De Gemeenschap. Jaargang 11

[p. 316]

Hagel

Weduwe van de geestdrift.

Langdurig en fel heeft De Gemeenschap gestreden tegen de zwakheid en de halfheid in de Roomsch Katholieke Staatspartij, maar een ander, gloednieuw politiek verband voor de Nederlandsche katholieken heeft ze nooit aangewezen; ook is het haar bedoeling niet, oude waarheden te ruilen tegen nieuwe leuzen en plotseling propaganda te gaan voeren voor de N.S.B. of aanverwante verschijnselen, welke bij een eventueel succes van het Nederlandsche nationaal-socialisme noodzakelijk met de N.S.B. zullen versmelten. De kreet ‘om hart en vurigheid’, door de redactie overgenomen uit het gedicht Cato van Gerard Wijdeveld, was, blijkens de brochure ‘Wij en de Politiek’ allereerst een kreet om een sterke Roomsche isolementspolitiek in Nederland. Geen geschipper, geen oogendienarij bij andere partijen, maar krachtige strijd voor de katholieke zedelijke en maatschappelijke beginselen; dit was en is het ideaal van De Gemeenschap op staatkundig gebied. Kan de R.K. Staatspartij nog van dienst zijn bij de nastreving van dit ideaal? Het is voor vele katholieken meer dan een simpel practische vraag. Het is, vooral tegenwoordig, voor vele katholieken een gewetensvraag.

Maar naar de stembus te loopen en eenvoudig Roomsch te stemmen, omdat men nu eenmaal Roomsch gedoopt is, bevredigt niemand. Blindelings te vertrouwen in de Roomsche eenheid, bleek in de laatste jaren meermalen vermetel. Werd deze eenheid niet kunstmatig gehandhaafd doordat ieder van zijn hart een moordkuil maakte? Is het enthousiasme niet opgeofferd aan de stelselmatigheid, waarmede men een onverbreekbare eenheid wilde schijnen? Hoe staat, afgezien van alle partijrhetoriek en van allen getalmatigen machts-schijn de Roomsch Katholieke Staatspartij op het oogenblik tegenover de werkelijkheid? Zeker niet sterker dan het Duitsche Centrum in de jaren, toen Adolf Hitler zijn opkomst begon.

Onder deze droevige, maar zeer reëele omstandigheden begint men voor het eerst van zijn leven weer sympathie te gevoelen voor de verzwakte en gedeeltelijk uitgemergelde politieke organisatie der Nederlandsche katholieken, die zich, volkomen vreemd aan ‘hart en vurigheid’ zoo makkelijk bloot geeft aan de bestrijding door allerhande, ook de domste leuzen. Herhaaldelijk hebben wij hare zwakte moeten constateeren. Zij bleek geen vat te hebben op de jeugd, die, niet geheel onredelijk, de vertegenwoordigster heet van de toekomst. Werd een kunstmatige geestdrift bij het grootere publiek onderhouden door geregelde dagblad-campagnes, de jeugd geloofde niet in deze opgeblazen grootspraaak en wendde zich af.

Waarheen wendde zij zich? Een tijdlang onthield ze zich moedeloos van alle politieke actie. Doch onder invloed van het buitenlandsche gebeuren zocht ze geestdrift bij nieuwe beloften, en, terwijl ze de grootspraak der Roomsche dagbladen afwees, begon ze voor een gedeelte te luisteren naar de grootspraak van nationaal-socialistische propagan-

[p. 317]

disten. Ze zocht zich te scharen achter ‘een leider’ en er loopen op het oogenblik in Nederland verscheidene katholieken rond, die door weinig omvangrijke, maar fel-overtuigde groepjes als ‘leider’ worden erkend en zelfs met bepaalde eerbewijzen als zoodanig worden behandeld. Van officieele zijde schijnt men dit voor onbeduidend kinderspel te willen houden. Men kan zich vergissen. Zeker zijn er ‘bekeeringen’ tot het nationaal-socialisme aanwijsbaar, die door het meest platte opportunisme werden ingegeven, maar de gevallen van werkelijke en echte geestdrift zijn niet minder zeldzaam. Hiertegenover staat de partij machteloos en ze moest dit erkennen.

Wat doet zij in werkelijkheid?

Kort geleden werd bij de publicatie van een manifest van de R.K. Staatspartij de heer Goseling, haar huidige voorzitter, de ‘leider’ der Nederlandsche katholieken genoemd. Dit woord was ontleend aan de propaganda-rhetoriek der N.S.B. Men wil geen presidenten meer, men wil ‘leiders’. Goed, de R.K.S.P. zal het woord assumeeren, alsof daarmede iets veranderde!

