebben voor ooghen. Maer eerst moet ic u dit figuerlic tooghen. Op mijn bewyzen met naerstighen zinnen gloost, Ga naar voetnoot274-9 280[regelnummer] Op dat ghy staervende mueght ghewinnen troost.
[pagina 194]
De mestroostighe mensche. O troostigh Gheloove, ghy doet sesseren pijn, Maer ic biddu: wilt noch instrueren mijn Met Schriftuerlicken Trooste den rechten graet Ga naar voetnoot281-3 Van dezer figuere. Figuere. ☞ Hier tooghtmen tmetalen serpent ende Christum ant tcruce. Gheloove metter liefde ghecleedt. 285[regelnummer] In Numeri staet: Doen daer een menighte van Israelyten Ghedoodt waren duer tfenynigh byten Vanden wreeden serpenten der slanghen, Ga naar voetnoot285-8 Doen heift Moyses van God een bevel ontfanghen 290[regelnummer] Dat hy zou ophanghen tmetalen serpent, Op dat, zo wiet zoude anschauwen present, Zoude moghen leven en werden ghenezen. Twelc zo ghebuert heift, alzoo wy lezen. Hoort voort den Troost der Schriftueren spreken. Schriftuerlic troost. 295[regelnummer] Christus ghebenedijdt magh wel zijn gheleken By dezen metalen serpente perfect, Die ande galghe des crucen was gherect, Als een teecken der verzamijnghe warachtigh Ga naar voetnoot295-8 Verheven vander aerde; zijt dies ghedachtigh, 300[regelnummer] Op dat, zo wie hem anschauwende es Duer tgheloove ende vast betrauwende es, Die zal ghenezen werden van sdoodts verniele Ga naar voetnoot302 En weder levendigh werden inder ziele, Al ware hem een menighte van wonden 305[regelnummer] Ghebeten van den fenynighen zonden. Ga naar margenoot+ Dus blijft by den gheloove wijs geingient. De mestroostighe mensche. O God, gheifs my gracye. Ga naar voetnoot306-7
[pagina 195]
Evangelische leeraer. Hoort noch, mijn vrient; Christus sprac: ghelijc Moyses in schyne 310[regelnummer] Tserpent verheven heift inder wostyne, Moet des menschen zone ooc zijn verheven, Op dat alle die an tgheloove cleven Niet vergaen tot sneven, zoot es voorschreven, Maer hebben ghewaerlic dat eewigh leven. Ga naar voetnoot309-4 315[regelnummer] Dits troost ghegheven vanden oppersten heere. Gheloove metter liefde ghecleedt. Ghy zijt vanden serpente ghebeten zeere; Want duer de nydigheyt des serpens verpaerelt, Ga naar voetnoot317 Es de doot ghecommen inder gantscher waerelt. Daeromme ziet nu uwen zalighmaker an, 320[regelnummer] Anden cruce hanghende, en scheedter niet van; Vanden welcken Ioannes zeght dit gheluut zoet: Ziet daer dlam Gods, dat des waerels zonden wt doet. Ga naar voetnoot321-2 Ziet nu den leeu an die beghonnen cleift, Vanden gheslachte Iuda, diet al verwonnen heift; Ga naar voetnoot323-4 325[regelnummer] Ziet dit serpent an als een ghewaer teeckene Des goeden wille Gods om u reeckene; Troost u int staerven dat u dat leven brijngt. Ga naar voetnoot325-7 Schriftuerlic troost. En als u cranck lichaem tot sneven dwijnght, Zo prent in u herte vastelic dit woordt 330[regelnummer] Dat Christus ghesproken heift om ons confoort, Dat es: den wille mijns vaders beschooft, Ga naar voetnoot328-1 Op dat wie den zone ziet ende in hem ghelooft, Hebbe dat eeuwigh leven in dit vertrecken; Ende ic zal hem ten laetsten daghe verwecken. Ga naar voetnoot332-4 335[regelnummer] Ghetroost u staervende in dit opstaen, Mestroostigh Mensche.
