De Gemeenschap. Jaargang 9

[p. 371]

Hagel

Der dritte im bunde.

Ik moet herinneren aan de verdrietige geschiedenis van wat men reeds noemt ‘Het Utrechtsche geval’ en vooral aan de in dit blad gelaakte houding van de zich noemende katholieke Utrechtsche Courant.

Als ik zeg ‘verdrietige geschiedenis’ bedoel ik natuurlijk alleen het verbond, dat de U. Crt. sloot met Cecil de Mille. De U.C. heeft nooit een woord gekikt naar aanleiding van de aanvallen in dit blad en kon dat ook niet, omdat zij volledig en grondig schuldig was en haar lamlendigheid - overigens niet voor de eerste, noch de laatste maal - bewezen was. Slechts een paar laffe stukjes tegen ‘de jongeren’ waren het roestige wapen, waarmee een of andere Neerlandist kuitenprikte. Voor de rest: zwijgen en zich opvreten van woede. Toch: het roestige wapen werd naar Maastricht gezonden en daar in handen gesteld van een anderen, niet minder ijverigen vazal, die zoowaar aan het betoogen ging, dat de Utrechtsche verontwaardiging tegen een film, die ik niet meer noem, hopeloos mis was en o, gruwel, zich onwettig manifesteerde. Die onwettigheid heeft den kenner der Nederlandsche wetten verschrikkelijk dwars gezeten. Hij maakte er niet alleen een gezagskwestie van, vergeleek niet alleen - dom en onwetend - met de kwestie Morgenrot, maar kwestiede zich heesch over bijzaakjes om de aandacht van de hoofdzaak af te trekken.

Het hielp niet. Een Limburgsch concurrent, n.l. het bijblad van het Limburgsch Dagblad, getiteld ‘Overal’, polemiseerde duchtig met Maastrichts Neerlandia en het gevolg hiervan was: een reeks ‘hoofdartikelen’ in de L.K., waarin een vermakelijke herkauwing plaats had en waarvan de hoofdindruk was een volstrekte machteloosheid, door geen bevel van hoogerhand te genezen. Het komt alles hierop neer: Wij weten het zoo goed.... Wij waken over katholiek Limburg.... Wij laten ons niet beïnvloeden door de er niets van.... De K.F.C. is voladvertenties.... Alle anderen weten maakt (al hebben wij ze eenige malen in de luren gelegd).... enz. enz.

Het schijnt echter, dat tallooze Limburgers zich niet door deze botheden van de wijs laten brengen, getuigen de vele protesten en de groeiende weerzin tegen een on-Limburgsch blad als de L.K., die blijkbaar geen rekening hield met de Kerkelijke maatregel, die haar zusterblad in Utrecht moest ondergaan. Want de

[p. 372]

beruchte film, die zooveel ergernis heeft gewekt, werd in de L.K. geprezen (door den deskundige) en de advertentiegelden werden geïncasseerd. Zoo zijn de feiten, maar de reeks is nog niet compleet.

Want de katholieke onderneming uit Utrecht bezit nog een blad in Breda, het Dagblad van Noordbrabant, waarvan de redactie, ‘naar wij uit goede bron vernemen’, de directoriale teekenèn heeft verstaan en zich nederzette om het volgende voorzichtigheidje uit te storten:

‘De veelbesproken film, waartegen elders in het land op een paar plaatsen protestacties op touw zijn gezet, wordt thans in Breda vertoond.

Blijkbaar heeft de faam der overdrijving van een protestactie tegen de besnoeide rolprent, zooals zij in de meeste zuidelijke plaatsen wordt gedraaid, de faam van het sensationeel, mammonistisch en heidensch wulpsch karakter, dat aan Cecil de Mille's werk wordt toegeschreven, overtroffen; want gisteravond was het bezoek aan de bioscoop niet zoo druk als het geval pleegt te zijn, op den eersten avond van een gerenommeerde film.

Neemt men “Het Teeken des Kruises”, in zijn geheel, zooals het gisteren hier ter stede is vertoond, dan vallen naar deze meening de bezwaren weg bij het leerrijke en goede, dat geboden wordt. Onbevooroordeelde gemoederen zullen eerder gesticht, dan geërgerd weggaan.

