De Gemeenschap. Jaargang 15

[p. 385]

Louis de Bourbon
Pantoen-pantoen^*)

Het pantoen is een Maleisch, meestal vierregelig gedicht van waarschijnlijk zeer ouden datum.
De pantoen-pantoen zijn bijna alle van onbekende dichters en men mag aannemen dat de meeste zijn ontstaan als improvisaties, wanneer een Javaansche man en een Javaansch meisje elkaar in de avondschemering of bij helderen nacht toezongen, al of niet langs den oever van een kali. De meeste pantoen-pantoen hebben dan ook de liefde tot onderwerp.
Soms heeft een pantoen het karakter van een hekeldicht, het pantoen-sindiran, of van een leerdicht, de sjair.
Voorbeelden van deze soorten zal men hieronder niet aantreffen, daar zij veelal woordspelingen bevatten en door vertaling hun pointe en bijgevolg hun beteekenis verliezen. Het is zeker, dat het Maleische pantoen, in den tijd der Portugeesche overheersching in den Indischen Archipel, voor wat vorm zoowel als voor wat inhoud betreft, den invloed heeft ondergaan van de moresco's, die door de Portugeezen vooral op Java werden geïmporteerd.
Na te gaan hoever die invloed zich heeft uitgestrekt, valt buiten het bestek van deze korte inleiding. In elk geval hebben de moresco's het wezen van het pantoen ongemoeid gelaten, zoodat men ook de pantoen-pantoen, die na den tijd der Portugeezen zijn ontstaan, als echte uitingen van Javaansche kunst kan beschouwen.
Den laatsten tijd worden geen nieuwe pantoen-pantoen meer gemaakt en het is moeilijk, bij gebrek aan gedrukte verzamelingen, de oude te achterhalen.
Ik heb er niettemin een klein aantal gevonden, waarvan ik er eenige, die hieronder volgen, vrijwel woordelijk heb vertaald. Veel keuze was er niet, ik heb mij bepaald tot die, welke mij het meest dichterlijk en tevens het meest representatief voorkwamen. Voldoen ze den lezer niet in lyrisch opzicht, hij moge zich schadeloos gesteld achten bij de gedachte te hebben kennis gemaakt met een der meest typische wijzen, waar op de primitieve, maar zeer dichterlijk aangelegde Javaan zijn gevoelens, in het bijzonder zijn amoureuze gevoelens, placht te uiten.

*) Uit den bundel ‘In Ballingschap’, welke dit najaar bij ‘De Gemeenschap’ zal verschijnen.

I.

Waar komt de kleine bloedzuiger vandaan?
Uit natte sawahs zwemt hij naar den stroom -
Maar hoe, mijn liefde, houd ik u in toom,
als gij door de oogen naar het hart wilt gaan?

[p. 386]

II.

De haai, die zwemt midden in zee
en zijn staart zweept de golven in 't rond -
Hoe blijf ik dan nog kalm en gedwee
als ik 't vlekje zie boven haar mond?

III.

Het is niet mogelijk om meervallen te vangen
want deze visch is sterk en breekt de lijn -
wilt gij een meisje in uw armen prangen
prijs haar dan niet, maar houd haar lief en klein.

IV.

Brandt wierook en gij ruikt den wierookgeur,
den wierook uit het verre land -
Ik zweer u liefde bij dien zoeten geur,
als het moet zijn: den Koran in de hand.

V.

In het maanlicht aan den kalioever
hoor ik het lied uit verren rimboe
waar zij woont; mijn hart wordt droever,
maar mijn ziel vliegt naar haar toe.

VI.

Van verre zijt gij hier gekomen
en zingt het lied dat mij bekoort -
zing het nog eens, dan wil ik droomen
dat uw hart slechts mij behoort.

VII

Wijs mij de plaats aan van maan en van sterren,
wijs mij de plaats van het oog van den dag -
waar is de plaats van het eind' van mijn zwerven,
de plaats, waar ik eindelijk wonen mag?

[p. 387]

VIII.

(De vrouw zingt:)

Het vaartuig zeilt weg naar Baroeng,
waar de schipper voor geld moet gaan werken -
en mijn lichaam is als een bloem,
geplukt en gedoemd te verwelken!

(De man zingt:)

Ja, je lichaam is als een bloem
en als van een bloem is de geur van je haren,
maar ik keer weer van het eiland Baroeng,
om die geplukte bloem te bewaren.