In een strooibiljet, dat de R.K. Staatspartij uitgaf voor de Staten-verkiezingen, lazen wij:

‘Samen sterk! Wie de R.K. Staatspartij stemt en steunt, stemt niet den “status quo”, maar even zeker stemt hij en steunt hij: Nederland!’ - Goseling.

Niemand kan deze wartaal begrijpen, doch wat er ook mee bedoeld weze, het is duidelijk, dat hier wederom een ontleende leuze de functie van het eigen idealisme moest vervullen. Door de aangehaalde grootspraak, die taalkundig niet definieerbaar is, zoekt de Staatspartij te suggereeren, dat zij geven kan, wat anderen beloven. Dit heet een ‘juiste tactiek!’ Dit heet ‘den wind uit de zeilen van den tegenstander halen’!.. De heer Goseling is nu eenmaal Aeolus niet, de beheerscher der winden en hij deed verstandig, wanneer hij dit inzag. Katholieken behoeven toch waarachtig niet de napraters van iederen nieuwgekomene te zijn! Men kan volkomen op de hoogte van zijn tijd zijn door de tendenzen van zijn tijd te bestrijden, maar men is achterlijk, zoodra men gaat ‘na-doen’.

Was er meer geestdrift onder het katholieke intellect, meer waarachtige inspiratie! Zij werd sedert jaren uitgebannen. Zij werd onmogelijk gemaakt, omdat zij overbodig werd geacht. De katholieken hebben in blind vertrouwen geleerd, het bereikbare hooger te stellen dan het ideaal en de jurisprudentie van grooter belang te achten dan het primaire rechtsbewustzijn. Dat men het eindelijk inzie, voor het te laat is. Dat men het zelfs inzie, al zou het te laat zijn! De kans op een krachtige Roomsche isolementspolitiek in Nederland vermindert met den dag. Door innerlijke tegenstrijdigheden verscheurd en door uiterlijke machteloosheid in haar bewegingen belemmerd, tracht de R.K. Staatspartij zich kracht bij te zetten door opkomelingen na te apen. Maar wat beteekent het in 's hemels naam, te zeggen, dat men ‘Nederland’ stemt? Het woord is in dit verband zoo zinledig als het met al zijn begeesterenden rijkdom maar gemaakt kon worden.

Door op deze wijze propaganda te voeren, levert de oude katholieke partij den roemloozen aanblik van een achtenswaardige dame, die geen leven meer

[p. 318]

geven kan, doch die hardnekkig probeert het leven te houden. Zij is de weduwe van de katholieke geestdrift der vorige eeuw. Ze zou kinderen moeten hebben, dit weet ze heel goed, maar ze is onvruchtbaar geworden en heeft de jeugd van zich vervreemd. Haar fierheid verloor ze, toen haar natuurlijke beschermer, de geestdrift, na een sleepend en smartelijk lijden was heengegaan. Napratend wat ze gehoord heeft, verzwijgt ze nu wat ze zeggen moest. Ze maakt het ons wel moeilijk, nog te gelooven, dat een eigen katholieke politiek in Nederland hartstochtelijk en ruimhartig, met groot gevoel voor de werkelijkheid, maar ook met krachtigen afweer van alle opportunistische charlatannerie kan worden gevoerd.

En toch zijn er tallooze redenen, waarom men haar liever trouw moet betuigen dan over te loopen naar andere organisaties. Haar zwakte van dit oogenblik, bij haar vroegere kracht vergeleken, is onder die redenen de meest pakkende. Hoe natuurlijk is het immers, dat de waarlijk edelmoedigen de zaak van de zwakste opnemen tegen het schijnbare recht van den sterkste. Men zou deze bejaarde weduwe van de katholieke geestdrift alles willen vergeven. Men zou een schildwacht van vurige jeugd willen opzetten voor haar bedreigde, bouwvallige woning. Men zou haar willen aanhangen en verdedigen, als zij de kans maar niet benam, door telkens dingen te zeggen en te doen, die haar vrienden beschamen.

Degenen, die haar trouw bleven, degenen ook, die haar nauwelijks als familie wilden erkennen, doch die thans in haar aftakeling een reden tot aanhankelijkheid vinden, moest zij tenminste niet teleurstellen door een onwaardig gedrag. Haar pogingen tot opleving zijn immers niet alleen zwakker dan haar levensmanifestaties uit den laatsten tijd, maar ze zijn ergerlijk. Zij steelt de zuurstof van haar geestdriftapparaat bij haren vijand, hem zoodoende erkennend als haar meerdere. Zulke slaafschheid tegenover den bestrijder staat met vaandelvlucht gelijk.