Van een katholieke of christelijke film is geen sprake, maar de wijze, waarop een moderne heiden het heldendicht der vervolgde christenen te Rome in beeld brengt, geeft naast aanleiding tot fundamenteele critiek, ook aanleiding tot waardeering.

Over de onbesnoeide film oordeelen wij nu niet en hebben wij ook niet te oordeelen; ten aanzien van de besnoeide film, die, wij herhalen het nogmaals, gisteren te Breda is vertoond, hebben wij geen sterker voorbehoud in te brengen dan: alleen voor volwassenen.’

Hiermede is der Dritte im Bunde opgetreden. Mehr gibt 's nicht. Als een hecht bolwerk staan daar dus de drie gratiën in haar schamelheid en beschermen niet alleen een grof-beleedigend prul van een film, maar steken bovendien nog de hand uit om de advertentie-aalmoes in ontvangst te nemen.

Maar zie: in de bioscooprubriek van het Bredasche blad, welke rubriek op 16 Juni niet minder dan 22 bioscoopprogramma's bespreekt (heel West-Brabant komt er aan te pas!) komt een recensie voor van ‘Meisjes in Uniform’, het meesterwerk der laatste twee jaren, zou men kunnen zeggen. Welnu, de bespreking van deze film staat op de allerlaatste plaats en is gelijkluidend aan alle andere ‘besprekingen’, die in den loop der jaren werden afgedraaid. Met uitzondering van één zinnetje, dat door de Voorzienigheid moet ingegeven zijn en dat als volgt luidt:

‘In het feit, dat “Mädchen in Uniform” allerwege in den smaak is gevallen, mogen we een aanwijzing zien, dat de decadente filmproducten die in zoo grooten getale de markt

[p. 373]

hebben overstroomd, het publiek gelukkig nog niet het gevoel voor waarachtige kunst hebben ontnomen. Immers deze film zien, beteekent niet alleen ontspanning of amusement, neen, het is meer, het is kunstgenot.’

De Voorzienigheid zou het beter en oorspronkelijker zeggen, dunkt me, maar is het niet toevallig, dat het steekje op de ‘decadente filmproducten’ nooit een beter plaats vond dan in die rubriek, waarin de ellendigste filmdecadentie der laatste zes jaar, n.l. die van de Mille, vóórop werd gezet en verdedigd. Ja, er zit stijl in! Maar vergeten we één ding niet: twintig filmpraatjes zijn tenslotte twintig advertenties, nietwaar? We kunnen het hierbij laten. Dat we nog eens op het ongure geval terugkwamen, is de schuld van de ondernemende negocianten, die de laatste paar honderd gulden uit deze modder hebben opgelepeld. De laatste inderdaad, want de jongste spruit van de Mille's fantasie is gekelderd in alle landen, waar hij zich vertoonde.

In Nederlandsch-Indië is het leelijke prul ook vertoond en, naar een missionaris mij schreef, even duchtig gekraakt als in Nederland.

Tenslotte nog een vroolijke mededeeling. In de Limb. Koerier werd een verontwaardigd stukje losgelaten tegen de Nieuwe Eeuw, omdat in dat blad de film ‘Drei Groschen Oper’ werd bewonderd. De Utr. Ct. neemt dit gevalletje met welbehagen over, enkele dagen nadat de U.C. deze film had.... goedgekeurd! En zoo zegevierde de misplaatste Schadefreude wederom over de eerlijkheid en zelfs het gezond verstand.

‘Onbevooroordeelde gemoederen zullen eer gesticht dan geërgerd weggaan’, aldus inspireerde de generale staf, die zich niet inlaat met vooroordeelen, behalve dan de duiten.

En wee den redacteur, die buiten de Gleichschaltung tracht te blijven. Hij wordt erledigt....

Frissche boel!

CLOSE-UP.

Angstige braafheid.