[pagina 196]
De mestroostighe mensche. O Schriftuerlic Vermaen, Wilt my noch beraen ende dit bewyzen: Zalt tlichaem staerven ende weder verryzen? 340[regelnummer] Dats wel om hooren een wonderlic wondere. Evangelische leeraer. Schriftuerlic willic dit zijn oorcondere Ga naar margenoot+ Met eender ghelijckenesse (dit wel verstaet): Als de ackerman in daerde zaeyt drooghe zaet, Dat staerft en vergaet al gheheel te nieten, 345[regelnummer] Maer een schoone sprute zietmen daer wt schieten, Gheheel niewe, in goeder vorme staende. Tsghelijcx werdet metten lichame vergaende; Zo zalt ooc opcommen, (weist onverlanghelic) Niet meer ghebreckelic noch verganghelic, 350[regelnummer] Maer reyn ontfanghelic int eeuwigh leven zoet. Ga naar voetnoot341-0 De mestroostighe mensche. O vrienden, ghy hebt my daer ghegheven moet, Maer noch wat sneven doet my vreeze naectelic, Om dat wy menschen zijn zo mesmaectelic In de huere des doodts; tes een afgryzen. Ga naar voetnoot351-4 Gheloove metter liefde ghecleedt. 355[regelnummer] Deze doot moet ons baerzen het verryzen Met zeerbaerhede, ghelijc de vrauwe tkindt. Nochtans, hoe wel tzo vreezelick schint, Het es de wegh tot dat eeuwigh leven, iaet; Ga naar voetnoot355-8 Want vleesch en bloet, zo daer gheschreven staet, 360[regelnummer] En moghen niet bezitten trijcke Gods eerzame. Ga naar voetnoot359-0
[pagina 197]
Schriftuerlic troost. Daer omme moet dit verganghelic lichame Een veranderijnghe zijn verwaervelic In een onverganghelicheyt ontstaervelic. Zo zal vervult zijn der schriften historie: 365[regelnummer] De doodt es verwonnen inder victorye, Hueren strael es plomp, dit es ons waerende pijn; Zy magh vervaren, maer niet daerende zijn. Ga naar voetnoot362-7 De mestroostighe mensche. Therte es noch zwaerende mijn in dit ghevecht Om een redene diemen ghemeenelic zeght: 370[regelnummer] Datmen voor staerven niet dorfte bezwaren, Wistemen waer datmen zoude bevaren. Maer tgroote mesbaren vanden helschen tooren Ga naar voetnoot368-2 Doet my verschricken. Gheloove metter liefde ghecleedt. O vriendt vercooren, 375[regelnummer] Dit comt wt een ongheloovigheyt groot, Want die helle, dat es de vreeze der doot En voor Gods rechtvaerdigheyt een vergruwen. De goddelooze en moghen dit niet schuwen: Ga naar voetnoot377-8 Ga naar margenoot+ Zy en hebben an God gheen liefde ghestadigh, 380[regelnummer] Zy zien hem an als een rechter onghenadigh; Maer die zijn groote ontfermhertigheyt anzien Met gheloove, zy zullen die helle ontvlien. Want David zeght: O heere, ic moet belyden, Al die in u hopen, zullen hem verblyden 385[regelnummer] Ende inder eeuwigheyt vroyelic wezen. Ga naar voetnoot383-5
[pagina 198]
Evangelische leeraer. Ooc zeght ons Paulus noch (zoo wy lezen): Wy zijn duer hope gheworden zaligh, Welcke hope es in Christo principalich. Ga naar voetnoot387-8 Duer hem es onzen meesten troost ontploken, 390[regelnummer] Die de helle verwonnen heift en ghebroken. Ga naar voetnoot389-0 Up tzelve heift ooc Matthaeus beschreven Dat hy zeyde: my es alle macht ghegheven In hemel ende aerde, zijt dit verzinnende. Ga naar voetnoot391-3 Zo was hy ooc de helle verwinnende, 395[regelnummer] Verlossende die daer ghevanghen waren. Gheloove metter liefde ghecleedt. Hier op moet ic doch een point verclaren Dat int bouck der zalmen staet, ongheloghen: Heere, ghy hebt mijn ziele wt ghetoghen Vander hellen, ende deze wt treckijnghe 400[regelnummer] Gods gheschiedt ons tot zalighe verweckijnghe. Ga naar voetnoot398-0 Want alzoomen claerlic inde schrifte leist Dat Christus es van als een verwinder gheweist, Zo werden wy duer hem verwinders vroom, Naer dat wy, als een greffye in eenen boom, Ga naar voetnoot401-4 405[regelnummer] Met hem vereenight zijn in een lichame. Duer tsturten zijns precieus bloets eerzame, Zijn wy aerfghename van Christus ghemaect In zijns vaders rijcke. Ga naar voetnoot406-8 De mestroostighe mensche. O vrienden, nu haect 410[regelnummer] Mijn herte om breeder bewijs tontfane. Ghy hebt my hier met troostelicken vermane Beghinnen bewyzen, alst wel begloost es, Welc den mensche staervende den meesten troost es, Betooghende met der schriftuere rypelic.
