De Gentse Spelen van 1539 (2 delen)

[p. 93]

Brugghe.

Prologhe.
☞ In dit Spel zijn vier personagen, te weten Redelic ghevoelen, Twijfelic zin, Schriftuerlic troost, Gheestelic bewijs.

Redelic ghevoelen.

1

Gracye zy u en vrede int leven

 

Van God den vadere en Christo den heere,

 

De welcke hem zelven heift ghegheven

 

Voor onze zonden, naer Paulus leere. ^1-4

Twijffelick zin.

5

Vriendt, my verwondert boven maten zeere,

 

Midts dat ghy leeck zijt van cleender doctryne,

 

Ghy puert in schrifture; hoe mueght ghy de pyne, ^5-7

 

Dat ghy niet met u broeders en blijft

 

In u simpel gheloove?

Schriftuerlic troost.

10

Alle goede ghevijnghe ende gave vulmaeckt ¹⁰

 

Es van boven neder op ons ghedaeckt

 

Vanden vadere der lichten reene. ^10-2

Redelic ghevoelen.

 

Voorwaer, onder alle ghiften ghemeene

 

Van Godt den vadere ons ghelaten, ⁺

15

Oorboorlicker gheene tot onzer baten ^13-5

 

Dan dhelighe schriftuere, waer duer men kendt ¹⁶

 

Van onzen gheloove het recht fondament,

 

Want duer haer zien wy hooghst van waerde ¹⁸

 

Wat inden hemel es,

1-4 Gal. 1:3, 4.

5-7 my verwondert ... ghy puert in, het verwondert me, dat ge u verdiept in; doctryne, geleerdheid; pyne, moeite; midts dat, omdat.

10 Hiervoor ontbreekt een halve regel, bijv. Dapostel schrijft.

10-2 Jac. 1:17; ghevijnghe, gave, Vulgaat datum, donum; het eigen woord van de schrijver is ghifte 13, 24; daecken op, neerdalen op, ook 159.

+ C 2 v.

13-5 ghemeene, samen; laten, ter beschikking stellen; oorboorlic, heilzaam.

16 Vgl. 2 Tim. 3:15.

18 hooghst van waerde, bepaling bij haer.

[p. 94]

Schriftuerlic troost.

20

Wat inder aerde,

 

Wat inde helle magh zijn gheschiende;

 

Al dat gheleden es, zijn wy duer haer ziende, ²²

 

Wat teghenwoordigh es, wat toecommende zy.

 

Zonder deze ghifte, zo waren wy

25

In Egypten, dats in duusterheyt ghezeten. ²⁵

Twijffelic zin.

 

Eyst niet ghenough datse de gheleerde weten,

 

Op dat zy ons waerschuwen van ghebreken

 

Daer wy in mesdoen? ^26-8

Schriftuerlic troost.

 

Hoort Paulum spreken:

30

Al datter gheschreven es, verre of naer,

 

Es tot onzer leerijnghe gheschreven voorwaer; ^30-1

 

Ende een andere gheift ons verstandt,

 

Dat elc magh nemen boucken inde handt

 

En lezen, erlezen, waer dat zy gaen, ^32-4

35

Tot dat zyze duer veil lezens verstaen,

 

Zo cryghende een vast gheloove expres. ³⁶

Twijffelic zin.

 

Maer, midts dat hy noch pastuer noch precaer es, ³⁷

 

Wat gaet hem zo zeere schriftuere an?

Redelic ghevoelen.

 

Waer omme zijn wy hier ghecommen dan?

40

Hoe zullen wy solveren best tonzen wensche:

 

‘Welc meesten troost es den stervenden mensche’,

 

Hebben wy vander schriftuere gheen hulpe schier? ^40-2

22 gheleden, voorbij.

25 Egypten, land van ‘onwetenheit, ende die toochden si an horen wercken; daerom beduut Egypten: duusternis’, Tafel II 335.

26-8 eyst, is het; gheleerde, deskundige, theoloog; (waarschuwen) van, tegen; ghebrec, zonde; mesdoen, zondigen.

30-1 Rom. 15:4; verre of naer, ergens (in de bijbel).

32-4 een andere (apostel), Joh. 5:39; magh nemen, neme; boucken, de Schriften; verstandt geven, te verstaan geven; waer dat zy gaen, wat ze zeggen.

36 vast, krachtig; expres, zeker.

37 pastuer, wereldgeestelijke; precaer, predikend ordelid.

40-2 (een vraag) solveren, beantwoorden, solucye 67; tonzen wensche, tot ons heil, ook 251; schier, ten volle.

[p. 95]

Schriftuerlic troost.

 

Daer omme commic, Schriftuerlic Troost, tot hier

 

Om met Redelic Ghevoel ten daghe van heden ⁴⁴

45

U, Twijffelic Zin, te stellen in vreden. ⁴⁵

 

Want die solveren zal deis vraghe int clare, ⁴⁶

 

Hem waer wel noodt, dat de Heere ware

 

In zynen mond, als hy bin Moyses monde was, ⁴⁸

 

Ende dat hy hadde tijdt, huere en pas, ⁴⁹

50

Davids leppen en der Apostelen mondt, ⁵⁰

 

Ende ten lesten bekende in zynen grondt

 

Tmisterye van Godts rijcke schoone. ^51-2

Twijffelic zin.

 

Stelt doch te vreden my nu in persoone,

 

Zeght wat schriftuere es, met goeden bescheede. ^53-4

Schriftuerlic troost.

55

Daude ende tnieuwe testament beede,

 

De wet, propheten en evangelyen reyn; ⁵⁶

 

De wet, duer Moyses ghegheven certeyn,

 

Ghenade en waerheyt, duer Christum beseven, ^57-8

 

Den welcken moet eere en lof ancleven,

60

Nu en altijts en inder eeuwigheyt. ^59-0

 

Neimt danckelic, dits voor prologhe ghezeyt. ⁶¹

44 Ghevoel voor ghevoelen, ook 143, 512, toont dat de korte vorm niet pas in de 17e eeuw in de schrijftaal doordrong (WNT). Zie ook Nieuport 233, Loo 382 en Esbatement van tGelt 214, Jrb. Fonteine 1966, 76.

45 in vreden stellen, zekerheid geven.

46 int clare, duidelijk.

48 Zie Ex. 4:12; als, zoals.

49 tijdt, huere en pas, op het juiste ogenblik.

50 Davids leppen, lippen die God prijzen, Ps. 51:17 e.e.; der Apostelen mondt, vgl. Luc. 21:15.

51-2 bekennen, verstaan; Marc. 4:11; in zynen grondt, volkomen.

53-4 my in persoone, mij; met goeden bescheede, in duidelijke woorden.

56 de wet, de vijf boeken van Mozes; de evangeliën, het N. Testament.

57-8 Joh. 1:17; beseven, ons deel geworden.

59-0 1 Tim. 1:17; moet aencleven, moge ten deel vallen.

61 danckelic, in dank; met nemen, ontvangen, vaten gebruikelijk in afsluitende formules; voor prologhe gheseyt, als proloog gesproken.

[p. 96]

Gheestelic bewijs.

