De Gemeenschap. Jaargang 11

[p. 673]

Ernest van der Hallen
Drie psalmen

I.

Er is geen mens of hij draagt in het diepst van zijn hart een verborgen herinnering aan iets donkers dat een dag over zijn leven kwam.

Het kan zijn dat hij zich houdt alsof in hem niets is dan licht en vreugde; het kan ook dat hij dit duister geheim zelfs voor zich angstvallig verborgen houdt. Zodat we allen zijn als mensen die zich met een masker van reinheid en onschuld tooien, terwijl we toch allen weten van dit duister geheim in elkaars ziel.

Er was een tijd dat wij vol verrukking voor het wonder van het leven stonden als een kind voor de stralende zee; toen gonsde het leven in ons fonkelende bloed als de slag van een eeuwig-juichende kantiek.

En diep in ons hart glansde eeuwig een glinsterende ster als een witte parel in de donkere geslotenheid der zeeschelp.

Een siddering van vreugde was ons leven, een juichend licht, een stralen, een jubel, een heftige verrukking, zoals het kind dat plots het licht ontdekt en de klaterende slag van een verborgen vogel en de ogen zijner moeder.

Broeders, laat ik niet langer denken aan de dagen toen we nog met een huiver van verwondering voor het leven stonden; het leven dat licht was omdat onze ogen getekend waren met het teken van de onschuld.

Want nu is het de tijd dat over ons gelaat de schaduw is van duister kwaad en de herinnering aan verborgen leed.

Geen engelen schrijden meer zingend naast ons bij het slapengaan; de sterren en de sneeuw en de schapenwolkjes

[p. 674]

zijn geen sprookjes meer, en aan God denken we nog slechts angstig en schuw.

Nu staat het donkere teken op het voorhoofd van ieder van ons, en wie toeziet merkt achter de glans van elk paar ogen, de glimlach van het meisje en het peinzend gelaat van den man, de duistere schaduw van het gemeenschappelik geheim.

Dies, broeders, willen we ons over elkander ontfermen, want het staat geschreven, dat elke mens schuld heeft aan zijn broeder.

Dies, broeders, buig ik me in deemoed voor u, want ook op mijn voorhoofd staat het donkere teken; ook in mij rilt het heimwee naar de herinnering aan een tijd van puurheid en verwondering, want ook mij sloeg God zijn vlammen in het bloed, en de scherpe punt van zijn lusten. Broeders, als ge hoort dat God mij wenkte en dat ik sta voor Zijn ontzaglike, witte gelaat, waarin elk brandend geheim en de gloed van elke lust vergaat, -

Broeders, hebt dan medelijden met mij.

II.

Ik heb altijd veel gehouden van de dwazen die men verkwisters heet; die altijd geven, alles geven, zonder te bedenken: is er nog genoeg voor mezelf? Die nooit berekenen: wat krijg ik in de plaats?

Want voorwaar: beter is het te geven dan te ontvangen, en nog beter is het, te geven zonder iets terug te krijgen. Wie houdt, is als een dief die in de nacht zijn schatten streelt en berekent: ‘zoveel geef ik van mijn zilver, en zoveel goud krijg ik in de plaats.

Is koopmanschap niet een eerlik bedrijf, en winst niet gewettigd in Gods oog? En wie verkwist, is hij niet schuldig ten dage dat hij arm zal zijn?

Staat er niet geschreven dat tien talenten tien andere talenten moeten voortbrengen door arbeid en rente?’ Eerlik zijn dezen, wijs en voorzichtig; ze verdienen het,

[p. 675]

ééns rijk te zijn; een aalmoes zullen ze geven aan wie hen door hun arbeid rijk maakte; een jong dichter zullen ze steunen, en van een jong schilder een doek kopen. Dat past zo bij hun stand.

Kerken zullen ze begiftigen met een marmeren altaar en een biechtstoel in gebeeldhouwd eik: zo zullen ze ook God aan zich verplichten.

Want het is wel goed dat ge met geld ook Gods zegen kunt kopen, en de vriendelike dank van z'n priesters: dat geeft een veilig en rustig gevoel.

En bovenal: de dag dat de rentmeester zitting houdt en rekenschap vraagt over hun geld, zullen ze trots getuigen: ‘Zie, heer, tien talenten hebt ge mij gegeven; wijzer dan mijn voorgangers uit de bijbel heb ik er honderd andere bijgewonnen.’

Hoeveel liever zijt ge mij, dwazen, die zonder rekenen of meten uw geld en uw hart verkwist; die om u strooit wat ge bezit:

Een fonkelende geest, een diep hart, vreugde, vreugde, een stralen, een juichen, vuur, klaterende wijn, bliksems van heftige verrukking, ogen die glanzen, een rilling die gaat van mens tot mens.

‘Geld? Hier is het; - Dit lijkt u mooi? Neem het, weg ermee! - Hebt ge honger, dorst? Hier, mijn middagmaal! - Naakt zijt ge? Hier, mijn kleed! - Dakloos? Ik leid u in mijn binnenkamers; - Het leed zit bij uw haard? Ik zing een lied voor u, en ontsteek het vuurwerk van mijn geest. - Eenzaam zijt ge? Ik zet me aan uw dis.’ -

Opent de deuren en laat hen binnentreden tot rekenschap: don Quichotten die uittogen ter verovering van een illuzie of bezeten waren van een slagwoord en een leuze; dwazen die vochten voor een glanzende, stralende droom; die de sterren wilden plukken uit de hemel en paradijzen toveren in de donkerte van het herfsttij dezer aarde.

