De Gemeenschap. Jaargang 11

[p. 611]

Charles Eyck
Behangselpapier en Michel Angelo

Vroeger, als we door een of andere kwajongensstreek ons boekje te buiten gingen, moesten we met een leege maag en veel te vroeg naar bed. Deze strafmaat stelden we onder den term van ‘zonder eten onder de wol’ en leek ons, jongens, de zwaarste boete die ons treffen kon. We misten daardoor telkens de avonturen, die de avond in het Limburgsche heuvelland voor ons in petto had. Het zwerven door de beemden, de akkers en beboschte heuvels, en zelfs door de tien centimeter dikke stoflaag op de verkeerswegen van dien tijd, had zijn persoonlijke bekoring, ondanks het gezeur der toen opkomende vereenigingen over hygiëne en volksgezondheid. Waar vind je nu nog Rijks- en Provinciewegen met een zachte, mulle stoflaag, waar de gummibanden der elegante koetsen in verzinken als in een decimeter dik tapijt? De paardehoeven vielen er met een doffen smak in neer. Onder de breede, plettende hoeven spoot het stof in fijne poederstralen uit. Je hoorde van verre den rhytmischen dans der kloppende dorschvlegels in de hoeven; heel dichtbij hoorde je, daartusschen door, het licht veerende gezoem van het voortrollende rijtuig, dat een tuimeling van miriaden lichtflitsen in de wentelende wielen had. Je weet nog wel, waarde vriend, - in een zoet vaartje waren deze nu legendarische vehikels makkelijk een kilometer ver bij te houden.

Al meeloopend bedelden we om een cent voor de Pinksterblomme. Nu laat de verre stad op het feest van den Heiligen Geest een colonne stalen monsters los, met zoo en zooveel kilometers per uur; ze rijden elkaar dood en men laat het Roode Kruis de stukken bij elkaar zoeken.

[p. 612]

De wereld lijkt op een renbaan en de dorpjes schijnen uit benzinestations te bestaan. De Pinksterblomme zit op den zolder der folklore. Alleen op de wegen rond Ulestraten, Schietekoven en Waterval, daar zijn nog kleine landwegen, waar geen kilometervreters komen. Daar zag ik, in den tijd dat Pinksteren den zomer inluidde, nog wel eens jongens een cent vragen aan de schaarsche wandelaars. ‘Een cent voor de Pinksterbloem!’ Wat is een cent voor een groot mensch? Voor ons was het een klein kapitaal. Maar de legende bloedt langzaam dood langs de asphaltbaan, die glimmende ader van het oneindige net, dat werelden verbindt. Vergeef mij, beste vriend, dat ik zoover afdwaal .... Korten tijd geleden las ik een artikel van Guiseppe Parroni, over Michel Angelo als portrettist, in de Illustrazione Vaticana. Dit en het behangselpapier vanmijn ziekenkamer voerden mijn gedachten naar die vervlogen tijden terug. Speciaal naar een kamer, waar ik meermalen voor gedane zonden boeten moest, met de strafmaat ‘zonder eten onder de wol’.

Wrok duurt in een jongenshart in den regel niet lang en de knaap is spoedig over het grootste verdriet en de desillusie heen. Bij den een is het dit, bij den ander is het dat, maar telkens vindt de jongensfantasie iets dat hem nieuwe mogelijkheden biedt tot avontuur. Bij mij was het vooral het behangselpapier, dat aan mijn vroegtijdige opsluiting een bijzonder cachet verleende. Het was een zeer ouderwetsch behang, waarmee de vaderlijke smaak de afmetingen met mijn slaapkamer verkleinde, een behangetje waar je van alles in zag, behalve dat, wat het eigenlijk voorstellen moest. Of was het de eerste kiem tot abstraheeren in mij, later uitgegroeid in schilderkunst?

Nu lig ik in een vreemd land, waar la propriétaire de kamers van ons huisje een meer beschaafd cachet trachtte te geven door de muren te beplakken met de bontste aller bonte behangselpapieren, juist zooals eer-

[p. 613]

tijds mijn hooggeëerde vader in een Limburgsch dorp. Hier, in dit goddelijk land, zijn de wegen ook al geasphalteerd; hier ook vreet de civilisatie zich schaamteloos in het leven, in het laten en doen der menschen. - Maar in één ding is er toch iets onveranderd gebleven. Iets, waarop de cultuur zich de tanden heeft stuk gebeten. Iets, dat voor de schoonheidsleer en monumentale maniakken ongevoelig bleef. Iets, dat week is en vergankelijk als een afgewaaid blad. Burgerlijk, ordinair, smakeloos voor het oog, maar waar Matisse en Bonnard nog naar grijpen en dat zij door hun genialiteit tot een hooger plan wisten op te voeren. Hoe zwak en vergankelijk ook, zoo diep zit het in de volksziel ingevreten, dat het nog steeds sterk staat in de branding van elk aesthetisch offensief. Bontkleurig behangselpapier! Gebloemd papier, dat de geestelijke botsingen weerstaat, die overvloedig in intelligente koppen plaats vinden en dat aan de duizenden scherpgepunte pennen van schoonheids-apologeten het hoofd biedt.