 

Naer dat ghy verzouckende zijt an my raedt,

 

Al dat ic weet willic ghaerne wten ^62-3

 

Als Gheestelic Bewijs wt ionstigher daet, ^62-4

65

Maghher eere, welvaert wt spruten.

 

Dus ontsluut u beghaerlicke conduten, ⁶⁶

 

Op dat ghy solucye zijt verwaervende

 

Van Schriftuerlic Troost.

Twijffelic zin.

 

‘Welc den mensche stervende

70

Meesten troost es’, dats hier de vraghe.

Gheestelic bewijs,

 

Daer op zegghic tot uwen behaghe,

 

Dat den meesten troost es boven alle zaken,

 

Twelc den mensche helpen magh en zaligh maken

 

En anders niet, dit es voor mijn advijs. ^71-4

Redelic ghevoelen.

75

Zo ben ic alree de solucye wijs.

 

Daer staet: ‘haer ghewaercken zullen hen volghen naer’,

 

En Paulus schrijft daer op zeer claer:

 

‘Dat de mensche zaeyt, dat zal hy maeyen’. ^76-8

Twijffelic zin.

 

Zo sprekende zaudt ghy my lichtelic paeyen:

80

Volghende ons onze verdiensten en waercken,

 

Zo hebbicker een deel. ^79-1

Gheestelic bewijs.

 

Zo ic can maercken,

 

Ghy wilt u zelven rechtvaerdigh achten.

 

Wilt ghy den Pharizeus met ghewaercken slachten ^83-4

85

En zoo een vanden rechtvaerdyghen wezen?

 

Och, dats al niet.

62-3 Gheestelic Bewijs gaat in op een verzoek dat niet in de tekst staat. Er is dus iets uitgevallen.

62-4 naer dat, omdat; als Gheestelic Bewijs, bijstelling bij ic; wt ionstigher daet = wt ionste, uit genegenheid; welvaert, heil, zaligheid.

66 u beghaerlicke conduten, (de besloten stroom van) uw verlangens, conduut, buis, leiding.

71-4 tot uwen behaghe = naer u ghevough, naar uw wens; twelc, datgene wat; anders niet, niets anders; dit es voor mijn advijs, dit geef ik als mijn mening.

76-8 Op. 14:13 en Gal. 6:7.

79-1 paeyen, geruststellen; ook 113; volghende ... waercken, absolute constructie; een deel, nog al wat.

83-4 rechtvaerdigh (voor God); vgl. Luc. 18:11, 12; dats al niet, dat is waardeloos.

[p. 97]

Schriftuerlic troost.

 

Hebdy niet ghelezen:

 

‘Willic my zelven rechtvaerdigh schryven,

 

Van mynen mondt zallic gheoordeelt blyven’? ^88-9

90

O wat cleender troost, o wat slechter vermaen! ⁹⁰

Twijffelic zin.

 

Zijn dan al ons ghewaercken te vergheifs ghedaen?

 

Zo vreezic, laes, teghen sdoods comste snel.

Redelic ghevoelen.

 

Es schriftuere valsch? ⁹³

Gheestelic bewijs.

 

Neenze, verstondt ghyze wel,

95

Maer ghy schijnter noch als de blende naer tasten.

Schriftuerlic troost.

 

Wat heet ghy goe ghewaercken?

Twijffelic zin.

 

Pilgremagen, vasten,

 

Bidden en feestelicke daghen vieren, ⁹⁸

 

Messe hooren en al zulcke mannieren,

100

Kaercken stichten, aultaren, capellen,

 

Voor de zanten, zantinnen kaerskins stellen,

 

Op dat zy ons verwachten voor thelsche refuus. ^101-2

88-9 Geen citaat, vgl. Luc. 19:22; schryven = achten 83, noemen, ook 422.

90 wat slechter vermaen, wat een onnozele praat; snel, fel, bij dood.

93 Redelic Ghevoelen leest de bijbel nog met onvoldoende begrip.

98 feestelicke daghen = daghen 104, kerkelijke feestdagen.

101-2 zanten, zantinnen, ook 110, heiligen, heiligenbeelden; verwachten voor, beschermen tegen; thelsche refuus (uitschot), de duivels.

[p. 98]

Gheestelic bewijs.

 

De mondt es inde kaercke, therte es thuus, ¹⁰³

 

Wy drijncken droncke, wy vieren de daghen,

105

Wy hooren messe, wy vloucken, wy plaghen, ¹⁰⁵

 

Wy stichten kaercken met ander liens goet,

 

Wy vesten kaerskins, wy stillen den moedt ¹⁰⁷

 

Omme tanziene eens anders meszit; ¹⁰⁸

 

Wy loopen tot smeikins, wy laten den smit, ¹⁰⁹

110

Wy dienen de zanten, God stel wy bezyen.

Redelic ghevoelen.

 

Eyst qwalick ghedaen?

Schriftuerlic troost.

 

Hoort, mueght ghy wat lyen,

 

Ghy zult ghepayt werden naer u ghevough, ^112-3

 

Want ten es alleenlic niet ghenouch

115

Kaercken stichten, maer tgheloove hauden van dien; ¹¹⁵

 

Vele lezen zonder gheloovigh engien, ¹¹⁶

 

Apostelen heeten bin swaerelts bedelve ^{117 +}

 

En niet volghen naer; want Christus zeght zelve: ¹¹⁸

 

‘Alle die zeght heere, heere, duer zulc bediedt

120

En comt int rijcke der hemelen niet,

 

Maer die den wille doet mijns vaders eerbaer’. ^119-1

Gheestelic bewijs.

 

Dats: die den gheloove naer volghen, voorwaer,

 

En der helyghen leven, naer haer vermueghen. ¹²³

Redelic ghevoelen.

 

Die leerijnghe doet my therte verhueghen,

125

Tes wel ghezeyt, ten dient niet vergheten.

103 Vgl. Matth. 15:8.

105 vloucken, verwensen; plaghen, leed berokkenen.

107 kaerskens vesten = stellen 101, plaatsen, aansteken; den moedt stillen, het geweten paaien.

108 omme tanziene, door te letten op; meszit, gebrek.

109 smeikin, smidsknechtje. Van Dis citeerde hierbij Ref. Thielt int zotte: Loopt vaste tot smeikins, al eyst u schande//En laet den smet die u alleene magh verlichten.

112-3 mueght ghy wat lyden, als ge even geduld hebt, met uw verlof.

115 maer (men moet ook).

116 (ten es niet ghenough) vele lezen, dikwijls of uitvoerig te bidden; gheloovigh engien (geest), geloof, zie 130.

117 bin swaerels bedelve, op aarde, ook 456.

+ C 4 r.

118 en (hen) niet na te volgen.

119-1 Matth. 7:21, vgl. Luc. 6:46; duer zulc bediedt, daardoor.

123 helyghe, als in het N.T., gelovige, levend naar Gods wil, of r.k. heilige.

[p. 99]

Twijffelic zin.

 

Bey, en hebbic dit niet eer gheweten, ¹²⁶

 

Zo hebbic langhe in mijn ghewaercken ghefaelt.

Gheestelic bewijs.

