De Gemeenschap. Jaargang 9

[p. 618]

Kroniek

Film

‘Licht Inwendig’

R.K. Blindenbond ‘St. Odilia’ Regie Jan Hin; Ass. Jan Gelens. Hin-Film.

De propaganda-film heeft, naast de betrekkelijke economische voordeelen die er voor den maker, zij het meestal niet toereikend, aan verbonden zijn, het groote nadeel hem te binden aan een bepaald en hem dikwijls niet eens in de hand liggend gegeven. Reeds in het allergewoonste geval laat reclame-materiaal zich niet altijd buigen in de aanwending als film-materiaal, daargelaten nog, dat de opdrachtgever zich dikwijls in de toepassing ervan mengt. Wanneer de ‘propaganda’ dan daarenboven nog uitgebeeld moet worden door personen, in hun dagelijksche handelingen en reacties en, last not least deze personen blind zijn, dus in een staat van betrekkelijke machteloosheid verkeeren, meenen wij wel dat het summum der moeilijkheden, wat het materiaal aangaat, voor den filmschepper tezaamgebracht is. Het zal alleen den cinéast van groote bekwaamheid gelukken een dergelijke propaganda-film te vervaardigen. Dat het Jan Hin gelukt is, is een compliment voor hem, maar een compliment dat niet genoeg zegt, omdat het nog geen uitdrukking geeft aan de complete waardeering, die het zien van zijn film bij den filmkenner oproept. Zijn blinden-film is meer dan geslaagd, het is een goed staal van goede filmkunst geworden; een ‘lied der blinden’ gecomponeerd door den filmdichter, wiens poëtische hoedanigheden wij reeds roemden in zijn films ‘Kentering’ en ‘Rome’. Jan Hin heeft hierin zichzelf gevonden, en meteen zich zelf overtroffen.

Het is een heel simpel voorspel waarmee hij preludeert. Kinderen, die niet kunnen zien en nu leeren lezen met blokjes, met beprikt papier; wier lippen elke reactie van hun geest zachtjes uitdrukken met een kleine beweging; wier voorhoofd zich rimpelt bij elke diepere bewustwording van de buitenwereld. Kinderen - Jan Hin heeft zijn liefde voor de kinderen reeds overtuigend getoond in ‘Kentering’ en nu het blinde kinderen betrof, heeft hij zich zoo mogelijk nog hechter

[p. 619]

aan hen verknocht. Zij staan als half-ontloken bloemen Gods voor ons gezicht. De teedere impressie van hun kopjes en handen is door de uitbeelding scherper, suggestiever geworden in het rustig, volgehouden rhythme van den inzet. De ons altijd eenigszins beangstigende, maar voor een blinde geheel normale, voorzichtige bewegingen en gebaren hebben in dit rhythme hun volmaakte weerspiegeling gevonden, zij zijn er in gefixeerd met een verhevigde emotie. Maar nergens is deze emotie overgeslagen in de goedkoope sensatie eener zoo voor de hand liggende sentimentaliteit; nergens worden deze blinden in hun tragiek verkleind door een kortzichtige, beklagelijke voorstelling. Jan Hin heeft hun toestand volkomen zuiver weergegeven en in die zuiverheid hoogtepunten bereikt, zooals in de uitbeelding der blindenprocessie door het Limburgsch akkerland, zooals in de prachtige, verrassende overgangen tusschen de scènes, zooals in het schitterend ‘da capo’ aan het einde. Hij moet zich geheel van hun levenssfeer hebben laten doortrekken, zich weg hebben geleefd in hun gevoelens en alzoo geïnspireerd, het wezen dezer menschen begrepen en in innerlijke beelden hebben omgezet.

Het hoogtepunt dezer film ligt naar mijn gevoel in het tweede deel, waar door de medewerking van een blinde een deel van het normale maatschappelijke leven plotseling en zoo dynamisch in actie komt, (de afvaart van de boot van den havendienst) dat men zich in tweeërlei opzicht gewonnen geeft aan deze in principe toch propagandistische voorstelling. Indien de verwonderlijk sober gehouden beelden van het blinden-onderwijs, hun vakopleiding, hun ontwikkeling en ontspanning in het eerste deel nog niet overtuigend waren ten aanzien van de beteekenis van het blinden-werk, dan zou door dien blinden marconist toch voorzeker het deugdelijk bewijs geleverd zijn. Maar dat bewijs is dan ook alleen geleverd door het werk van de camera! De opstoomende boot breekt met den boeg door het water op een wijze die alleen door een met poëtische visie begaafden kunstenaar gezien kon worden; tot dat oogenblik bleven wij er allen blind voor. Men weet niet wat meer te prijzen valt in deze film, de zoo rustige en vrije beheersching van de stof, de aanwending van het materiaal, de visie erop of het rijke camera-werk.

De tendenz is geheel en al in de beelden weggevloeid, men bemerkt er geen oogenblik iets van en krijgt toch een onafwendbare gewaarwording der bedoeling. Zij is tot een schaduw van het beeld gemaakt, altijd aanwezig, nooit opvallend en zoo vanzelf inwerkend door den geestelijken inhoud van ieder beeldvlak heen. De poëtische gevoeligheid van den cinéast behoedde hem voor de alledaagsche gevaren die uit een dergelijke tendenz dreigen; en door de kennis van zijn vaarwater wist hij er nauwkeurig alle klippen te omzeilen.

[p. 620]

Na het beslissend hootepunt in het tweede deel, volgt in de blindenprocessie een magnifiek contra-punt. Door alles heen, door het aangrijpende massale van den stoet, door de natuur-visie, door de rust van deze blinden en het volkomen gemis van eenige beklemming voelt men de groote stoere kracht van hun bestaan in het bezielde loopen. dat zij doen. Wie van een blinde den schuifelstap steeds als een ietwat huiverig verschijnsel heeft aangezien, hij geneze van zijn eigen blindheid aan dit plechtig, maar vaste en verheugde loopen van deze processie-gangers. Dat een oogenblik den schijn gewekt wordt alsof de film eenigszins inzinkt, tijdens de pleiziervaart met de booten, blijft een zwak kantje aan dit gedeelte; voor wie echter op de reflexies der gelaten let, ligt de actie van het beeld alleen daarin, maar daarin dan ook volkomen domineerend over de beide voortglijdende schepen.

Van daaruit beweegt zich de film in versneld tempo naar het einde. Zonder eenig effectbejag, maar ten diepste aangrijpend is de figuur van den offerenden, blinden priester; van de vrouwen die keukenwerk verrichten zonder te kunnen zien, van de moeder die haar kind verzorgt in de goede huiskamer, met den vrede dergenen, die getroost zijn op het gezichtloos, doch hoe bezield gelaat! Jan Hin is onuitputtelijk in het verbeelden der aspecten, die het bestaan van den blinde bezit; steeds verrassend, steeds rijkgeschakeerd door den lichtval of door een psychischen reflex. En met een plotseling sterk dramatisch, eerbiedig slot eindigt de film na een snel voorbijflitsen der hoofdfiguren, in de beelden van den priester, die den zegen op het altaar geeft en de zachtjes bij de piano zingende kinderen, met de enkele voorstelling weder van een gelaat, en handen.

A.J.D. VAN OOSTEN.