Wat men ook bewere van een bovenpartijdige neutraliteit: er is voor den Nederlandschen katholiek geen andere gelegenheid geschapen tot waarborging van de practijk zijner heiligste overtuigingen dan een sterk isolement. Liever moet men de nederlaag verkiezen in trouw aan het beleden beginsel, dan de zegepraal willen behalen krachtens verraad. Over te loopen naar de tijdelijksterksten was immers altijd de moed der opportunisten en der baantjesjagers, der arrivisten en eerzuchtigen. Te blijven die men is, desnoods in verdrukking en onrecht, kenmerkt de overtuigden. Wil men kracht uit de geschiedenis putten, men raadplege de geschiedenis der Generaliteitslanden. Daar werd niets ‘bereikt’, maar het ééne noodige zuiver bewaard.

Naar groote waarschijnlijkheid zal de R.K. Staatspartij eerlang de nadeelen ervaren van het gemis aan geestdrift, dat wij zoo vaak bij haar laakten. Haar getij verloopt zienderoogen, al haalt ze ook nog zoo veel stemmen. Wanneer zij echter ongevoelig geworden is voor bezieling, dat zij dan ook doof blijve voor geschreeuw. Meent zij het waarlijk met de nationale zaak in Nederland, zoo leere zij begrijpen, dat de beste nationalisten degenen zijn, die niet oncritisch naar nationale grootspraak luisteren, maar die zich belangeloos in dienst stellen van het algemeene welzijn.

[p. 319]

Door propagandistische parodieën op Duitsche leuzen te leveren zal de Staatspartij haar werkelijk belang niet behartigen. Zij meent er toch niets van en gebruikt de ontleende woorden alleen ‘pour le besoin de sa cause’. Blijft zij, ook in haar zwakte, traditietrouw zichzelf, dan kan ze altijd nog rekenen op de geestdrift dergenen, die bereid staan, haar lot te deelen in de beproeving, zooals ze bereid stonden, haar fouten te laken in het succes.

A.v.D.

Jantje's nieuwste rammelaar.

Jantje Greshoff speelt al sinds jaren met rammelaars. Dat zou in Jantje's prilste jeugd heel doodgewoon geacht moeten worden, maar Jantje is ook reeds sinds jaren een vroegtijdsche grijsaard, die voorgeeft, veinst of wellicht ook werkelijk is blijven steken in de puberteitsjaren.

Hoe dit ook zij, het is een feit, dat Jantje durend dolgraag te koop loopt met verzonnen originaliteiten, die nimmer het H.B.S.-niveau te boven gaan en daarmede een gedruischje poogt te verwekken, dat slechts vergelijkbaar is met het hakkelend geklinger van een rammelaartje in kinderhanden.

Een zonderling en zielig pleiziertje.

Jantje heeft alzoo de spil van het heelal ontdekt en Jantje noemde dat vriendschap. Waar bleek oprechter de fiere H.B.S.-er inborst? Maar zei niet onlangs een voortreffelijk dichter (in wiens schaduw Jantje's ‘vonken van het vuur’ als andere dichtwrochtselen, mitsgaders de ‘oeuvres complètes’, geen schijn van gloed verspreiden!): ‘het is al lang gênant zelfs maar tot Jantje's vrienden gerekend te worden...’? Hoe dit nu weer zij, Jantje zich opblazend tot Jan, zal jandorie origineel zijn. En origineel is-ie. Kan hij Amerika niet meer ontdekken, wel dan blijft een zoogenaamd voor ieder onbekend ‘moulte doulce’ en royalistisch Frankrijk der schoone letteren en zoo. Heeft Kloos hem de eenvoudige daad van rechtvaardigheid voorgedaan, wel dan is er nog wel een Simon van Beaumont of zoo.

Om kort te gaan in deze kweekelingenmaterie: Jantje doet rinkelend kond (wat is hij blij: ‘het is dan toch maar gehoord!’ och, arme) dat Van Deyssel een zielig oud heertje is, die subiet in het niet verdwijnt voor de groote 80'er Herman Gorter, die de eer geniet als zoodanig door Jantje ontdekt en geproclameerd te worden.

Dus voortaan:

Leve Herman Gorter!

Weg met Van Deyssel!

Dit alles naar aanleiding van het simpele feit, dat den ouden leeuw een eeredoctoraat aangeboden is door een verzameling alleszins sympathieke maar volslagen onschuldige, hoewel hooggeleerde schapen.