 

Voort, de ghewaercken die ghy daer verhaelt

 

En mueghen niet helpen teenygher hueren,

130

Want zy moghen zonder gheloove ghebueren

 

En Paulus seght wt ionstyghen gronde: ^129-1

Schriftuerlic troost.

 

‘Al dat niet wt gheloove gheschiedt, es zonde’.

 

Voort zeght hy tot een ander nacye:

 

‘Ghy zijt zaligh ghemaeckt duer gracye ^132-4

135

En niet duer u ghewaercken’; dats, zoo ic beseffe,

 

Dat niemant hem verwane of verheffe. ¹³⁶

 

Ende voort bevindic in een ander plaetse:

 

Als ghy Gracye hoort, voor niet verstaetse;

 

Es zu voor niet ghegheven, niet hebt ghy verdient; ^138-9

140

En hebdyze duer verdienste (dit op u zient) ¹⁴⁰

 

Ten es gheen gracye, maer verdienste of loon.

Redelic ghevoelen.

 

De heere, die loonet u met den hemelschen throon,

 

Die my, Redelic Ghevoel, dus stelt te vreden.

Gheestelic bewijs.

 

Noch onze ghewaercken, verdiensten, ghebeden,

145

Zoo wy by schriftueren zijn verhalich,

 

En moghen ons naer tleven niet maken zaligh ^144-6

 

Zonder gheloove; en die ghelooft betraut.

 

Hoe zullenze den staervende mensche benaudt

 

Met onzeker beloften troost toe schicken? ^148-9

126 en (=ende) hebbic ..., dat ik dit ...

129-1 teenygher hueren, ooit; wt ionstyghen gronde, uit diepe genegenheid.

132-4 Rom. 14:23; tot een ander nacye (volk) de Efeziërs, Ef. 2:8.

136 Ef. 2:9; hem verwanen = hem verheffen, roemen.

138-9 Rom. 3:24; voor niet, om niet geschonken; zu, zij.

140 zienen op (van het znw. ziene, oog), slaan op = oogen, WNT 10, 2297. Vgl. tonsen profyte niet sienende, Everaert 516, bedacht zijn op, streven naar-zie oogen l.c. Zonder voorz. bep.: Mochte up alle dync proffyt/naer mynen zin sienen, Everaert 440, er goed uitzien, goed zijn (l.c.2298). Rh. Gl. van ‘siene’ schoon, lijkt onjuist.

144-6 noch, verder; verhalich zijn, meedelen, ook 503; by schriftueren, op grond van de bijbel, Gal. 2:16 en overeenkomende plaatsen.

148-9 zullen, kunnen; onzeker, onbetrouwbaar; toeschicken, schenken.

[p. 100]

Twijffelic zin.

150

Daer doet ghy my therte gheheel verschricken.

 

Wat zullen wy dan doen om behauden tzyne? ⁺

Redelic ghevoelen.

 

Ja, zeght ons dat, eerwaerde, ten fyne, ¹⁵²

 

Dat wy daer onzen meesten troost wt nemen.

Gheestelic bewijs.

 

Ons raedt en zal van ulier niet vervremen, ¹⁵⁴

155

Maer u goeddienstigh met trooste begorden.

Schriftuerlic troost.

 

Christus es ons van Gode ghemaect gheworden

 

Wijsheyt, rechtvaerdigheyt, dit my verhalen greyt,

 

Helighheyt en dat meer es, onze zalighheyt. ^156-8

 

Voort een ander troost op ons noch breeder daeckt:

160

Wy zijn zaligh zonder ons verdiensten ghemaect;

 

Hy es rechtvaerdigh ende maect rechtvaerdigh

 

Die in hem ghelooven. ^160-2

Redelic ghevoelen.

 

O vrienden eerwaerdigh,

 

Wie zal zijn ghenade te vullen bedancken? ¹⁶⁴

Gheestelic bewijs.

165

Ic ben de wijngaert en ghylier de rancken;

 

Die in my blijft, ic blyve in hem altijts.

 

Deze voortbrijnght vruchten met veil proffijts

 

En zonder my en mueght ghy niet vulbrijnghen. ^165-8

Twijffelic zin.

 

Maer dit dijncken my al te wonderlicke dijnghen. ¹⁶⁹

170

Hoe es Christus ons rechtvaerdighheyt ghebleken,

 

Wijsheyt, helighheyt, zoo ic u hoore spreken,

 

Ghenough doen, verlossijnghe, groot en smal? ^170-2

+ C 4 v.

152 ten fyne, tenslotte, ook 412.

154 vervremen, zich afwenden van, verre blijven; begorden met, toerusten met; goeddienstigh, bereidwillig; ulier, lees ulien, ghylier 165, lees ghylien, zie ghylien 310, 355.

156-8 1 Cor. 1:30; verhalen, het rijm eist verhaligh, nadrukkelijk? greyen, behagen.

160-2 Rom. 3:28 en 26

164 bedancken, dankbaar zijn voor.

165-8 Joh. 15:5; niet, niets.

169 al te, zeer.

170-2 Twijffelic Zin vult de tekst uit 156-8 aan met ghenough doen, voldoen en verlossijnghe, hoewel hij de bijbel niet kent.

[p. 101]

Schriftuerlic troost.

 

Daer staet: wt der natueren wy waren al

 

Kinderen der gramschapen en verdommenessen ^173-4

175

En zo belast met zondighen excessen, ¹⁷⁵

 

Dat wy alle verdomt hadden ghebleven, ach,

 

Inder eeuwigheyt.

Gheestelic bewijs.

 

En de Heere zach

 

Hoe wy alle duer tsondigh bezwaren

180

Onder deze sentencye waren. ^178-0

 

Wy hadden al ghezondight, dies ons behoufde

 

Wel Godts glorye. ^181-2

Schriftuerlic troost.

 

Noch meer ons behoufde. ¹⁸³

 

Wy waren onderdanigh alvooren de wet, ^{184 +}

185

Die meer beghaerde dan de mensche vermochte,

 

De zonde, die altijts spreedde om vanghen tnet,

 

De doodt, die ons te verslindene zochte,

 

De vyandt, die altijts dagh en nacht wrochte

 

Om ons te waerpene tot inder hellen.

Gheestelic bewijs.

190

Men zach den mensche noch daerlic qwellen ¹⁹⁰

 

Van waerelt en vleesch vul zondighe blamen.

Schriftuerlic troost.

 

Wy waren al kinderen des doodts te zamen,

 

Zonder troost op tleven, dagh, tijdt en huere, ^192-3

 

Alzo ghy zien mueght in deze figuere.

173-4 Ef. 2:3.

175 zondighe excessen, buitensporige zonden.

178-0 tzondigh bezwaren, de last der zonden; sentencye, oordeel.

181-2 Rom. 3:23; behouven + datief, derven, verstoken zijn van (voor deze betekenis was wy behouven te verwachten.

183 Verdacht door identiek rijm; mogelijk bedroufde, maakte rampzalig.

184 alvooren, vroeger; onderdanigh, onderworpen aan.

+ D 1 r

190 noch, bovendien; blame, smet; van, door.

192-3 Vgl. 1 Sam. 26:16 (Ps. 79:11); troost op, vertrouwen in; dach, tijdt en huere, te eniger tijd, vgl. 49.