[pagina 199]
415[regelnummer] Maer ic en cant niet wel zijn begrypelic; Dus biddic u om mijn verstant te staerckene, Tooght wat figuerlicx. Ga naar voetnoot410-7 Ga naar margenoot+ Figuere. ☞ Hier tooghtmen Ionas uten walvisch ende Christus verryzende vander doot, verwonnen hebbende zonde, doot, duvel ende helle. Gheloove metter liefde ghecleedt. Pijnt u te maerckene En wilter an vesten al ws zins ingien; 420[regelnummer] U zal noch een ghelijckenesse gheschien. Wilt naerstelic toe zien, daer an te hant cleift; Hoe breeder bewijs, hoemen beter verstant heift. Ga naar voetnoot418-2 De mestroostighe mensche. O, troostelicke vrienden int advijs goet, Ga naar voetnoot423 Ic biddu dat ghy my noch breeder bewijs doet 425[regelnummer] Van dat ic hier schauwe by figueren. Schriftuerlic troost. Int oudde vinden wy by schriftueren Van Ionas den prophete (hoort mijn ghewaghen) Die inden walvisch lagh drye daghen, Als doodt gherekent zijnde ende verslonden; Ga naar voetnoot426-9 430[regelnummer] Maer God bewaerde hem ten zelven stonden En es weder wt commen zonder verbyten En levendigh vertooght den Ninivyten; Dits deerste figuere, hier op wel glozeirt. Ga naar voetnoot431-3 Evangelische leeraer. Hier by es Christus ghefigureirt, 435[regelnummer] Zo hy zelve inde evangelye bediet Van zijnder verryzenesse, twelc zo gheschiet; Dits dander figuere die ghy voor ooghen hebt. Ga naar voetnoot434-7
[pagina 200]
Schriftuerlic troost. Hier in den troost naer u vermoghen schept. Dit es waerlic der vrauwen verheven zaet 440[regelnummer] Waer of dat in Genesi gheschreven staet, Die dat hooft des serpents vertreden heift; Ga naar voetnoot440-1 Die de doodt verwonnen beneden heift, Zo wy inden prophete Oseas lezen, Zegghende: O doot, ic zal uwe doot wezen; Ga naar voetnoot442-4 445[regelnummer] Ende hueren strael es huer ooc benomen, Dwelc es de zonde; dus wilt vervromen Met dezen trooste, in des doodts vermaen, Ga naar voetnoot445-7 Want hier es dat handtgheschrift wtghedaen Vander wet, die te vooren ieghen ons stoet, Ga naar voetnoot448-9 450[regelnummer] Anghezien datmen die nu ghewilligh doet, Midts de hulpe des zalighmakers gheest, Ons ghevende gheloove inder liefden keest; Ende liefde vulleest wet ende propheten. Ga naar voetnoot450-3 Ga naar margenoot+ Evangelische leeraer. O Mensche, hebt ghy nu herte om weten 455[regelnummer] Welc dat u staervende den meesten troost es, Twelc hier ghevraeght naer ons propoost es, Hier op andwoorden wy voor een wyze lesse: Ga naar voetnoot454-7 In Christus doot ende verryzenesse Midts tgheloove duer des heligh gheest bewijzen. Ga naar voetnoot458-9 Schriftuerlic troost. 460[regelnummer] Ia, want ghy zult met hem verrijzen, Hebt ghy oprecht gheloove en betrauwen.