Jantje, wij gunnen je van harte, dat het allen leeuwen en schapen nog jarenlang volkomen onverschillig laat wat je de goede geldersmannen en gulden-koeckwinkoeliers en zoo nog meer zult wenschen op den mouw te binden. Prettig spelen in je brusselsche nursery! En mocht je de baard in de keel krijgen.... kerel, kerel, wat een medelij zullen wij hebben met die débâcle! Zelfs dààr zou je beslist niet beter van worden. Hoogstens schor. En dat zouden òòk wij betreuren.... Want Jantje, afgezien van de natuurlijke stoutigheidjes, is een heel lief Jantje. Een vriendje. Maar gelukkig gèèn ‘vriend’.

SANDER.

[p. 320]

Breeroo herdacht.

Het is weer eens gebeurd! Holland heeft weer eens passend aangetoond, hoe het zijn groote mannen weet te eeren! Terwijl het de dooden herdenkt met gepaste waardigheid, gunt het den levenden een feestje, dat hun heugen zal. De feestweek in den Stadsschouwburg, waar van 1 tot 8 April alle stukken van den befaamden blijspeldichter door de beste gezelschappen in eendrachtige samenwerking werden vertoond, zou zich, volgens de aankondiging der dagbladen, onderscheiden door een recht vaderlandsche feestelijkheid.

Hoe werden onze stoutste verwachtingen echter overtroffen, toen wij daar zagen: een minister, een gezant, een wethouder, een hoogleeraar, een referendaris, die als om strijd werden toegesproken door den feestelijk vermomden redenaar van den avond, den voormaligen dichter J.B. Schepens, een oud-Germaanschen bard, thans echter verschijnend in het uniform der verveling, den smoking, hetwelk tot een verrassend resultaat leidde. Immers de bard voelde zich kennelijk gemetamorphoseerd tot een soort aangekleeden schoolmeester in de Breeroo-kunde en hij verschrok er zelf van, toen hij zag, dat zijn klas zoo stampvol zat.

Er was werkelijk een talrijk publiek aanwezig, hetgeen den bard niet belette, eenige volstrekte domheden te debiteeren aangaande het ‘Brabantsch’, dat eigenlijk ‘Vlaamsch’ zou zijn geweest en het ‘Duitsch’ van Breeroo, dat eigenlijk verstaan moet worden als het Engelsche ‘dutch’, alsof daar niet het welsprekende woordje ‘Dietsch’ bestond! Antwerpen, de kaiserlaike stad van Jeronimo, weet u toch te vinden.... in Vlaanderen, nietwaar? De ‘Spaansche Vlaming’ is een boek, dat u niet verzuimde te lezen. Onbedaarlijk geamuseerd door dezen feestredenaar, verkeerde het publiek dan ook in de gepaste stemming van vroolijkheid, die immers van het aandenken des dichters nauwelijks kon gescheiden worden. De attractie bleek echter minder te liggen bij de opvoering zelve als wel bij de pauze. Hoe prettig was die pauze!

Immers tijdens deze pauze, die een historische pauze zal blijven, werden Goudsche pijpen, tabak, en voor de dames roomwafels verkocht, hetgeen zeker aanleiding zou kunnen geven tot onregelmatigheden, ware deze niet door de Hollandsche ontvankelijkheid voor het grootsche als uitgesloten te beschouwen. Slechts regelmatigheden verhoogden de dolle feestelijkheid, die ten top steeg, toen men den schouwburg kon verlaten teneinde een ‘gezellig samenzijn’ te vieren in een herberg, waar de echte Breeroo nooit toegang zou hebben gezocht of gekregen.

Aanwezig was de bekende acteur Louis de Vries, doch aangezien hij niets behoefde op te zeggen, noch anderszins voor het voetlicht te treden, gedroeg hij zich betrekkelijk onopvallend. Dit was tenminste echt prettig.

Overigens kwam het niet tot ongeregeldheden. Immers het gerucht, dat professor Verdenius zingenderwijze, met een glas champagne in de opgeheven hand, een nieuwe strofe zou hebben toegevoegd aan het Boerengezelschap van Breeroo, werd later ten stelligste tegengesproken, terwijl ook het handgemeen tusschen Ben Albach en Frank Luns, waarbij de laatste vrijwel verpletterd werd, geheel uit de lucht gegrepen moet zijn.

Minister Marchant hield geen rede over de nieuwe spelling, zoodat de plechtigheid betrekkelijk vroeg afgeloopen was, en iedereen zich voldaan gevoelde.

FESTIVUS.