[p. 102]

Figure. ^Figuere.
☞ Hier volghen dry tooghen, eerst Adam en Eva brekende tghebodt, met een rolle: ‘Per hominem peccatum, et per peccatum mors.’
2. Caym verslaende zynen broeder Abel, met een rolle: ‘Peccatum, cum consumatum fuerit, generat mortem.’
3. Een schansmande, daer in een man, ghenaemt homo. Neven hem een man slapende op zynen bouc, ende op dander zyde een wijf met verbonden ooghen, haer waerende met eenen bouck, beede de boucken ghenaemt eyghen verdiensten ende werden bestormt van buiten, van vyant, waerelt, ende vleesch met een rolle, Job. 7. ‘Militia est vita hominis super terram.‘

Gheestelic bewijs.

 

Maerct, hoe duer Adam de zonde began

195

By toedoene vanden vyandt vul hatye

 

En hoe duer de zonde eerst fortse ghewan

 

De doodt, contrarye ons levens partye. ^196-8

Redelic ghevoelen.

 

Maerckt voorts, hoe corts daer naer Adams hoorye ¹⁹⁹

200

Grooten nijdt heift op elc anderen ghecreghen.

 

Dies de doodt creegh de vulle heerschappye

 

Duer Abel, van Caym zijn broeder versleghen.

Gheestelic bewijs.

 

Maerct voorts, hoe de mensche was beleghen

 

Bloot, van alderande wapene onbevrijdt, ^203-4

205

Daer hem was vyandt, vleesch, waerelt teghen,

 

Wiens leven ter waerelt es altijts strijdt.

 

Maer Godt de vader ghebenedijdt

 

Heift duer zijn groote ghenade ghezien

 

Dat gheen sacrificye mocht gheschien,

210

Die den mensche conste stellen in payze. ^209-0

Twijffelic zin.

 

Wat esser ghebuerdt?

Gheestelic bewijs.

 

Bin den palayze

 

Des hemels es corts sacrificye ghereedt. ^212-3

Twijffelic zin.

 

Ic biddu, zeght daer of tvulle bescheedt, ²¹⁴

215

Op dat ic, Twijffelic Zin, magh troost ghewinnen.

Figuere. 1. Rom. 5:12. 2. Jac. 1:15; 3. Job 7:1-verslaen, doden.

196-8 hatye, haat, ook 380; fortse ghewan, macht verkreeg; vgl. Gen. 3:19; contrarye partye, tegenpartij, vijand.

199 hoorye, nakomelingschap.

203-4 beliggen, aanvallen; bloot, weerloos; onbevrijdt van alderhande wapene, niet door enig wapen beschermd.

209-0 Vgl. Hebr. 9:9; sacrificye, offer (door een mens); in payze stellen, met God verzoenen.

212-3 Hebr. 10:7-10; corts, weldra; (ghe)reden, gereedmaken, regelen.

214 bescheedt, mededeling.

[p. 103]

Schriftuerlic troost.

 

Godt heift de waerelt zo willen beminnen, ²¹⁶

 

Dat hy zynen eenighen zone heift ghegheven

 

Wt gracyen, niet wt verdiensten beseven ²¹⁸

 

Van ons, maer wt grooter ghenadigheden.

220

Hy heift zynen zone ghezonden beneden

 

En cam de doodt haer cracht berooven, ²²¹

 

Up dat zy alle die in hem ghelooven

 

Niet en vergaen ten helschen verzijcke, ²²³

 

Maer zullen hebben het eeuwigh rijcke.

225

O schoonen troost om ons alder verhueghen! ²²⁵

Redelic ghevoelen.

 

Tschijnt dat wy niet verdomt zijn mueghen.

 

Wilt ons tverstandt wat breeder wtlegghen. ²²⁷

Gheestelic bewijs.

 

Hoort, ic zal u tverstandt daer af zegghen.

 

Zo heift ons de vader in liefden ghewone ²²⁹

230

Ghegheven zijn eenighen gheboren zone;

 

Het welcke en haddijt zo niet ghedaen,

 

Daer en hadde gheenen wegh gheweist om gaen

 

Totten vader, noch middel, noch duere. ^231-3

Twijffelic zin.

 

Es Christus dan duer zijn ghenade puere

235

Gheworden ons middel, duere en wegh?

Schriftuerlic troost.

 

Voorwaer ia hy, tblijct an zijn selfs ghezegh,

 

Schriftuere bewyzet met grooter claerheyt: ^236-7

 

‘Ic ben den wegh, tleven ende waerheyt‘.

 

Hy es ooc de duere, zoot zeer claerlic staet:

240

‘Ic ben de duere, die duer my ingaet

 

Die werdt behauden‘, dits troostbarighe mare;

 

‘Maer tes een dief‘, zeght hy, ‘en een moordenare

 

Die anders in te clemmene beghaert‘. ^238-3

216 en 222-4 Joh. 3:16.

218 beseven, gebleken.

221 En (deze) kwam.

223 thelsche verzijck (ellende), de hel.

225 om ons verhueghen, tot onze zaligheid.

227 tverstandt, wat dit inhoudt.

229 in liefden ghewone, in zijn voortdurende, eeuwige liefde.

231-3 indien hij dit niet gedaan had; middele, middelaar.

236-7 ghesegh, woorden; bewyzet, toont het aan.

238-3 ende, lees en de (var.); Joh. 14:6, 10:7-9, 10:1; troostbarighe mare, bemoedigende tijding.

[p. 104]

Twijffelic zin.

 

En wie es datte, zeght, die hem ghenaert ²⁴⁴

245

Om anders inclemmen, zo ghy dat vertelt?

Gheestelic bewijs.

 

Die al tbetrauwen op zijn verdiensten stelt

 

En zonder den middel Christus inclemmen wilt.

Twijffelic zin.

 

Hoe es hy ons middele, mijn twijffel doch stilt;

 

Het dient ooc met redene wel wtgheleyt. ²⁴⁹

Gheestelic bewijs.

250

Hy es ons middele der zaligheyt,

 

Want daer staet: Christus Iesus tonzen wensche ⁺

 

Es middelare tusschen Godt en mensche,

 

Zelve als mensche met ons ghemeene. ^251-3

Redelic ghevoelen.

 

Zonder dezen middele, groot noch cleene,

255

Noch duer pligrymagen, noch duer vasten,

 

Noch duer bedijnghe, niet mocht ons ontlasten.

 

Noch cappe noch crune, noch palster noch schelpen

 

Noch perdoenbrieven, ten moght al niet helpen

 

Zonder dezen middelare tonzen accoorde. ^254-9

Twijffelic zin.

260

Maer my dijncke dat noyt middelare behoorde,

 

Daer en moeste eenighe gramschap ryzen. ^260-1

244 hem ghenaeren om, proberen om.

249 reden, argument; wel, duidelijk.

+ D 2 r.

251-3 1 Tim. 2:5; zelve ... ghemeene, doordat hij mens was als wij.

254-9 groot noch cleene, helemaal niets; cappe noch crune, monnik noch wereldgeestelijke; palster noch schelpen, pelgrimsstaf noch Jacobsschelpen als bewijs van een pelgrimstocht naar Santiago de Compostella (graf van Jacobus); perdoenbrief, aflaatbewijs; accoort, verzoening.

