De Gemeenschap. Jaargang 13

[p. 454]

Hagel

In abstracto.

De hoofdredacteur van de Volkskrant is een der oudste, een der beste, en - wat méér zegt - een der eerlijkste katholieke journalisten van ons land. Maar sedert eenigen tijd is hij in de war met De Gemeenschap en al wat er om heen is. Hij behoort tot de krantenmenschen uit de oude school, die alleen kranten lezen en pas gewicht aan iets hechten, als het een politieken klank kreeg. Voor het lezen van boeken schiet weinig tijd over, als men het zoo druk heeft met zijn dagbladen en als men al zijn dagelijksche plichten nauwgezet wil nakomen. Wat in boeken en tijdschriften staat - zoo redeneerde de oude school - bereikt toch de massa niet. Die moet het hebben uit de kranten.

Met De Gemeenschap maakte de hoofdredacteur van de Volkskrant dan ook kennis uit een krant en wel uit een nationaal-socialistische krant. Daar werd met gehuichelde instemming een gedeelte geciteerd uit een artikel, dat in De Gemeenschap was verschenen. Het was juist dat gedeelte, waarin de schrijver van het artikel niet zijn eigen meening weergaf, doch de (door hem duidelijk gelaakte) opvatting van een nog altijd groeiend aantal jongere katholieken in Nederland, die haken naar een totalitair bewind en naar de gelijkschakeling van alle specifiek-Roomsche organisaties.

De hoofdredacteur van de Volkskrant is erin geloopen. Hij sloeg onmiddellijk aan het polemiseeren tegen De Gemeenschap en hij is daar niet meer mee opgehouden.

Nu las hij in het dagblad De Tijd een artikel over het isolement der katholieken, naar aanleiding van het werkprogram van de Commissie ad hoc der Sint Adelbertus-vereeniging.

In dit artikel werden de oorzaken van het isolement opgesomd. Ze werden duidelijk, zéér duidelijk onderscheiden, in oorzaken, die niet gemist kunnen worden, waarvan men dus de nadeelige gevolgen moet aanvaarden, de voordeelen genietende, naast oorzaken van anderen aard, die wèl gemist kunnen worden, omdat ze grootendeels op wantoestanden berusten. Tot de eerste categorie van oorzaken rekende de schrijver de R.K. Staatspartij, de R.K. Bijzondere School en het R.K. Jeugdwerk. Deze drie instellingen isoleeren de katholieken. Maar deze drie instellingen zijn in concreto, gegeven de toestand, zooals die tegenwoordig is, volstrekt onmisbaar.

In abstracto kan men zich een Nederlandsche samenleving indenken, waarin het anders zou zijn - zoo betoogde de schrijver. Wie historisch kan denken, weet, dat practische instellingen doorgaans niet eeuwigdurend zijn. En ziet: de hoofdredacteur van de Volkskrant snoof weer den musterdgeur van De Gemeenschap! Wie in abstracto datgene prijsgeeft, waarvoor onze vaderen streden, die is - volgens hem - reeds op den weg naar de gelijkschakeling.

De hoofdredacteur van de Volkskrant is een buitengewoon respectabel man, maar hij moest meer boeken lezen en minder kranten. Hij zou dan begrijpen, wat de woorden in abstracto beteekenen, en hij zou zich minder ongerust

[p. 455]

maken over onze toekomst. Want wij zijn het werkelijk met hem eens.

Wij gelooven, dat een uittreden uit het katholieke isolement, bij behoud van zelfstandigheid, het eenige middel is om een gewelddadige gelijkschakeling te voorkomen, zooals wij ook gelooven, dat de ware sociale rechtvaardigheid, en niet de mooie leuzen hieromtrent, het eenige verweermiddel is tegen het communistisch gevaar, hier, in Spanje, en overal.

R.D.G.

In concreto.

Op het Paedagogisch Congres te Tilburg heeft Mgr. Th. Goossens gesproken. Ook over het Bijzonder onderwijs. Wat hij zeide, weten wij alleen uit krantenverslagen, die vaak, door samen te vatten, onvoldoende de bedoeling weergeven. Het gaat niet aan. te polemiseeren tegen een spreker op grond van het verslag eener toespraak, als men den volledigen tekst van hetgeen hij beweerde niet kent.

Maar nu het verslag in alle Roomsche kranten heeft gestaan, willen wij toch zout leggen op een slakje, dat den spreker of den verslaggever ontglipte. Mgr. Goossens zou gezegd hebben - en terecht - dat het Bijzonder onderwijs onmisbaar is. (Nog eens: het is onmisbaar. Mgr. Goossens heeft gelijk!) Hij zou verder hebben gezegd, dat in zake deze onmisbaarheid het kerkelijk wetboek veiliger uitspraken bevat dan ‘een citaat’ uit Thijm. Ook dit is juist, maar het is een insinuatie. En deze insinuatie neemt niet weg, dat het voor de kennis van de concrete werkelijkheden in katholiek Nederland beter is, uit het leven van menschen als Thijm te leeren, hoe de toestand is, dan zich op den codex te beroepen om te zeggen, hoe de toestand zijn moet.