[pagina 201]
De mestroostighe mensche. Och lievelick Gheloove, reyn fleur van vrauwen, Wilt my doch by blyven telcker spacye, Ga naar voetnoot462-3 Ic bidts u minnelick. Gheloove metter liefde ghecleedt. 465[regelnummer] Byder Gods gracye Magh ic u by blyven met liefden verchiert. Ga naar voetnoot466 Schriftuerlic troost. Hoort wat ons Paulus noch hier op allegiert: Indien dat ghy Iesum metten monde belijt, Ende metter herte gheloovende zijt 470[regelnummer] Dat hem God waerlic vander doot verwect heift, Ghy zult zaligh werden; hier an perfect cleift. Ga naar voetnoot467-1 In dien ghy in Christo staerft, zonder sneven Ghy zult in hem verryzen ende eeuwigh leven, Als hy nu eeuwigh leift vander doot ongheschent. Ga naar voetnoot472-4 Evangelische leeraer. 475[regelnummer] God heift ons wederomme gheboren gent In een levende hope (dit waerck wilt looden) Duer Christus verryzenesse vanden dooden. Ga naar voetnoot475-7 Dies ic niet ieghen dit vermonden schille: Christus es ghestorven om onzer zonden wille, 480[regelnummer] En om ons gherechtigheyt opghestaen. Ga naar voetnoot478-0 Gheloove metter liefde ghecleedt. Tonzen propooste om verstant tontfaen: Ga naar voetnoot481 Dat Christus duer zijn ontfermhertigheyt zoet Ons den vader verzoent heift duer zijn dierbaer bloet, Duer liefde goet onze schulden betaelt, 485[regelnummer] Midts tghuendt dat wy vooren hebben verhaelt; Hier op moetmen stervende gheheel verlaten. Ga naar voetnoot485-6
[pagina 202]
Evangelische leeraer. Ia, ende niet dijnckende dat ons magh baten Onzer waercken verdiensten (wilt dit in prenten) Ga naar margenoot+ Van costelicke wtvaerden of testamenten, 490[regelnummer] Noch hopen op yemandts langhe ghebeden Van broeders of nonnen, tzy in wat steden, Of eeuwighe iaerghetyden; deze zaken Ga naar voetnoot487-2 En moghen gheenen oprechten troost maken. Want meent de mensche duer zulc bestieren 495[regelnummer] Consciencye stillen en appayzieren, Zo en werdt hy nemmermeer vulmaect ghetroost. Ga naar voetnoot494-6 Gheloove metter liefde ghecleedt. Dats waer, want als hy zijn zonden begloost, Zo zijn zy veil te zwaer ende staerck; Maer als hy gheloovende neimt anmaerck 500[regelnummer] Up dwoordt van Isayas ghezeyt fijn, Dats dat de zonden op Christus gheleyt zijn, Zo eyst ooc warachtigh datze zijn verwonnen. Ga naar voetnoot497-2 De mestroostighe mensche. Vrienden Gods, willet tspel te slutene beghonnen, Want ghy hebt nu troostelic beraen mijn. Evangelische leeraer. 505[regelnummer] Schriftuerlic Troost, het moet ghedaen zijn, Sluut ons materye. Ga naar voetnoot503-6 Schriftuerlic troost. Ic bens ghepooght schier. Ga naar voetnoot507 De Evangelische Leeraer betooght hier Met Schriftuerlicken Troost, alzoot begloost es, Ga naar voetnoot509 510[regelnummer] Dat den mensche stervende den meesten troost es In Iesus Christus staerven en verryzen, Dit gheloovende duer des helighs gheests bewyzen.
[pagina 203]
Gheloove metter liefde ghecleedt. Ghy die int staerven, om der zielen spyzen Smenschen troost zijt zouckende in dit opstel, Ga naar voetnoot513-4 515[regelnummer] Wilt danckelic nemen ons simpel spel Ga naar voetnoot515 Om troostelic wel te boetene smerte. Ga naar voetnoot516 Voor die van Nieukaercke, ‘goetwilligh int herte,’ Om prijs ghespeilt met ionstigher vijtte Ga naar voetnoot517-8 519[regelnummer] Tuwen dienste, Alst past by apetijtte. Ga naar voetnoot519 Finis.