260-1 my dijncke, mij dunkt; daer en moeste, of er moest; risen, reden bestaan tot.

[p. 105]

Gheestelic bewijs.

 

Dats waer, en dat zal ic u wel bewyzen.

 

Hoe Godt vergramt was op den mensche, dats claer,

 

Want den hemel ghesloten was zo menigh iaer

265

Voor den mensche duer tzondigh anthieren. ²⁶⁵

 

En om verzoenen in eenigher manieren

 

En es niet ghevonden om ons ghevough

 

Eenigh staervende mensche, machtigh ghenough,

 

Die den anderen bystondt als beradere. ^267-9

Schriftuerlic troost.

270

Dit voorziende, de hemelsche vadere

 

En heift voor ons gheenen ijnghel ghelaten,

 

Maer zynen eenighen zone wt charitaten,

 

Op, dat de mensche niet doen en moghte,

 

Hy mensche wierde, came en vulbroghte, ^273-4

275

Van welcker verdiensten wy al zijn deeligh. ²⁷⁵

Gheestelic bewijs.

 

Hy heift hem ant cruce gheoffert gheheeligh

 

En ons verzoendt an zijn vader ootmoedigh. ^276-7

Redelic ghevoelen.

 

Duer zijn bitter doodt en wonden bloedigh.

 

O schoonen troost die op ons vierigh blaect. ²⁷⁹

Schriftuerlic troost.

280

Christus hevet voor onslien al vulmaect,

 

Duer zijn verdiensten af ghedweghen ons zonden. ^280-1

265 tzondigh anthieren, het bedrijven van zonde.

267-9 om ons ghevough, te onzen behoeve; staervende, sterfelijk, ook 446; beradere, helper.

273-4 opdat hij als mens op aarde zou komen en zou volbrengen wat de mens niet mogelijk was.

275 deeligh zijn van, deelhebben aan; zie 346.

276-7 hem, zich; gheheeligh, zonder reserve; ootmoedigh, genadig.

279 blaect, lees daect, zie 11, 159.

280-1 al, alles; vulmaecken = vuldoen 286; afdwaen, afwassen.

[p. 106]

Gheestelic bewijs.

 

Wij hebben in Christo verlossijnghe vonden,

 

Verghevijnghe van zonden tonzen behaghe,

 

Want als hy opstondt ten derden daghe ^282-3

285

Hevet wel ghetooght, dies zy hy ghedanct, ⁺

 

Dat al vuldaen was, alle crachten ghecranct

 

En wy verlost, duer zijn ghenadigh gheschien,

 

Wanof ghy hier figuere mueght zien. ^285-8

Figure. ^Figuere.
☞ Christus verrizende, hebbende onder de voet helle, duvel, zonde, dood, met een rolle: Christus mortuus est pro peccatis nostris, resurrexit propter iustificationes nostras.

Schriftuerlic troost.

 

Doen Christus, zoo hy voorzeyde, verrees,

290

De wet was vuldaen, de zonde veriaeght,

 

Want de prophete sprac, doen hy up hem wees:

 

‘Ziet hier tlam Godts dat de zonde draeght‘. ^291-2

Twijffelic zin.

 

Hoe heift hy de wet vuldaen?

Gheestelic bewijs.

 

Dats wel ghevraeght.

295

Hy heift bemindt zynen vader excellent

 

Wt gheheelder liefden, met herten, met zinne. ^295-6

 

Dies sprac hy: ‘dat nu de waerelt bekendt,

 

Dat ic mynen hemelschen vader beminne‘. ^297-8

Redelic ghevoelen.

 

Zijn liefde en was tot ons menschen niet dinne. ²⁹⁹

300

Niemandt en heift gheweist zo in liefden ghehelt,

 

Dat hy zijn leven tot anders ghewinne,

 

Als ic het myne, hebbe te pande ghestelt. ^300-2

Gheestelic bewijs.

 

Sghelijcx heift hy ooc de zonde ghevelt.

 

Dit Paulus duer de wet bekende recht,

305

Want hy heift bevochten het zondigh ghewelt

 

Ende thandtgheschrift van dien ant cruce ghehecht. ^303-6

282-3 Ef. 1:7, Col. 1:14.

+ D 2 v.

285-8 wel ghetooght, duidelijk bewezen; crachten, boze machten; crancken, vernietigen; ghenadigh gheschien, (daad van) genade; wanof, waarvan.

Figuere. De tekst naar 1 Cor. 15:3 en Rom. 4:25.

291-2 de prophete, Johannes de Doper, Joh. 1:29.

295-6 excellent, verheven, Deut. 6:5, het eerste gebod.

297-8 Joh. 14:31; bekennen, weten, begrijpen, ook 304.

299 niet dinne (dun, gering) zeer groot.

300-2 Vgl. Joh. 15:13 en 10:11, 12; ghehelt (helden, hellen) in-gewoonlijk te-gezind tot; te pande stellen, veil hebben; hebbe, incongruent.

303-6 Hebr. 9:26; vellen = te niete doen 309; het zondigh ghewelt, de macht der zonde; duer de wet, Rom. 7:7; handtgheschrift, schuldbrief, Col. 2:14.

[p. 107]

Twijffelic zin.

 

Zo en esser gheen zonde meer, zoo ghy zeght. ³⁰⁷

 

Waerom heeten wy zondaers? ken cant niet verstaen.

Gheestelic bewijs.

 

Christus heift de zonde te niete ghedaen.

310

Niet datter gheen zonde es in onslien gheschacht, ³¹⁰

 

Maer hy heift de zonde benomen haer cracht,

 

Datse in ons gheen macht en heift,

 

Als in yemandt die zonder gheloove leift,

 

Maer wilt duer zijn eyghen ghewaercken ter nood ^312-4

315

Zaligh zijn.

Schriftuerlic troost.

 

Voort de loon der zonden, dat es de doodt,

 

De welcke van Christus moet verwonnen blijven, ^316-7

 

Want hy es voor ons ghestorven bloot

 

De dood, die gheen recht in hem en moght beclyven. ³¹⁹

320

Dus heift hy ons verlost, naer Paulus schriven,

 

Vander wet en zonde ende doodt voorwaer. ³²¹

Gheestelic bewijs.

 

En hebt voor den vyandt ooc gheenen vaer.

 

De prince des waerelts es ghecommen, ziet,

 

Zeght Christus, en an my en heift hy niet. ^322-4

325

Heift hy an Christum dan groot noch cleene,

 

Wy die in hem zijn ende hy in ons ghemeene,

 

Wat macht can hy ons dan vooren legghen? ^326-7

Schriftuerlic troost.

 

En daeromme moghen wy wel zegghen:

 

O doodt, waer es u strale beseven?

330

O helle, waer es u verwinnijnghe bleven? ^329-0

 

O zoeten troost vul ghenadighhede!

307 zo en esser, is er dan.

310 schachten, vestigen, gheschacht zijn, zijn.

312-4 (macht) in ons, over ons; vgl. Rom. 6:14- peccatum vobis non dominabatur; ter noodt, als de nood nijpt.

316-7 Rom. 6:23; moet verwonnen blyven, voorgoed overwonnen is.