De ervaringen van lieden als Thijm en Moller zijn concrete gegevens. Ze hebben hun waarde.

Het zal wel niet de bedoeling van Mgr. Goossens geweest zijn, deze waarde te doen onderschatten door zijn gehoor, maar het summiere verslag in de bladen kan een verkeerden indruk wekken! Vandaar deze kleine rectificatie.

R.D.G.

Sectarisme.

De N.S.B. heeft één grooten vijand: de verdeeldheid van het Nederlandsche volk. Telkens weer hooren en lezen wij, dat deze verdeeldheid moet weggevaagd worden. Dan zult u eens zien wat een prachtvolk wij zijn.

Maar op de advertentiepagina van Volk en Vaderland roept de houder van een Bondshotel van den A.N.W.B. te Valkenburg zijn volksgenooten toe: ‘N.S.B.-ers, logeert bij N.S.B.-ers!’ Is deze sectarische verdeeldheid overeenkomstig de beginselen van den Algemeenen Nederlandschen Wielrijders Bond?

Of begint de N.S.B. eindelijk te beseffen, dat zij maar een klein politiek partijtje is, niet minder politiek, en vooral niet minder partijdig dan de andere?

R.D.G.

Ontaarde kunst.

Om nu eens precies te zeggen, hoe verfoeilijk de ontaarde kunst is, die in München aan de kaak wordt gesteld, schreef Kaspar Niehaus in De Telegraaf, dat zij de kunst der christelijke middeleeuwen in verschrikkelijkheid overtreft.

Dit lijkt ons een gezonde maatstaf, want nu weten wij meteen genoeg. De rest behoeft men niet te lezen.

R.D.G.

[p. 456]

Brood, woord en stilte.

In De Nieuwe Eeuw constateert dr. August Cuypers, dat de door hem waargenomen belangrijkheid van Wouter Lutkie als letterkundige, in de katholieke pers nooit opgemerkt wordt en hij wijdt dit aan een kwaadaardige ‘conspiration du silence’, waarvan de volgens hem roemwaardige proza-schrijver de dupe zou zijn.

Misschien is het nuttig hiertegenover de simpele ervaring te stellen, dat de boeken van den aldus veronachtzaamden auteur nooit terecht komen op de redactietafels van de gewone katholieke boekbesprekers. Men ziet ze nooit dan door erkende bewonderaars aangekondigd. De schrijver van ‘Brood en Woord’ schijnt dus iemand te zijn, die de stilte zijner critici bemint. Men bewondere hem. Men beklage hem niet.

R.D.G.

‘Uit anderer koker’.

De nieuwste strijdmethode, die bij de hier ten lande gebruikelijke Roomsche ruzies wordt aangewend, is deze:

Men zegt heelemaal niets over zijn vijanden en maakt met deze stilzwijgendheid reclame in den prospectus van zijn tijdschrift, maar men laat achterin het blaadje een reeks uitspraken afdrukken die men aan andere tijdschriften ontleent, en heel toevallig is daar dan een ongunstige uitspraak over een der vijanden tusschen.

Om eens te laten zien, hoe makkelijk, hoe goedkoop, en hoe onvruchtbaar deze nieuwe Roomsche strijdmethode is, willen wij haar hier één enkele maal toepassen en ‘uit anderer koker’ een oordeel aanhalen over den uitvinder van deze methode, den ‘algemeenen leider’ Ad. Sassen.

Omtrent deze persoonlijkheid staat te lezen in Hier Dinaso van 24 Juli 1937: ‘Het nummer opent met een zwiebelig in zijn voegen hangend artikel van Ad. Sassen: “Een Volk en zijn Beschaving”; deze trage, trage aaneenrijging van brokkelige (soms zelfs lichtelijk bizarre) algemeenheden over cultuur, renaissance, romantiek, Thijm, nationale kunst, vitalisme, oud en nieuw, politiek en cultuur wordt ons geserveerd als een “poging tot karakteriseering van onze werkzaamheid”, maar vergeten werd deze werkzaamheid zelf nader te preciseeren,’...... ‘Het is mogelijk, dat veel, heel veel gemeen hebben met het ‘leven’, ‘dat des morgens in de huiskamer begint’ maar met een ‘gezonde en door de eeuwen gewaarmerkte levensbeaming’ heeft deze ontbijtjam evenmin iets uitstaande als het artikel van Ad. Sassen met een ‘adieu’ ‘aan het ijdele spel der zinledige onderscheidingen’. Dit adieu werd gepleegd, juist nadat (let wel!) juist nadat een bladzijde tevoren die meest ridicule, die zinledigste schoolfrikkenonderscheiding voor de zooveelste maal geformuleerd werd, de indeeling namelijk der kunstenaars in hen, die hun kunst onmiddellijk dienstbaar maken aan de cultuur en hen, die opgaan (opgingen) in ‘zelfvergoding’.

Het oordeel eindigt met een karakteristiek van Ad. Sassen's maandblad, luidend letterlijk als volgt:

‘Een dergelijk maandblad is eerder de voorbereiding van een cultura.... obscurorum virorum’.