[pagina 204]
	voetnoot1-3 zinnen, gemoed, 68; roere, op. winding; tamboere, trommel; tempeest lyden, zich rampzalig voelen. voetnoot4-6 zinnelicheyt de welcke, zinnelijke natuur die; stacye houden, verblijven (en beïnvloeden); cranc, makkelijk te beïnvloeden; regnacye, levenswijze. voetnoot7-0 deis desperacye = twyfelinghe 20, wanhoop; stranc, hevig; den traghen ganc gaen naer, weinig geneigd zijn tot. voetnoot10 troosteloos ontwueght (ontweghet), verdwaald en zonder uitzicht. voetnoot12-3 crancken, zwakker worden; natuere, gestel; huere (uur), tijd. voetnoot15-6 nootzake, noodtoestand; waer, waarheen; diverschelic leeren, tegenstrijdig onderrichten. voetnoot17 mescomen, deren. margenoot+ I 2v. voetnoot21-2 hanckere, anker; van lancx zo, hoe langer hoe; tvermaen des doodts, de oproep van de dood-lees te bevichtene. voetnoot23-4 stichten, sterken in het geloof; claerheyt, licht. voetnoot26 of ic, voor geval ik, misschien zou ik. voetnoot28-1 eenighe staeten, sommige personen van aanzien; noch, echter; instel, inzettingen; dryven, bepleiten, aanprijzen; claerck, geestelijke; in aerven, als erfdeel. voetnoot32-3 spellen, uitleggen; troost, hoop, 124. voetnoot35-8 Jer. 17:5; en trauwen, voorwaar, 145; contrarye, in strijd daarmee; de redene anschauwen, de woorden goed overwegen; scheeden van, laten varen. voetnoot44 verslonden, verslinden, 196. voetnoot46-7 hem stellen, rustig worden; nope, aanval. margenoot+ I 3 r. voetnoot50-3 Matth. 5:17 en 1 Cor. 15:54, 55; die, voor hen die; an dit propoost, hieraan. voetnoot55-6 de secreten van uwen name, uw mij onbekende naam. voetnoot58 mencye maken up, letten op. voetnoot61-2 commen ende verzaemt, samen gekomen; alzoot (ons) betaemt. voetnoot65 te dezer spacye, nu. voetnoot66-1 by uwer gracye, alstublieft; anmercken, overwegen; vercooren, geliefd; rede, woord; vooren staen, nabij zijn. voetnoot72-3 dies, daardoor; in drucke ghewendt (wenden, intr.), angstig geworden; pacyent, geduldig. voetnoot74 Vgl. Joh. 5:24. voetnoot78-9 nieuwernaer niet, lang niet; belaen met, bezwaard door. voetnoot80-1 straffelic, bars; dreeghen, dreigen; stijf, onverzettelijk; slaen, treffen; beneven, toegevoegd om het rijm, zie MWB 1, 886 Aanm. voetnoot83 planen, schrappen; bouck (des levens), zie Op. 3:5. voetnoot84-7 vermanen op, zeggen over; openbaer, duidelijk; t slot (van 3:11). margenoot+ I 3 v. voetnoot88-0 die moet vervallen; met goeden beschoove, met liefdevolle aandacht, 119; vermaledijnghe, vloek; als, toen; den qwets nieten, de schade (van de zonde) te niet doen. voetnoot91-7 (woorden) vanghen, in zich opnemen; stout, krachtig; ghebenedydijnghe, zegen; inde, tot de; om dat, opdat, 115; boude, weldra? staerckelic, nadrukkelijk. voetnoot98 zal, moet; maerckelic wezen, verstaan. [tekstkritische noot]117 het gheloove is voetnoot100-4 daer of keeren, van die mening terugkomen; levendigh, levend, 303; (in de bijbel) leist; came, zou komen; ghewaerlic, inderdaad, Vulgaat vere. voetnoot105-9 oorconden, getuigen; duer dat gheloove, op grond van, ex fide. voetnoot112-3 besloten zijnde, conclusi in eam fidem, quae revelanda erat; des ghelooves eestere (lusthof) omschrijving van ‘het geloof’. voetnoot114-5 kinder meestere, tuchtmeester; gent, lieflijk. voetnoot117-9 naer dat, daarna; zaen, weldra; zijn ghestaen, stonden; vaten, ter harte nemen. voetnoot82-123 volgt Gal. 3:10, 11, 13, 14, 21-27 op de voet. De bijbeltekst is met tussenzinnen aangevuld en met bepalingen waarvan de rijmfunctie overweegt, terwijl de betekenis vaak vaag blijft. margenoot+ I 4 r. voetnoot125-6 zo beraen, goed geholpen; eens deels, ten dele. voetnoot129 val, ellendige toestand; tpropoost mijn, omschrijving voor ‘mij’. voetnoot131-2 ghetroost zijn in, vertrouwen op; ontdecken, uitspreken. voetnoot137-0 Matth. 