319 Rom. 6:9; beclyven, transitief, verwerven; recht in, recht op.

321 Gal. 3:13, Tit. 2:14, 2 Cor. 1:10.

322-4 vaer, vrees; Joh. 14:30; niet hebben an, geen macht hebben over.

326-7 wy die, omdat wij, Joh. 6:56; vooren legghen, in de weg leggen.

329-0 1 Cor. 15:55; strale, pijl, werpspies. Zie voor het gebruik van strale des doots, Van Dis blz. 241.

[p. 108]

Gheestelic bewijs.

 

Christus heift de waerelt verwonnen, mede

 

Den auden mensche, met al zijn ghewaercken; ³³³

 

‘Wilt betrauwen‘, zeght hy om ons verstaercken,

335

‘Ic hebbe de waerelt verwonnen zaen‘. ^334-5

Redelic ghevoelen.

 

Dit heift Christus al voor ons ghedaen

 

Ende ne ware ons ghebuert tgheluckigh gheval,

 

Onder de verdommenesse waren wy noch al, ^337-8

 

Dats onder de wet, zonde, doodt, vyandt, helle.

Schriftuerlic troost.

340

Dies moghen wy wel zegghen buten gheqwelle; ³⁴⁰

 

Christus es om onze zonden ghestorven,

 

Rechtvaerdigheyt es duer zijn opstaen verworven,

 

Ende wy duer tprecyoos bloedt Christi claer

 

Die verre waren, zijn ghewoorden zeer naer.

345

O schoonen troost tonswaerts wt liefden gheel! ^343-5

Twijffelic zin.

 

Maer hebben wy dan van als paert en deel

 

Wies Christus ghedaen heift? stelpt ons verzeer. ^346-7

Gheestelic bewijs.

 

Hij hevet al voor ons ghedaen ende noch meer.

 

Hy hevet ons al goethertigh ghegheven,

350

Zo dat wy zegghen moghen zonder sneven:

 

Christus es onze, zijn passye, zijn lyden,

 

Zijn doodt, zijn verryzijnghe tallen tyden,

 

Zijn opclemmen, verdiensten vrough en spade, ^349-3

 

Tes al onze duer zijn groote ghenade. ⁺

333 Col. 3:9.

334-5 Joh. 16:33; verstaercken, bemoediging; zaen, voorwaar.

337-8 gheluckigh gheval, gezegend lot, heil; al, allen.

340 buten gheqwelle, modale bep., stellig = zonder sneven 350 = vry onghelaect 359 = met allen 360.

343-5 Ef. 2:13; gheel, volmaakt.

346-7 van als (al des) wies, aan al wat; verzeer, smart.

349-3 goethertigh, barmhartig; opclemmen, hemelvaart; al, alles; vrough en spade, voor goed = altijts 358.

+ D 3 v.

[p. 109]

355

Ghylien zijt Christi ende Christus es Godts; ³⁵⁵

 

Die hy gheordonneirt heift, dits thende des slots,

 

Dien heift hy gheropen om veil proffijts;

 

Dien hy gheropen heift, gherechtvaerdight altijts;

 

Dien hy gherechtvaerdight heift vry onghelaect,

360

Dien heift hy met allen groot ghemaect. ^356-0

 

Hoe moghten wy meerderen troost beghaeren?

Redelic ghevoelen.

 

Es Godt dan met ons, wie magh ons daeren? ^362-382

 

Heift hy zynen eenighen zone niet ghespaert,

 

Maer voor ons ghegheven, zoo ghy verclaert,

365

Zal hy ons niet gheven dan alle dijnghen?

Gheestelic bewijs.

 

Godt maect rechtvaerdigh; wie zal ghehijnghen

 

Ons verdommen, daer zulcken troost bewezen es? ^366-7

Schriftuerlic troost.

 

Christus es die ghestorven ende verrezen es;

 

Die ons talder meeste zo ghenadigh ian, ³⁶⁹

370

Hoe zal hy ons talder minste ontzegghen dan?

 

Daer om, niet magh ons van zijnder liefde scheeden.

Gheestelic bewijs.

 

Ancxt, druc, perijckel,

Redelic ghevoelen.

 

Niet en magh ons verleeden; ³⁷³

 

Vervolghijnghe noch zwaerdt,

Schriftuerlic troost.

375

Hongher noch naectheyt,

Gheestelic bewijs.

 

Doodt noch leven ons daert,

355 Cor. 3:23.

356-0 Rom. 8:30; gheordonneert, praedestinavit; thende des slots, de slotsom; om veil proffijts, tot zijn heil; groot maken, glorificavit.

362-382 Rom. 8:31-39.

366-7 ghehijnghen, gedogen; bewisen, schenken.

369 ionnen, uit gunst schenken.

373 verleeden, kwellen.

[p. 110]

Redelic ghevoelen.

 

Noch gheen mesmaectheyt; ³⁷⁷

Schriftuerlic troost.

 

Inghel noch heerschappye,

Gheestelic bewijs.

 

Ghewelt noch cracht, ^378-9

Redelic ghevoelen.

380

Nijdt noch hatye,

Schriftuerlic troost.

 

Noch alle svyandts macht,

 

Diepte noch hoogheyt, noch eenighe natuere. ³⁸²

 

Maer met David wandelende talder huere

 

Inde schaduwe sdoodts mueghen zegghen zeere: ⁺

385

‘Ic en zal de qwade niet vreezen, Heere,

 

Want ghy met my zijt in alle mijn verdriet‘. ^384-6

Twijffelic zin.

 

Noch en zeght ghy het principale niet.

 

Wy zijn veil schoonen troost van u verwaervende,

 

Maer welc meesten troost es den mensche staervende,

390

Dat wisten wy ghaerne, moght ons gheschien. ³⁹⁰

Redelic ghevoelen.

 

In de huere des doodts voor ooghen wy zien

 

De doodt, (zeer noode tleven ontbaeren wy),

 

De helle, (ende den hemel beghaeren wy),

 

Het oordeel, (en wy zoucken gracye dan).

Twijffelic zin.

395

Duer dry zaken comt dan vreeze an. ³⁹⁵

 

Eerst van natuere, dits an Christus gheprouft:

 

‘Mijn ziele es totter doodt toe bedrouft‘. ^396-7

 

Ten anderen bevreest ons het zondigh stijncken. ³⁹⁸

377 mesmaectheyt, zwaar lijden (niet in de bijbeltekst).

378-9 heerschappye, ghewelt, cracht, principatus, virtutes, fortitudo.

382 eenighe natuere, enig (ander) schepsel, creatura alia.

+ D 4 r.

384-6 Ps. 23:4; mueghen (wy) zegghen; de qwade, rampen, mala.

390 moght (mocht het) ons gheschien, indien mogelijk.

395 (deze) dry zaken.

396-7 gheprouft zijn an, bewezen, gebleken zijn aan; Matth. 26:38.

398 tzondigh stijncken, de stank van onze zonden.

[p. 111]

Redelic ghevoelen.

 

O doodt, hoe bitter es u ghedijncken

400

Den mensche die vrede in zijn rijcdom heift. ^399-0

 

Ten derden de mensche zeer vreezende beift

 

Duer toordeel, twelc niemandt ontgaen en magh.

