De Gemeenschap. Jaargang 15

[p. 86]

A.J.D. van Oosten
Schip voor den wal

Het is maar een doodgewone Zweed, een sterke éénpijper, die hier voor den wal komt; op den boeg staat met vergulde letters ‘Pollux’ en wat voor lading er in de schuit zit, kan de kleine Nol Mastligt, die haar aan den kant, hier op de kade staat op te wachten, nog niet zien. Voor hem is de Zweed niet een doodgewone, maar een heel bijzondere boot; het zal er nu om spannen, of hij haar krijgt. Sedert ze bij de losplaats is aangekomen en nu wordt ingeklaard, is zijn opwinding gestegen; heel het groepje mannen, waartusschen hij zich hier bevindt, is beweeglijker en onrustiger geworden.

Het zijn de handelaars, de handige jongens van den havenkant, die komen probeeren of er aan een boot iets te verdienen valt, aan onbruikbaar goed of oud touw en dergelijke dingen, die van boord moeten en waar deze of gene nog wel raad mee weet. Het zijn de speurende, steeds met ratten-oogen loerende leveranciers; de sloome gasten, die op orders uit zijn voor den een of anderen baas, voor procenten. Zij azen er allen op, iets van de groote bestelling te krijgen; de levering van proviand en victualiën, van machinekamer-benoodigdheden en van wat er verder aan boord aanwezig moet zijn, eer de nieuwe reis aanvangt. Het is een der eerste zorgen van den kapitein, deze aanvulling der voorraden, en dit niet alleen in zijn eigen belang: er mag geen minuut verloren gaan met wachten op een leverantie, die telaat aan boord zou komen.

Nol Mastligt, ‘de blauwe’ zooals hij kortweg genoemd wordt, staat gejaagd toe te kijken bij het vastmaken van den Zweed. Het gaat er voor hem om, vlug aan boord te komen, vóór een der anderen, een der concurrenten hem ‘het order’ afhandig maakt. Hij ziet hoe de stuur-

[p. 87]

lieden met het volk op de boot, snel en zeker de trossen overgooien, die op den walhandig gegrepen worden door de ruwe roeiers, de duivelskunstenaars van elke kade, met hun kleine, dobberende bootjes. Het is een lichtgeel geschilderd, goed onderhouden schip, deze Zweedsche vrachtvaarder; op aanwijzing van den terrein-chef wordt de boot nog wat achteruit gehaald, de tengere derde stuurman, op den achtersteven staande, vraagt even later of het zoo genoeg is. Nol kijkt naarhem, hij ziet den tros door't scheepsvolk op den kant geworpen, dicht bij zich neervallen maar durft er niet heenloopen om hem aan te pakken, uit vrees dat in dat oogenblik de loopplank zal worden uitgelegd. Zoo gebeurt het ook en Nol prijst zich gelukkig, tenminste het doorzicht te hebben gehad van deze voorziene omstanheid. Een beetje scheef en ongemakkelijk komt de plank te liggen, voorloopig moet men nog over het hek van de verschansing klimmen om aan dek te komen. Echter bedenkt Nol zich geen oogenblik; terwijl de mannen waar hij bij heeft gestaan nog met hun aandacht bij het meren zijn, is hij al lenig over de plank en het hek gesprongen. Hij hoort nog het afbellen op de brug van de telegraaf naar de machine-kamer en ziet den kapitein juist in zijn hut verdwijnen. Zijn procenten staan hem reeds duidelijker voor oogen, nu hij als eerste bij de deur van de kapiteinshut aankomt en daar postvat met het grimmige voornemen, niet van die plaats te wijken tot de ‘ouwe’ te voorschijn zal komen.

Aan dek is het nu een verward dooreenloopen van bemanning en bootwerkers geworden; reeds staan enkele schepelingen gereed om aan wal hun eersten dorst te gaan lesschen. De mannen die aan den kant stonden zijn Nol snel over de loopplank gevolgd; hij vreest hun concurrentie wel niet meer, maar zijn opwinding is er niet veel minder om geworden. Het is voor den eersten keer, dat hij dit werk doet en geheel zeker van zijn zaak is hij daarom niet, al heeft hij de anderen meer dan eens op deze wijze aan den slag gezien.