En gij, dichters van zonneliederen, zangers van dromen

[p. 676]

in een illuzieloos leven, tovenaars van rijkdommen in honger en kou, onvoorzichtigen die bloemen plantte in plaats van aardappelen; fonkelende, stralende, heerlike dwazen Gods die gaaft, altijd gaaft, zonder meten of rekenen en nu met ledige handen staat, naakt en zonder winst van talenten.

De dag dat de rentmeester u oproept en gij erkennen zult in deemoed: ‘tien talenten ontvingen we van u; zie ons thans naakt en arm omdat we alles weggegeven hebben; wees ons genadig, heer!’

Die dag zou ik gaarne naast u staan, dwazen en verkwisters zonder één talent, maar met Gods glimlach over uw hoofd.

III.

Er bestaat een oud geloof dat een uur komt waarop al de vreugden van het leven moeten worden vergoed. Gewis, broeders, ik beef voor die dag, want mijn deel aan genot was voorwaar niet gering.

Eigenlijk geloof ik dat nooit iemand zo ruim met vreugde bedeeld werd als ik. Weinigen hebben ook zoveel genomen van wat me nu tot een bittere herinnering is. Dies dank ik u God, om de hoge verrukkingen die mijn leven maakten tot een zeer uitgekozen feest en een blijmoedig lied.

Om alles wat goed en mooi is, en ook om het donkere met zijn leed en zijn bittere napijn.

Om de vrienden die ge mij ruim hebt gegund en weer spoedig ontnomen om een reden die ik altijd vergeefs heb gezocht.

Ook om de kleinen die me lief zijn geweest en me vele uren van vreugde gaven; misschien waart gij hierom wat jaloersch op mij, want ook dit hebt gij blijkbaar nooit lang geduld.

Om de aarde die goed en mild is en koninklijk in haar bloei, sedert de dag dat gij over haar hebt gewandeld en

[p. 677]

haar gezegend hebt met uwe stralende ogen en uw allerzuiverste handen.

Om uw bomen met hun prinselik kleed; uw bomen die gloeien als brandende fakkels in deze herfst, terwijl ze het rood en het goud van hun blaren om zich strooien als vlokken zon of als sproeiende vonken vuur.

Om uw heilige, stille bossen waarnaar ik altijd zo'n heimwee heb gehad om er te wonen. Ook om uw wondere veelvormige bloemen die zijn als kleine brandende vuurtjes, rood en blauw en geel en wit, en nog kleuren waarvoor ik geen naam kan bedenken.

Om de zon die koninklijk is, om uw heimelike nachten die glanzen en huiveren, om uw wonderlike sterren waarvan het me niet lukken wil de namen die de mensen hen gaven te onthouden.

Om de gonzende wind en de klare, diepe lucht, om het water en het glanzend vuur waarover Franciscus zulke heerlike strofen zong.

Dan is daar nog de vreugde van de ruisende muziek die de wondere diepten van de ziel ontdekt waarover de mensen zich schamen te spreken in woorden; en het vreemde mysterie der woorden van uw dwazen, de dichters, die helaas de dronkenschap uwer bezetenheid zo onzeggelik duur moeten kopen.

Dan mag ik niet de verrukking vergeten van de brandende gedachte die langzaam groeit en uitbloeit op het wachtend papier dat mij aanstaart, wit en kuis als een beginnende dag, wachtend naar het woord dat mijn blijdschap is en mijn doem tegelijk.

Ook om de mensen in hun groei naar het licht en hun rijpen in het brandende vuur van het leven; om de ogen om mij die ik stralen zag, om de verrukkingen die geen grenzen kennen, om hun losbreken in smart, hun hunkeren, hun dolen en hun vallen, hun triomf en hun eeuwige ononderbroken opgang naar u.

Want voorwaar: dit is wel uw hoogste wonder en uw pijnlijkste mysterie, de duistere vlek en tevens de

[p. 678]

zuiverste glans in uw schepping: de mens die gij bedoeld hebt als de levende triomf van uw glorievolle scheppingsweek.

Nog om wat herinneringen die bont in mijn leven liggen, zonder dat ik recht weet waarom ze mij zo dierbaar zijn: een zonnige lentemorgen, vele zomeravonden en ééns een kristalheldere witglanzende nacht die zo stil was en zo heilig dat ik me bedwingen moest om niet uit te breken in een kreet van vreemd geluk en onzeggelik en diep heimwee, - dat was in het witte huis midden het jonge sparrebos en de overmoedige, zorgeloze dagen van de voorbije zomer.

Ik heb alles zo onzeggelik lief gehad en zo royaal genoten aan uw koninklijke dis, van alles wat gij me gaaft en van alles wat ik zelf nam: de mensen en het leven, de zon en haar glorierijk licht, de koestering van de zomer en de koelte uwer eenzame sterrenachten, de zwijgende vissen en uw kleine muziekmakers, de vogels.

Ook schaam ik me niet dat ik gaarne genoten heb van uw lekkere spijzen, van de goedheid van een koele dronk en de geneugten van mijn kleine houten pijp, - en het andere dat een eeuwig geheim blijft tussen u en mij.

Maar om het vele wat anderen in overvloed ontvingen en dat gij me niet gegund hebt al heb ik er soms zo hartstochtelik naar verlangd, - buig uw gelaat in mildheid over mij, de dagen dat de angst om mijn leven me een kwelling wordt.

November 1934.