Er is gal gespuwd. De hoon groeide torenhoog boven de behangselpapierfabrieken uit. Zij waren de nachtmerrie van ééndags-huurders op vacantie, bij wie een zeker gevoel voor ‘monumentaliteit’ was aangekweekt, die thuis gepleisterde muren hebben en stalen meubels van Liberty. Dat papier kan leelijk zijn, helsch leelijk en onhygiënisch, maar het blijft een eldorado voor de fantasie der kinderen.

Hier in mijn kamer is een behangselpapier om er scheel van te kijken. Het is een herhaald motief van een kwart vierkanten meter groot, dat de wanden bedekt. Het is een Elysium van bloemen, waaronder een ruïne, een fragment van de Akropolis bedolven ligt. Er zijn rozen, anjelieren en anemonen, die uit een olijventronk groeien.

Mandarijnenboompjes en palmen verduisteren het licht, dat door het venster naar binnen valt en de avondschemering forceert. Maar zoo dikwijls ik naar het

[p. 614]

bloemige behangselpapier kijk, zie ik fenomenale koppen, grijnzende tronies, waar een Honoré Daumier naar kan fluiten. Ik zie er Indische maharadja's en geharnaste ridders met wapperende pluimen op hun blikken kop.

Of zijn het Turken en Arabieren? In elk geval zie ik geen bloemen. Het is een dol fantastisch festijn, en in de schemering van den avond wordt het haast zoo fijn als een satsoemaverzameling. Een bonte Scheherazade. Ik meen zelfs, tusschen twee motieven, onzen vertrouwden een-cents-leeuw en geestige zeepaardjes te zien. Waarlijk, ik ontworstel aan den chaos het profiel eener Grieksche maagd, schooner dan ooit een beeldenaar een munt versierde. Bij nadere beschouwing blijken haar vlechten van anjelieren en haar oogen rozeknoppen te zijn. Een tak van bloemen, die ver uit de compositie groeit, wordt een visch, kleurig als sardonyx, die een zeegodin op zijn rug draagt, en door den hemel zwemt. Mijn strooptochten op dit behangselpapier zijn nu vruchtbaarder dan die ik eens ondernam op de kamer van mijn ouderhuis, waar ik mijn penitentie, den mooien avond en de wereld daar buiten vergat. Een roos metamorphoseert zich in een karikatuur van Leonardo da Vinci en het kolom-kapiteel wordt tot het teeken, dat de skorpioenen dragen op hun rug. Maar de schoonste ontdekking is toch, dat ik tusschen den verwrongen olijvenstam en een tros anemonen een nis ontdek, waarin piëteit-vol en stralend een madonnabeeldje was gezet, zoo groot als mijn pink. Het is een spel der fantasie of het zijn hallucinaties en koortsdroomen. In de bedoeling van den maker zullen ze wel niet gelegen hebben. Of leed Signor Guiseppe Parroni, die het artikel over Michel Angelo schreef, aan zinsbegoocheling? Was hij moedwillig op expeditie, tuk op den roem van ontdekker? Zat de Illustrazione Vaticana om copie verlegen? Een andere veronderstelling is, dat hij zich zelfs door een Michel Angelo

[p. 615]

niet bij den neus wilde laten nemen en zich niet wilde laten wijs maken, dat hij - Buonarotti - nooit een portret zou hebben geschilderd. Ofwel, dat Guiseppe Parroni door den suppoost in de Capella Sixtina bij vergissing werd opgesloten, en moest wachten tot den volgenden dag, zich onledig houdend met het staren op die schilderingen.

Toen de schemering en de avond over het laatste oordeel en de Sybillen viel, kreeg hij natuurlijk behangselpapierhallucinaties en kwam tot de ontdekking, dat de schepper van het Laatste Oordeel een scherpzinnig, maar ook een verduiveld geheimzinnig portrettist was. En tot het daglicht weer toegelaten, moest dit columbiaansche toeval den volke verkond worden.

O groote Buonarotti, groot mensch en misschien nòg grooter duivel, laat ik u de schande sparen en niet herhalen, wat die zeergeleerde heer Guiseppe Parroni in u ontdekte. Hoe hij trachtte u het masker af te rukken, dat ge eeuwenlang hebt gedragen, en u in uw hemd voor leugenaar te laten staan. Dat ge de smoelen om u heen niet te klein vondt voor uw groot hart, uwen granieten kop en satanisch temperament - dat is nog tot daaraan toe. Hoe ànders zult gij ze hebben gemaakt dan ze voor u verschenen. Maar om uw groote daden, die in het levende boek der menschen met het penseel van uw eeuwigheidsverlangen zijn geschreven, door een amateur-detective-der-Kunstgeschiedenis te zien neerhalen en degradeeren tot zoekplaatjes, tot behangselpapier-avonturen, dat zou, naast de schande van het ‘tennisshirt van Goddevader’ en het blauwe zwembroekje, dat uwe Adam in onze pas verschenen R.K. Encyclopaedie kreeg toebedeeld, zelfs te veel zijn geweest voor uw gigantisch zelfvertrouwen! Maar gij zijt Goddank dood, voor deze lieden, die groot willen zijn door hun nieuwsgierige speurtochten in de schaduw van een grooten naam.

Magni nominus umbra - voor u ben ik blij, dat ge

[p. 616]

dood zijt en de hoornbebrilde jongelui van mijn dagen niet ziet, die onder uw Sixtina-plafond er een nekkramp voor over zouden hebben, om te zien of er geen kruiswoord-puzzle van te maken viel.

Cros de Cagnes 1934.

(Vignet Charles Eyck)