[p. 88]

Terwijl hij aan den anderen kant van de boot een rijtje zwart-besmookte stokers door het smalle gangpad tusschen ruim en boord ziet loopen, op weg naar 't logies om zich daar te gaan wasschen, voelt hij zich inwendig even warm en benauwd als die kerels het gehad moeten hebben op de stookplaat onder in 't schip. Eigenlijk staat ook hij hier in het smalle gangetje bij de kapiteinshut op een soort stookplaat en voor een ander heet vuur! Om de spanning te breken, heeft hij al enkele malen door de patrijspoort in de hut gekeken, maar zoolang de kapitein met de inklaring bezig is, valt er met geen mogelijkheid iets te bereiken voor Nol. De stuurlui, die nog steeds bezig zijn met het scheepsvolk trossen uit te brengen, voor en achter en midscheeps, kunnen hem niets wijzer maken. Al zouden zij iets weten van de weder-verschijning van den kapitein, dan hadden zij 't nu toch te druk, om ergens tekst en uitleg van te geven.

Nol ziet het rijtje stokers alweer terugkeeren, gewasschen en opgeknapt, een hunner loopt voorzichtig met een ketel versch water naar achter; hij verdwijnt ermee in de kombuis, het is water voor den kok. En weer benijdt Nol in zijn hart deze kerels, die zich uitgesloofd hebben om de boot vooruit te krijgen over de wateren, tot waar zij hier nu ligt. Weer voelt hij dit wachten als een stookbeurt; het dek wordt hem heet onder de voeten en zonder dat hij het van zichzelf begrijpt, overvalt hem plotseling zulk een tegenzin tegen heel dit gedoe, tegen dit vechten om een order, om procenten, dat hij wel zou willen omkeeren en met een sprong weer op de kade gaan staan. Maar het moet er nu eenmaal van komen. Hij houdt zich al een jaar of wat staande met het doen van allerlei karweitjes, die aan de havens kunnen voorkomen; hij heeft een enkelen keer op een kuststoomer gevaren; hij is verder een poos verver geweest op een der werven. Zoo van het eene bedrijf naar het volgende, van den eenen baas naar den ander scharrelend, had hij het juist

[p. 89]

kunnen rooien, samen met Margrietje. Zij zijn drie en half jaar getrouwd; Margrietje is van den kant van Schiedam, daar is het ook nooit vetpot geweest. Kinderen zijn er niet, gelukkig is zijn wijf op dit punt niet sikkeneurig; het is er den tijd ook niet naar om sikkeneurig te zijn, je mag blij zijn als je er met z'n tweeën van komen kunt.

Nol wordt ongeduldig, hij ziet langs de brug den terreinchef voorbijkomen, die aan de schippers van de twee groote lichters langszij zijn aanwijzingen geeft. Donders, denkt Nol, daar beginnen ze al met lossen, wat zou er toch eigenlijk in die ruimen zitten? Van waar hij staat kan hij het voor-ruim open zien liggen, hij loopt evenwel niet van zijn plaats om dichterbij te zien welke lading er in is. Alleen nu hij zich uitrekt en op zijn teenen gaat staan, kan hij er iets van bekijken, het is roestbruin goedje, ijzer-erts waarschijnlijk. Waar die kapitein vandaag blijft mag Joost weten. Hij had gedacht het order wel met een goed kwartier binnen te hebben en nu staan ze hier al minstens twintig minuten.

Boven zijn hoofd ziet hij plotseling de hooge stelling van de losbrug verschijnen; het gevaarte rolt op de rails aan den wal langzaam nader tot boven het voorruim, de grijper aan de kabels zakt boven 't schip. De verlader geeft nu zijn orders aan de schippers van de lichters, over het stuwen van de lading; zij zijn bestemd voor het industriegebied aan de Ruhr. Uit de roef van den voorsten lichter zijn twee vrouwen te voorschijn gekomen; zoo gejakkerd is Nol niet, of hij schenkt er de noodige aandacht aan. De grootste is natuurlijk de schippersvrouw, de kleinste de dochter, al schelen ze niet veel in lengte. Het meisje heeft iets weg van Margrietjes jongste zuster, ze zal ook zoowat zeventien zijn, denkt Nol. Hij is met die schoonzus van 'm op den nationalen feestdag naar de Volkskermis in 't Oude Park geweest; hij heeft toen ervaren dat de kleine in niets onder deed voor Margrietje zelf. Maar waar die

[p. 90]

leuke kapitein vandaag blijft, mag Sint Job weten ... Ook de kerels, die met hem staan te wachten, worden er helsch van. Zij durven niet hardop schelden, omdat dit misschien in de hut te hooren is, maar geven toch op hun duidelijkste manier te kennen, dat het erg lang duurt vandaag. Aanstonds vertrekt de boot weer als de ouwe nou nog even wegblijft, zegt er een, ze zijn daar al met lossen begonnen!