11:28, 29; boeten, genezen; wijt, alomvattend. voetnoot141-4 ontbinden, verklaren; pardoen en aflaet, kwijtschelding van straffen die door de kerk zijn opgelegd. voetnoot147 mesdaet, zonde, 174. voetnoot149-2 Rom. 5:8; dat, daarin dat; hem verbouden, moed vatten. voetnoot153-0 Rom. 5:9, 10; gramschap (Gods); naer dien dat, omdat; eyst dat, indien; bloot, zo maar; van Gode verzoend, door God in genade aangenomen; vianden regaligh, bittere vijanden; nu, als wy, nu, nu we. voetnoot161 vercoenen, bemoedigen. margenoot+ I 4 v. voetnoot164 2 Cor. 5:21-ut nos efficeremur justitia Dei in ipso. voetnoot165-6 1 Tim. 1:15; swaerels bevechtigheyt, de vijandige wereld. voetnoot167 sprake, woord; nu ten stonden, nu. voetnoot169-0 1 Petr. 2:24; becondight houden, als verkondiging bewaren. voetnoot171-6 1 Joh. 2:1, 2; of, als; es ghezeyt, wordt genoemd. [tekstkritische noot]185 onschulte voetnoot177-0 Hand. 2:24, gewijzigd; moghze, kon ze; doluere, smart. voetnoot184-6 bedect, zie Rom. 4:7; perfect, volmaakt; Joh. 10:28. voetnoot187 wecken, wakker worden-in het MWB alleen transitief. voetnoot190 vermaen, vermelding; angaen, vijandig naderen. voetnoot194 anzien, passief, aanblik; druckigh, bedroefd. margenoot+ K 1 r. voetnoot196-0 doude vaders, de vaderen van het O.T.; hier ter stede, op aarde; vroom, sterk, dapper; Sampson, Richt. 14:5, 6; verbeten, vernietigd. [tekstkritische noot]210, 217 A eerstelinck voetnoot201-4 waer, waarheid; oprecht, echt; over al, in alle opzichten; bin swaerels dal, op aarde; tyrannizye, tirannie. voetnoot205-6 vast staen, steeds blijven; vooghdye, heerschappij; copye, navolging (van de ‘voorafschaduwing’ door Simson). voetnoot207-8 noch, verder; hier op wyzelick (wijzende), dienaangaande; gru, angst. voetnoot209-0 1 Cor. 15:20-23; eerstelijnc, eerste; den gonen, degenen; slapende, naar de Vulgaat; werden, ten deel vallen; naerheyt, verwantschap. voetnoot219-0 1 Thess. 4:14; met vreden, rustig. voetnoot221-6 Ef. 5:23, 30; hooftlet, hoofd(lid); verminderen, te kort doen; werden, zullen zijn; zijn (225), lees zijns. voetnoot231 ghedachtigh zijn op, denken aan; vervromt, moedig, gerust. margenoot+ K 1 v. voetnoot232 Joh. 11:24; en es maer, wordt slechts. voetnoot236 perfect, naar waarheid. voetnoot241-6 Joh. 11:25, 26; storve, gestorven was- de coniunctief verworve o.i. daarvan. voetnoot247-9 met goeden propooste, volkomenzie met vulle p., Rh. Gl. 336; er in, erdoor; strael des doodts, pijl of korte werpspies waarmee de dood werd afgebeeld; te voren commen, dreigend afkomen op. voetnoot252-4 cranc ghestichte, zwak, ziek lichaam; ghestade, standvastig. voetnoot257-1 moeten, kunnen; overmaercken, beschouwen; diligent, ijverig; ghezent, gezonden; veriolyzen, zich verheugen. voetnoot263 apetijt, verlangen om haar te leren kennen. voetnoot264-8 habijt, mantel (wit, de kleur van het geloof); zou, zij; rauwe, verdriet. margenoot+ K 2 r. voetnoot270-3 verdrieten, benauwen, te veel worden; berechten + gen., inlichten over. voetnoot274-9 propoost, verlangen; bewyzen, onderrichten, 338; figuerlic tooghen, met een ‘figuere’ duidelijk maken; glozen op, acht slaan op; met naerstighen zinne, zorgvuldig. voetnoot281-3 troostigh, kracht schenkend; sesseeren, ophouden; graet, graad van voortreffelijkheid. voetnoot285-8 Num. 21:6, 8, 9; fenynigh, giftig, verderfelijk; serpenten der slanghen, bijzonder gevaarlijke slangen. voetnoot295-8 wel, met reden; galghe, dwarshout; verzamijnghe, lees verzoenijnghe (zie De godsdienstige opvatting). voetnoot302 verniel, hapax, verderf. margenoot+ K 2 v. voetnoot306-7 wijs gheingient = wijs van sinne; gheifs my gracye, geve, dat ik het zal kunnen. [tekstkritische noot]326 u te voetnoot309-4 Joh. 3:14, 15; in schyne, duidelijk zichtbaar; cleven an, volharden in; sneven, sterven; voorschreven, eerder geschreven. voetnoot317 nydigheyt, boosaardigheid; verpaerelt, lees verkaerelt, verdorven. voetnoot321-2 Joh. 1:29; gheluut zoet, lieflijke woorden; wt doen, wegnemen. voetnoot323-4 Op. 5:5, 6; beghonnen, lees beronnen, met bloed bedekt; cleift, aan het kruis gehecht is. voetnoot325-7 ghewaer teeckene (de slot-e om het rijm), waarachtig bewijs; reeckene, lees te reeckene (var.), in staat van genade (terug) te brengen; hem (ghe)troosten, vertrouwen, 335; dat lees dat het. voetnoot328-1 confoort, bemoediging; dat es, nl.; beschoven, verstaan, Ef. 5:17-zie ‘intelligentes’ in de Vulgaat. voetnoot332-4 Joh. 6:40; in dit vertrecken, bij het aardse sterven. [tekstkritische noot]355 baren margenoot+ K 3 r. voetnoot341-0 Zie 1 Cor. 15:36 vlg.; oorcondere zijn (met accusativus objectivus) = oorconden, bewijzen; tsghelijcx, evenzo; vergaende werden, zullen (ver)gaan; onverlanghelic, niet ongeduldig; ghebreckelic, onvolkomen; verganghelic, vergankelijk; ontfanghelic, passief, geschikt om opgenomen te worden; reyn, volkomen. voetnoot351-4 noch, toch; sneven, onzeker zijn; naectelic, adverbium, duidelijk; mesmaectelic, afzichtelijk. voetnoot355-8 baerzen, baren; zeerbaerhede, pijn; schinden, misvormen; iaet, ja (het). voetnoot359-0 1 Cor. 15:50; moghen, kunnen; eerzame, heerlijk. voetnoot362-7 1 Cor. 15:52-55; verwaervelic zijn, verwerven, ondergaan; der schriften historie, wat de bijbel vermeldt; inder victorie, tot overwinning, Vulgaat in victoria; plomp, stomp; vervaren, bang maken. voetnoot368-2 zwaeren, pijn lijden; een redene diemen ghemeenelic zeght, een gebruikelijk uitspraak; niet dorfte bezwaren, geen zorg behoefde te hebben; bevaren, terecht komen; mesbaren, verschrikking; tooren, pijn. voetnoot377-8 vergruwen, gruwel; schuwen = ontvlien 382. margenoot+ K 3 v. voetnoot383-5 Ps. 68:4. [tekstkritische noot]397 Psalmen voetnoot387-8 Rom. 8:24; 1 Tim. 1:1; principalich, alleen. voetnoot389-0 ontpluken, ontluiken; breken, openbreken-Tafel III 157. voetnoot391-3 Matth. 