De Gemeenschap. Jaargang 14

[p. 119]

Redactie
Een joodsch dichter:
Alexander Kailand

Dezelfden, ook in Nederland, die nauwelijks tien jaar geleden opsprongen bij den eersten kreet om recht, door een onderdrukte geslaakt, en die zich als het ware geboren wisten aan den kant der veronachtzaamde minderheid, verspreiden heden ten dage de partijleuzen, welke voorschrijven, dat de rechtsorde moet worden verstoord opdat het geweld het inzicht verdringe. Zij, die eerlijk, maar naïef huiverden van ontroering bij iedere uitspraak van een primitief-menschelijk rechtsgevoel, zij, die al te lichtvaardig de evangelische moraal vereenzelvigden met de onbelemmerde werking van humane rechtvaardigheids-instincten, belijden vandaag, dat hun jeugd kortzichtig was en gillen het nieuwste parool, eischend, dat het ras-instinct voor het rechts-instinct in de plaats trede.

Hun prille geestdrift, opgelaaid bij het doorbladeren der omstreeks 1920 zoo prikkelende bladzijden van Menschheitsdämmerung, gevoed in de zalen, waar de Driestuiversopera van Bert Brecht vertoond werd,onderhouden door den afschuw van de verschrikkelijkheden, die Magnus Hirschfeld zonder voorbehoud blootlegde in zijn Sittengeschichte des Weltkrieges, bleek inderdaad onvoldoende redelijk gegrond, en waaide weg op den wendenden wind, een anderen kant uit. Hun ongecontroleerde gevoeligheid liet zich misleiden door de emotionaliteit van de nieuwste massa-suggestie. Zich voor de uitwerking van hun luide leuzen niet verantwoordelijk voelend, verdedigen deze ontvlambare leeghoofden vandaag de grofste nazi-leugens met precies hetzelfde oppervlakkige gezwets, waarmede zij tijdens de republiek van Weimar dweepten, zoodra er appèl

[p. 120]

werd gedaan op hun elementairste menschelijke instincten voor rechtvaardigheid en vergelding. Men hoort hen nu de trouw aan hun eigen vroegere idealen, ook wanneer die zich redelijk verantwoordt, beschimpen als cultuur-bolsjewisme. Dit is hun dooddoener, niet eens door henzelven gevonden.

Deert hen het lijden van de menschen nog? Zij hebben toch eenmaal ernstig getracht den diepen zin van dit lijden te verstaan. Klaarblijkelijk zijn zij kortzichtig geweest, toen zij roekeloos vertrouwden op de zuiverheid hunner instincten, zonder te rade te gaan bij een redelijke leer, die hun de verantwoording hunner vluchtige verontwaardiging kon bieden. Vandaag paradeerend als fascisten van het eerste uur, bereiden zij zich voor om de eerste ontgoochelden te zijn door het stelsel, dat zij propageeren, zooals zij zich teleurgesteld moesten bekennen in de idealen, welke zij afzwoeren. Intusschen is het lijden op deze aarde een altijddurende, mystieke werkelijkheid, die tot ons spreekt.

In hun jeugd hebben ook de Jodenhaters van heden deze donkere stem gehoord en er naar geluisterd als naar een bovenaardsche verlokking. Werden zij doof voor de simpelste werkelijkheid van ons leven: de pijn? Vandaag wordt de stem der lijdenden gewelddadig gesmoord. Op denzelfden dag, waarop alle luidsprekers der wereld een weinig zeggende politieke redevoering van Adolf Hitler voortschreeuwen van kamer tot kamer, spreekt dominee Niemöller tot zijn rechters het getuigenis van zijn godsdienstig geweten uit in een volstrekt bewaakte stilte. De stem van het leed komt de grens niet meer over, slechts de stem van de propaganda. De stem van het gesmoorde leed te doen vernemen door de wereld, die misleid wordt, was wel de voornaamste aandrift van den Joodschen dichter Alexander Kailand bij het neerschrijven der hierachter afgedrukte gedichten, die zeker niet vrij zijn van een hard en soms al te bitter cynisme, maar die een beroep willen doen

[p. 121]

op hetgeen er aan ongeschonden rechtvaardigheidsverlangen bleef leven, ook in het hart van onze, voorheen zoo humaan zich voordoende Jodenhaters.

In de vormen van een duidelijk-Heiniaansche spotzucht verbergt Alexander Kailand de mistroostige gewondheid van zijn geloovig gemoed. Wie luistert naar zijn poëzie, zal zich niet vergissen in den dichter, vertegenwoordiger van een zwaar bezocht volk, dat echter nog den hoopgevenden moed heeft, te belijden:

Ich warte auf den Messias immer noch,
Es kommen heute nur die falsche nieder.

Spreekt men van de verblinding der Joden, hierin tenminste blijken zij helderziend, dat zij zich niet vergissen in het karakter van den valschen Messias, die geweld boven liefde stelt. Vaak was den vaderen de maaltijd schraal, doch hun was het onverschillig, want zij baden het tafelgebed, het gebed om de vervulling van de beloften.

Het is mogelijk en zelfs gemakkelijk, aan de schijnbaar laatdunkende vormen van den dichter Kailand - indien men ze met vooropgezette bedoeling niet begrijpen wil - aanstoot te nemen, doch juist degenen, die eenmaal Bert Brecht en de expressionisten verstonden, zullen in Kailand's dichtwerk den verbitterden toon moeten waardeeren eener uitgedaagde opstandigheid. Voor wat de anderen betreft, geldt de vraag, of het waarlijk katholiek zou zijn, de stem van iemand, die naar rechtvaardigheid hongert, te doen zwijgen, omdat ze rauw geworden is.

Wij meenen, dat er alle reden bestaat, om aan de schijnbaar-cynische, in werkelijkheid diep-gevoelige dichtkunst van Alexander Kailand een plaats te gunnen in een tijdschrift, dat sedert zijn ontstaan liever naar de stem van de waarachtige bezieling luisterde dan naar de leuzen der toonaangevende menigte. Immers in deze verzen spreekt een balling, en wie ze goed leest, zal door het metaphysische heimwee van dezen verstootene - spijts de verbitterde formuleering - eerder worden gesticht dan geërgerd.