De Gemeenschap. Jaargang 10

[p. 561]

Dichter onbekend
(Brusselsch handschrift)
Maria ter eem

Hoe Marien beelt ghevonden is van eene maget ende dye tyt als dit beelt hier gecomen ende Margryt gestorven is.

Maria, coninginne des hemels troen,
Woude groet wonder, mirakelen doen
In Amersfoert een stede versien^3.
Doer dit proper beelt ter eere Marien.^4.
Des Godt ewich boven all ende in dezen
Gedanct, gheloeft, gheeert moet wesen.
Soe hevet dit beelde Marie behaget
Ghevonden te syn van eene maget
Ghenaemt Margryt in waren bewyse
Sy had een vader ghenaemt Albert Ghyse
Alhier int landt in der Duyst gheboren.^11.
Sy was van Maria alsoe uytvercoren,
Dat sy der gratien beelde heeft ghevonden,
Alsoe dese stede u doet oerconden.
Sy diende verwer, doe syt vant,^15.
Die Johan Huberden was ghenant,
In welken dienst haer quam te voren^17.
Driemael in haren slaep in haer oren
Een soete stemme, seer soetelic ludende
Ende was die maecht aldus bedudende:
‘O Margriet, ontsprinckt, hoer myn woert,^21.
Ghy selt om water gaen buten die poert;

3. Vs. 3. versien = voorzien van wallen.

4. proper: mooi, passend.

11. in der Duyst: in Hamersveld.

15. diende verwer: was dienstmaagd bij een verver; doe: toen.

17. welken: wiens.

21. ontsprinckt: sta op.

[p. 562]

 

Staet op, staet op, wilt wel verstaen,

 

Ghy selt sceppende vinden, doet myn vermaen,^24.

25.

Een suver Marien beelt onder den yse.’

 

Eens, noch eens, soe als verstant wyse,

 

Heeft sy haer broetheer om raet gevraecht.^27.

 

Hy nampt in spot: ‘ay, lieve maecht^28.

 

Tis droem, tis droch ende anders nyet’.

30.

Maer op een Saterdach noch geschiet

 

Dat die stemme ten derde vermaende.

 

Doe stond sy op, ten water gaende

 

In gelove, in minne ende in betrouwen,

 

Ter eere Gods ende onser lyver vrouwen.

35.

Tegen natuer soe stont daer stille^35.

 

Dat beelt der gratien na Godts wille,^36.

 

Nyt drivende, nyt sinckende in den stroem.

 

Dat was kenlic myrakel, dat was geen droem.

 

Sy hevet haer handen te samen geleyt^39.

40.

Ende was ten dienste Marien bereydt

 

Met gebogen knyen sy nederdaelde^41.

 

Eer sy dat beelt uten waeter haelde.

 

Met vrese nochtans heeft syt blydelic ontfaen

 

Ende is daermede naer huis gegaen.

 

 

45.

Als sy dan dat beelde daer thuys bracht

 

Heeft sy haer broetheer toe gesacht:

 

‘Siet nu, Broetheer, nempt des goem^47.

 

Nu merct men wel ten is geen droem,

 

Hebt nu geen spot, maer ghelovet sterck.’

50.

Die broetheer aensach dit wonder werck

24. myn vermaen: datgene, wat ik u beveel.

27. broetheer: baas.

28. nampt in spot: nam het spottend op.

35. tegen natuer: in strijd met de wetten der natuur.

36. beeld der gratien: genadebeeld.

39. te samen gelegt: gevouwen ten gebed.

41. nederdaelde: zij knielde neer.

47. nempt des goem (= goom): sla daar goed acht op.

[p. 563]

 

Met vrees, met lieften, al sonder verlet^51.

 

Hebben sy dat beelt op die spynde gesedt,^52.

 

Des avonds te tyde sonder gebreken

 

Een ongelkeerse daer voer ontsteken,^54.

55.

Welk daervoer brande nae Godts onthoude^55.

 

Driemael langer dan sy soude.^56.

 

 

 

Sy sagen soe veel mirakels geschiet

 

Dat die broetheer seyde tot Margriet:

 

‘Gaet doch liever van stond an

60.