28:18; beschryven up, schrijven over; dat hy, toen hij; verzinnen, beseffen, inzien. voetnoot398-0 Ps. 18:17; verweckijnghe, opwekking uit de dood. voetnoot401-4 1 Cor. 15:54, 55; van als, over alles; verwinder, overwinnaar; vroom, kloek; naer dat, omdat; greffye, ent, vgl. Rom. 11:24. voetnoot406-8 Vgl. Rom. 8:17. voetnoot410-7 bewijs, lering; beglozen, uitleggen, 509-Rh. Gl. overdenken?; rypelic, zorgvuldig; verstant, begrip; wat figuerlicx, een ‘figuere’. margenoot+ K 4 r. voetnoot418-2 hem pynen, zijn best doen; maercken, opletten; vesten an, richten op; al ws zins ingien, heel uw verstand; ghelijckenesse, vergelijking; te hant, nu. voetnoot423 advijs, oordeel, raad. voetnoot426-9 t oudde, het O.T.; by schriftueren van Ionas, geschreven over Jonas, Jona 1:17; doodt ende verslonden, proteron husteron. voetnoot431-3 (zonder) verbyten, passief, gedood te zijn; glozeren = glozen 279. voetnoot434-7 Matth. 12:40, 41, Luc. 11:32; figureren, zinnebeeldig voorstellen; bedien van, spreken over; gheschiet, lees es gheschiet, vgl. 293. voetnoot440-1 waer of dat, waarover; Gen. 3:15. voetnoot442-4 Hosea 13:14; verwonnen, adj.; beneden, onder zijn voeten-zie voor afbeeldingen van de zegevierende Christus Timmers 587. voetnoot445-7 1 Cor. 15:55, 56; vervromen, moed vatten; in des doodts vermaen, als de dood roept. voetnoot448-9 Col. 2:14; handtgheschrift, schuldbrief; wt doen, vernietigen; (enen) ieghen staen, vijandig gezind zijn. voetnoot450-3 die, de wet; ghewilligh, vrijwillig; gheloove in, vertrouwen in; der liefden keest, de waarachtige liefde; vulleesten, volbrengen, vervullen, Rom. 13:10. margenoot+ K 4 v. voetnoot454-7 herte hebben, verlangen; hier, in Gent; naer ons propoost, naar onze mening, immers; voor, als. voetnoot458-9 Verwarring met het officiële antwoord In Christo Jesu sterven en verryzen; midts, door; duer des heligh gheest bewijzen, zie Tafel II 312 ‘die ons alle waerheyt der gheloven leerde’. voetnoot462-3 fleur, bloem; telcker spacye, altijd. voetnoot466 met liefden verchiert = metter liefden ghecleedt. voetnoot467-1 Rom. 10:9; allegieren, verklaren. voetnoot472-4 Rom. 6:8; zonder sneven, beslist; als, zoals. voetnoot475-7 1 Petr. 1:3; in een levende hope, tot levende hoop, in spem vivam; dit waerck, dit; looden, peilen, doorgronden, Rh. Gl.; MWB niet, WNT ±1800. voetnoot478-0 schillen (schelden), twisten; Rom. 4:25; gherechtigheyt, rechtvaardigmaking. voetnoot481 Opdat we dit tot ons voordeel zullen begrijpen, (zeg ik). voetnoot485-6 midts, door middel van; vooren, eerder; verlaten, intransitief = reflexief. margenoot+ L 1 r. voetnoot487-2 Rom. 3:20; costelick, kostbaar; wtvaert, lijkdienst; testament, legaat (aan kerk of klooster); iaerghetyde, herdenkingsmis. voetnoot494-6 bestieren, regelen; stillen = appayzieren. voetnoot497-2 beglozen, overdenken; staerck, talrijk; Jes. 53:12. voetnoot503-6 beghonnen, beginnen; het moet ghedaen zijn, we moeten ophouden; materye, (behandeling van ons) onderwerp. voetnoot507 ghepooght, lees ghevooght (gevoegd), genegen, bereid; schier, dadelijk. voetnoot509 Zie 412. voetnoot513-4 Ghy, de Gentse gastheren; om der zielen spyzen, tot voedsel voor onze ziel-niet bedoeld is de bekende betekenis van der zielen spyze, het Sacrament, het hemels brood; in dit opstel, door de organisatie van deze wedstrijd. voetnoot515 danckelic nemen, in dank aanvaarden. voetnoot516 Als bepaling bij spel: met de strekking om. voetnoot517-8 voor die van Nieukaercke, voor de Nieuwkerkse kamer; met ionstigher vijtte (leven, wijze van doen) = met levender ionste (genegenheid). voetnoot519 De gastheren worden met de spreuk van hun kamer toegesproken.

Vorige Volgende

De Gentse Spelen van 1539 (2 delen)

Nieukercke.

Over dit hoofdstuk/artikel

titels