Gheestelic bewijs.

 

Hoort, wy zijn niet verzekert eenen halven dagh;

 

Gheboren zijnde, wy staerven met veil gheweens,

405

Want allen menschen es gheordonneirt eens

 

Te staerven en daer naer zal toordeel wezen;

 

En mueghen wy van dit staerven niet ghenezen, ^405-7

 

Zo zijn wy alle staervende menschen beseven; ^407-8

 

Maer van dit staerven zo gaen int leven

410

Alle gheloovighe, vry van gheschille. ^409-0

Schriftuerlic troost.

 

Dat wy hier staerven, tes svaders wille.

 

Ghelievet zo den wille svaders ten fyne,

 

Wy en behooren niet onghewilligh tzyne;

 

Die daghelicx bidden met grooter waerde: ⁴¹⁴

415

‘Uwen wille gheschie in hemel, in aerde‘. ⁴¹⁵

 

Wat dient dan zo zeere voor toordeel ghevreest?

Twijffelic zin.

 

Eylacen, en dat vreezic alder meest,

 

Want daer moet redene zijn ghegheven

 

Van ydel woorden en in waercken bedreven. ⁺

420

Wie zal niet vreezen voor deze gheruchten? ^418-0

Gheestelic bewijs.

 

Laett daer vooren de ongheloovighe duchten,

 

Die up vernuftheyt hem rechtvaerdigh schriven. ^421-2

 

Maer ghelooft, en laett al u betrauwen blyven

 

Up Christus verdiensten en de uwe versmaedt.

399-0 Jez. Sirach 41:1-3; vrede hebben in, genieten van.
N.B. Tafel II 103 spreekt van natuerlike, knechtlike en kintlike angst.

405-7 Hebr. 9:27.

407-8 ghenezen van, gered worden uit.

409-0 Joh. 11:25, 26; vry van gheschille, vast en zeker.

414 waerde, eerbied; fijn, levenseind.

415 Matth. 6:10.

+ D 4 v.

418-0 redene, rekenschap; Matth. 12:36, 2 Cor. 5:10; en in, lees en (var. B); gheruchte, verschrikkelijke toestand.

421-2 duchten, vrezen; vernuftheyt, menselijk inzicht.

[p. 112]

Schriftuerlic troost.

425

Int meeste verdriet, mensche, u ooghen op slaet. ⁴²⁵

 

Wilt met Pieter, Ian, Iacob, Tabor anschauwen

 

En Iesum anzien voor u toeverlaet.

 

Dat es: stelt in hem alleen u betrauwen,

 

Danckt hem der verdiensten zonder verflauwen, ^426-9

430

Zouckt gheen ander wegh, middel noch duere.

Gheestelic bewijs.

 

Gheen ander behoeder talder huere,

 

Ghenough doen, hulpe voor ons menschen al; ^431-2

 

In hem alleene ons conscyencye zal

 

Gherust zijn, hier in dit tydelic bezwijck, ⁴³⁴

435

Als duve inde gaetkins des steens ghelijck ⁴³⁵

 

En de steen es Christus tot sdoots ghespan. ⁴³⁶

Redelic ghevoelen.

 

Midts dat hy es ons zalighmaker dan,

 

Zo moet hy ons meeste trooster blyven,

 

Want diemen zalighmakijnghe magh toeschryven,

440

Die moetmen voor vertroostijnghe maercken. ⁴⁴⁰

Gheestelic bewijs.

 

Ghelijc niet dan Christus verdiensten ghewaercken,

 

Ons zalighmaken moghen, van tzondigh afdwaen, ^441-2

 

Sghelijcx gheen weldaden om ons verstaercken

 

Ne moghen ons helpen, van yemandt ghedaen; ^443-4

445

Dus wy die onzeker int leven gaen,

 

Elc staervende mensche zijnde, hoe iongh ghedaeght, ⁴⁴⁶

 

Voor solucye der vraghen, hier ghevraeght, ⁴⁴⁷

 

Dits meesten troost voor de mensche ghemeene:

 

‘Betrauwen duer dwoordt op Christum alleene‘.

425 Hier ontbreekt in de marge een toog; zie De vorm.

426-9 Matth. 17:1-8; zonder verflauwen, zonder vertragen; anzien voor, beschouwen als.

431-2 ghenough doen, voldoen, voldoener; hulpe, helper.

434 dit tydelick bezwijck, dit aardse oord van ellende.

435 Hoogl. 2:14; steen, rots.

436 1 Cor. 10:4; tot sdoots ghespan, de dood-vgl. dweerelts-, de wereld, Rh. Gl.

440 voor vertroostijnghe maercken, als trooster beschouwen, zie 73.

441-2 van tzondigh afdwaen, rein wassen van onze zonden.

443-4 weldaet, goede werken; om ons verstaerken, tot onze hulp; van yemandt, door wie ook.

446 iongh ghedaeght, jong van dagen.

447 (zegghen) voor, als.

[p. 113]

Twijffelic zin.

450

Danck hebt vrienden, tes zo goetionstigh ghezeyt. ⁴⁵⁰

Redelic ghevoelen.

 

Het woordt des Heeren blijft inder eeuwigheyt, ⁴⁵¹

 

Wel hem dan die op des Heeren woordt betraut. ⁴⁵²

Twijffelic zin.

 

Maer of ooc de mensche metter doodt benaut, ⁴⁵³

 

Zeer vast betrauwende op Christus woordt ⁺

455

En alzo staervende, wordt behauden voort,

 

Zeer licht van dueghden bin swaerelts bedelve? ⁴⁵⁶

Schriftuerlic troost.

 

Betraut int woordt, dat Christus es zelve, ⁴⁵⁷

 

Ende duer gheenderande twijffel ducht:

 

In zo wat huere dat de zondare verzucht ⁴⁵⁹

460

Voor zijn zonden, niet meer sal icse ghedijncken.

Gheestelic bewijs.

 

Hoe ghenadigh wildy zijn rijcke schijncken

 

Den schakere, duer gheloovighe zede! ^461-2

Schriftuerlic troost.

 

Wie heift in hem betraut teenigher stede

 

En es met verdriete bleven belast?

Figure. ^Figuere.
☞ Hier tooghmen dry tooghen; eerst Susanna verlost by Daniel, met een rolle: ‘Erat cor eius fidutiam habens in Domino‘.
2. Dry kinderen in eenen hoven, zijnghende: ‘Benedicite, omnia opera Domini, Domino; laudate et superexaltate eum in secula‘, etc. Daniel 3.
3. De kinderen van Israhel, staende voor de roode zee, ende achter henlieden Pharao met zijn haercracht, met een rolle: ‘Forsitan non erant sepulcra in Aegypto; ideo tulisti nos ut moreremur in solitudine‘.
Moyses ooc met een rolle: ‘Nolite timere, state et videte magnalia Domini quae facturus est hodie‘.

Gheestelic bewijs.

465

David, betrauwende inden Heere vast,

 

Heift Golyam versleghen, zijnde vul noodts. ^465-6

450 goetionstigh, welwillend.

451 Jes. 40:8, Ps. 119:89.

452 Vgl. Ps. 2:12.

453 metter doodt benaut, in doodsnood.