Tot u biechtvader Broeder Jan

 

Van Schoenhoven die Carmelyt,

 

Ende segt hem, hoe dat ghy syt

 

Altemael hier mede ghevaren,’

 

Sy gincs hem haer biecht verclaeren.^64.

65.

Daer die biechtvader int best op seyde:^65.

 

‘Brenckt my dat beelde in hoersamheyde.’^66.

 

Deze Margriet dat nyt en liet.^67.

 

Ende was gehoersam, dat is geschiet.

 

Doch voer den Kersdach, siet des vroet,^69.

70.

Broeder Johan, dat beelde soet

 

Aensiende, syn harte verblyde

 

Ende hevet terstond ten selven tyde

 

Dat beelde in syn huys gebracht,

 

Daer wonder geschyde in dier nacht

75.

Aen syn moeder, meer ander luden mede

 

Die den beelde daer weerdicheyt deden.^76.

 

Doe docht hy waer hy dat soude brengen

 

Maer doer Godts ende Marien gehengen^78.

51. verlet: dralen, talmen.

52. spynde: broodkast.

54. ongelkeerse: vetkaars.

55. onthoude: besluit.

56. soude: van nature zou doen.

64. verclaeren: spreken.

65. int best op seyde: niet beter op kon zeggen dan.

66. hoersamheit: gehoorzaamheid.

67. liet: naliet.

69. siet des vroet: moet gij weten.

76. weerdicheyt doen: vereering bewijzen.

78. gehengen: toestaan, verlof.

[p. 564]

 

Soe marct des tyt wel uitgesondert^79.

80.

Doe men screeff dusend en vierhondert

 

Ende vierenveertich ons Heeren Jaer

 

Doe quam dit beelt hier openbaer

 

Namentlick op Sinte Stevens dach,^83.

 

Als ment acht dage voer gevonden sach.^84.

85.

Hier van broeder Jan eerweerdelic gebrocht

 

Welck beelde in gratie hier wert versocht,^86.

 

Om die scone vertroestingen, myraculen, gratien

 

Soe coemen hier pillegrim van verre natien

 

Te water, te lande, doer bosch, doer heyde.

90.

Gelovet sy Maria ende haer kynde beyde.

 

 

 

Nu seldy hoeren int eynde verclaeren:

 

Een min dan ontrent vyftich jaren^92.

 

Leefide Margriet, nempt des verstant^93.

 

Nae dien sy dit beelt int waeter vant^94.

95.

Tot dusent vierhondert dat Jaer ons Heeren

 

Ende twe entnegentich Maria ter eeren.

 

Doe woude Maria Margriet ontladen

 

Om te rusten op Godts genaden.

 

Op Sinte Eloys fest, was Saterdach^99.

100.

Datmen Margriet gestorven sach

 

Hier neder begraven in groeter eeren^101.

 

Godt gunne haer ewich te jubileren

 

Nu biddet alle die dit hier lesen

 

Een Ave Maria, haer syel te wesen,

79. marct: geeft acht op.

83. Sinte Stevens dag: 26 December (2e Kerstdag).

84. Het beeld was dus gevonden op Zaterdag 19 December 1444.

86. versocht: bezocht.

92. Een min: iets minder.

93. nempt des verstant: let daarop.

94. na dien: nadat.

99. St. Eloys fest: 1 December.

101. Dit gedicht hing dus boven het graf van Margriet Gijsen.

[p. 565]

105.

Ten hemel verheven met Godt versoent

 

Ende by Maria in vruechd gecroent

 

Ende wy altesamen mede te varen

 

By Maria inder engelen scharen. Amen.

 

 

 

Op een saterdach al by geval

 

dit beelt gevonden, verstaet oec wal,

 

een ander saterdach alhier beworven

 

op een saterdach Margriet gestorven.

 

 

 

Marct dit wonder

 

elc bysonder.

 

 

 

Gestraheerd uit de kerk memoritafel en

 

is daer me bevonden taccorderen.

(Vignet Charles Eyck)