Nol kijkt op, tegelijk hoort hij den doffen bons van den eersten hap erts, die uit den grijper in den lichter stort, het brons-bruine stof vliegt op den wind voorbij. Er komt nog grootere spanning onder de wachtenden; Nol luistert toe naar een geheimzinnig gesprek, dat de twee dichtst bij hem staanden met elkaar voeren.

- Dadelijk komt de ouwe Pietje Bel terug, jongen, en dan zitten we geschoren!

- Neen, hij kan voorloopig nog niet terug zijn, dat bestaat niet, ik heb hem de boodschap van zijn schoonzoon gegeven, dat hij direct naar den overkant moest komen, omdat de Zweed nog wel een dik uur wegbleef!

- Maar met de ferry is hij zóó terug, als hij merkt dat er wat loos was ...

- Goed, maar die kapitein hier zal nou geen vijf minuten meer wachten!

Nol hoopt het ook, van harte zelfs. Zijn wensch wordt nu meteen vervuld: de hutdeur gaat open en de kapitein kijkt even naar de groep.

- O ja, eerst de orders voor de leveranciers, wie de eerste?

Nol schiet vooruit en geeft hem de kaart van zijn baas.

- Van Matteeuwse, zegt hij haastig, den scheepshandelaar. Hij is zijn zenuwen weer meester; buiten hoort hij het knersend geratel der grijpers aan de losbruggen, hij weet dat de kapitein nu haast heeft. Omdat hij denkt dat de ouwe twijfelt, zegt hij nog: We hebben u altijd geleverd; wat wil u vanavond nog aan boord hebben? Meer behoeft hij niet te zeggen, het is al goed: terwijl

[p. 91]

hij zijn bon laat afteekenen en afspreekt voor de verdere levering, komt de man van 't geheimzinnige gesprek binnen.

- Olie-leverancier, kaptein.

- Neen, antwoordt deze, daar heb ik een vasten leverancier voor.

- Dat weet ik kapitein, de ouwe Pietje Bel, maar die is de vorige week gestorven. Nou haal ik de orders.

- O zoo, goed dan.

Nol kijkt op, nu hij de truc snapt. Hij had bliksemsnel naar Matteeuwse willen gaan, maar nu blijft hij even wachten en luistert. De kapitein teekent het orderbriefje voor de olie en geeft het den kerel. Terwijl nummer drie binnenkomt, ziet hij door de deuropening de bekende figuur van Pietje Bel naderen.

- Hé! roept de kapitein en grijpt meteen het orderbriefje uit de handen van den olie-man: Hé! Ik zie daar geloof ik een dooie aankomen!

Het bedrog gaat niet door; Nol doet het verhaal van den slechten afloop aan de rest der wachtenden, die den held van dit complot op een hoonend gelach onthalen, nu hij zonder order uit de hut wordt weggezonden. Maar dan blijft hij ook niet langer talmen, met een paar groote stappen is hij op de loopplank, die inmiddels met wat meer zorg is uitgelegd, hetgeen hem minder gevaar oplevert om nog tusschen schip en wal te verdwijnen. Hij kijkt even om, of hij 't dochtertje van den lichterschipper nog kan bespeuren, maar de schuit is reeds zoover naar achteren verhaald, dat de roef niet meer voor-langs de brug van de ‘Pollux’ uitsteekt.

Bij Matteeuwse geeft hij het orderbriefje en spreekt af voor zijn procenten, verder hoeft hij zich nergens meer druk voor te maken, dat doet de baas allemaal zelf. En bij Margrietje gaat hij vertellen, dat het den eersten keer best gegaan is, eventjes wat last gehad met zijn scheeps-Engelsch, maar dat zou een volgende maal ook wel beter lukken. Nol is alweer best tevreden; zoolang

[p. 92]

hij maar geen steun behoeft te gaan trekken, is Nol tevreden. Aan Margrietje belooft hij voor dezen eenen keer de helft van zijn verdiensten en in zijn goeie bui vertelt hij haar, hoe ze ouwe Pietje Bel voor dood hadden opgegeven aan den kapitein, om zoo zijn procenten in handen te krijgen. Zooiets kun je feitelijk maar een keer doen, zegt hij erbij, want als Pietje op een goeien dag werkelijk doodgaat, gelooft niemand het meer.

En nu hij tegen den schemer nog eens op stap gaat langs de haven, kan Nol niet nalaten even naar den Zweed te gaan kijken, die al bijna gelost is en waar Matteeuwse druk bezig is, zijn leverantie aan boord te sjouwen.

(Leo Gestel)