+ E 1 r.

456 zeer licht van dueghden, al deed hij vrijwel niets goeds.

457 Vgl. Joh. 1:14 en overeenkomstige plaatsen.

459 Ez. 33:14-16; in zo wat huere, wanneer ook maar; verzuchten voor, berouw hebben over.

461-2 Luc. 23:43; schaker, moordenaar; duer gheloovighe zede, om zijn geloof.

Figuere. 1. Dan. 13:35; 2. Dan. 3:57; 3. Ex. 14:11, 13.

465-6 betrauwende inden Heere vast, 1 Sam. 17:37 vlg.; zijnde vul noodts, in gevaar verkerend, bepaling bij David.

[p. 114]

Schriftuerlic troost.

 

Ezechias, hebbende de bete des doodts, ⁴⁶⁷

 

Betrauwende inden Heere de doodt ontghijngh.

Gheestelic bewijs.

 

Om u te troostene, noch ander dijngh

470

Wilt hier anschauwen, boven, beneden, ⁴⁷⁰

 

Up dat ghy, Twijffelic Zin, mueght zijn te vreden.

Schriftuerlic troost.

 

Susanna, stellende gheheel haer herte ⁴⁷²

 

Op den Heere, int middel des doodts gheiaeght,

 

Wiert vertroost duer tbetrauwen vry van smerte

475

En zach haer vyanden voor haer gheplaeght. ^473-5

Gheestelic bewijs.

 

Dry kinderen inden fornayze belaeght,

 

Gloyende, hebben inden Heere verblijdt ^476-7

 

Ende, betrauwende in hem onversaeght,

 

Hebben hem met lofzangh ghebenedijdt.

Schriftuerlic troost.

480

De kinderen van Israel, duer Pharaoos nijdt

 

Vliende duer twreedelic persequeren,

 

In tmiddel des doodts ghesloten wijdt, ^481-2

 

Duer tbetrauwen zachmen de zee passeren.

Twijffelic zin.

 

Maer, zo ic dit tooghen can imagineren,

485

Al deze voor Christus gheboorte waren; ⁺

 

Wat verdiensten was doe, wilt my verclaren,

 

Op dat ickt eeuwigh teghen u verdiene. ^484-7

467 Ezechias (Hizkia), 2 Kon. 20:1-6, Jes. 38:1-6; bete des doodts, naar Hosea 13:14-zie Ipre 428, Meenene 126, Bruessele 388.

470 boven, beneden, op de verdieping en op de begane grond van de toneelbouw.

472 Zie voor Suzanna in de rederijkersliteratuur Van Dis blz. 244.

473-5 middel, midden; vry van smerte, onbekommerd (onversaeght 478) voor haer gheplaeght, in haar plaats gestraft.

476-7 gloyend fornays, gloeiende oven; verblyden, intransitief = reflexief.

481-2 duer tpersequeren, om de onderdrukking; ghesloten wijdt, van alle kanten ingesloten.

+ E 1 v.

484-7 dit tooghen, wat hier vertoond is; imagineren, overdenken; verdienste, vrijkopende daad; verdienen teghen u, dankbaar zijn jegens u.

[p. 115]

Gheestelic bewijs.

 

Twas al ghepropheteirt, dat stondt te gheschiene,

 

En daer op stondt al haer betrauwen waerlic.

490

Hoe meer dan zullen wy betrauwen eenpaerlic, ^488-0

 

Daer nu alle verdiensten zijn vulbroght.

Schriftuerlic troost.

 

Dus dient van ons naer schriftuere ghewrocht:

 

Betraut inden heere, al zijt ghy in weene, ^492-3

 

Dats in Christus hulpe en verdiensten reene,

495

Die voor ons allen heift vuldaen de wet,

Gheestelic bewijs.

 

De zonde vernielt,

Redelic ghevoelen.

 

De doodt haer cracht belet, ⁴⁹⁷

 

Den vyandt verwonnen en de helle zaen,

Twijffelic zin.

 

Ende es verlost, den hemel ontdaen, ⁴⁹⁹

500

Ons zonden vergheven voor thelsch verdommen.

Schriftuerlic troost.

 

Niet om swaerelts iugieren es hy ghecommen,

 

Maer om de waerelt te makene zaligh. ^501-2

Gheestelic bewijs.

 

Laett ons met David dan zijn verhaligh:

 

‘In zynen pays zullen wy slapen in rusten‘. ⁵⁰⁴

Schriftuerlic troost.

505

Ende met Symeon magh ons wel lusten

 

Tkindt Iesus te nemene inde handt, ^505-6

 

Dats ons betrauwen wt een gheloovigh verstandt; ⁵⁰⁷

 

Ende alzoo staervende zegghen voort: ⁵⁰⁸

 

‘Heere, nu laett uwen knecht naer u woordt

510

In payze leven met u zonder verganck‘. ^509-0

488-0 Zie Jes. 53; eenpaerlic, voortdurend.

492-3 naer schriftuere wercken, doen zoals de bijbel zegt; ween, droefheid; vgl. Ps. 56:4.

497 beletten, ontnemen.

499 es, lees ons; (heift) verlost; ont-doen, openen.

501-2 Joh. 12:47.

504 Ps. 4:9.

505-6 magh lusten, zal behagen; inde handt, bij de hand.

507 namelijk, te vertrouwen op grond van geloof.

508 voort, vervolgens.

509-0 Luc. 2:29; zonder verganck, eeuwig.

[p. 116]

Twijffelic zin.

 

Schriftuerlic Troost, u weetic danck,

 

Dat ghy met Redelic Ghevoel, constigh ghehelt, ⁵¹²

 

My, Twijffelic Zin, hebt te vreden ghestelt

 

Ende met Gheestelic Bewijs my dus caemt leeren. ⁵¹⁴

Redelic ghevoelen.

515

Oorlof, notabele wyze heeren,

 

Opstelders van deze tryumphante feeste. ^515-6

Twijffelic zin.

 

Godt beschaerme altijts voor aerghs verzeeren ⁵¹⁷

 

Den prince hier binnen den ghendtschen foreeste. ⁵¹⁸

Gheestelic bewijs.

 

Ghedaen by broeders vanden helyghen gheeste, ⁵¹⁹

520

In ionsten goethertigh, die schryven wt monden: ⁵²⁰

 

‘Mijn waerck es hemelick‘, te Brugghe bevonden. ⁵²¹

Finis.

⁺

512 constigh ghehelt, naar kennis verlangend.

514 my caemt leeren, zie de inleiding over de schrijver.

515-6 oorlof, vaarwel; opstelders, degenen die het initiatief namen, die de wedstrijd uitschreven-het bestuur van Gent.

517 voor aerghs verzeeren, tegen kwelling door leed en onheil.

518 prince, beschermheer van een rederijkerskamer; binnen den Ghentschen foreeste, in Gent-zie voor dergelijke formaties Van Dis 246.

519 ghedaen, gespeeld.

520 in ionsten goethertigh, in hartelijke gezindheid; wt monden, openlijk.

521 bevonden, gevestigd.

+ (E 2 r).

50 lippen

265 hantieren

356 teynde

419 B en wercken

465 thoontmen