In een bepaald soort krantjes weren zich de laatste tijd ongenoemde lafaards tegen wat zij noemen liefdeloze kritiek. Er zullen in de vele organen van onze bloeiende en tot in Rome vermaarde roomse pers altijd wel zulke mannetjes aan hun duister en dom werk bezig zijn geweest, maar nu de tijd dichterbij komt dat hun rekenschap zal worden gevraagd, zijn ze dubbel actief uit angst voor de opruiming die aan hun misplaatst en op winstbejag steunend ‘leider’schap een eind zal maken. Zij hebben echter genoeg ervaring in de kronkelingen der roomse samenleving om hun angstige activiteit een braaf en godzalig tintje te geven. Sinds er dan ook voor die heren harde noten werden gekraakt en de pit herhaaldelik rot bleek, hebben zij de mantel der zuivere roomse zeden aangedaan en maken ze verontwaardigd misbaar over de kritiek op de toestanden in de samenleving der katholieken. Al waren zij dan ook van te voren gewe-

[p. 374]

tenloos, al zijn zij dat in hetzelfde nummer waarin ze verontwaardigd doen, al zullen ze, zolang het voordelig is, gewetenloos blijven, het komt nu in hun kraampje te pas om braaf te zijn en daardoor te doen alsof hun geld niet stinkt.

‘De Gooische Post’ voor deze keer dan. Deze steunpilaar der Kerk geeft natuurlik een bijvoegsel: de ‘officieele R.K. Kerklijst’. In die R.K. Kerklijst wordt plaats gegund aan ‘Zondagslectuur.’ Tot deze Zondagslectuur behoorde op 3 Juni een preek met de titel: ‘Hagel op Roomsch gewas’. Voor de schaapachtige en dus vertrouwende lezer lijkt zoo'n artikel kranige en oprechte en verontwaardigde taal, maar voor de niet-analphabeet zweet de angstige braafheid en de gehuichelde ernst uit alle woorden. De lezing van Gerard Brom wordt door de bevende angst van de redacteur-directeur graag aangepakt om met galmende vroomheid de aandacht weg te trekken van zijn eigen duistere praktijken. Behalve Brom moet er nog bij gebracht worden wat ‘Jhr. Ruijs zoo uitstekend heeft gesproken bij de aanvaarding van het voorzitterschap der Tweede Kamer,’ en wat ‘pastoor Roovers zei op den Haarlemschen Katholiekendag te Delft.’ Daarmee zijn de namen weer compleet en heeft de directeur-redacteur zijn ‘sensus catholicus’ voldoende gedemonstreerd om nu een tijdje veilig voort te kunnen gaan met zijn leugen-practijk en zijn voorlieden-adoratie.

Van welk een ‘geest’ is deze man de ‘christelijke bron?’

Wij behoeven ons hier niet te verdedigen tegen deze al te duidelike braafheid-uit-angst. Voor de lezers van ‘De Gooische Post’ deed de schrijver van een ingezonden artikel, de heer Piet Oomes, een goed werk door het gebalk afdoende te ontleden en de werkwijze van deze roomse journalist te ontmaskeren.

De proleterige handigheid - handig tenminste in het oog der vertrouwende, volgzame en ja-knikkende krantenlezers - van het krantenmannetje kwam in deze nood weer te pas. Met wat drie-starren-logica en politieke voorlichtingseerlikheid draait hij een onderschrift neer en de eer is weer gered.

De angst moet nog groter worden. De dikke huiden zijn niet gauw gevoelig.

Maar ook dat komt wel. De tijd dat deze eters van twee wallen geduld worden gaat tot het verleden behoren.

H.K.

'N duur pension.

Vrijwel iedere Zondagmorgen heeft ‘de Maasbode’ de volgende advertentie:

‘PENSION “EIJKENBURG”, 's-Gravenhage.

Een ideale woongelegenheid; ruim, luchtig en hypermodern. Per persoon in prijzen vanaf ƒ 1800,- per jaar. Adres: Eerw. Zusters, Kruisbessenstraat 12, den Haag.’

Achttienhonderd gulden!

U en ik weten dat het héél veel geld is. Wij verdienen het niet. De groote

[p. 375]

massa in Nederland verdient het nooit en zal het ook nooit verdienen. 'n Werklooze huisvader krijgt per jaar zoo'n ƒ 400,- tot ƒ 600,-, en hij moet daar z'n vrouw en groot gezin van onderhouden. En de nog werkende arbeiders, de kleine ambtenaren, de jonge getrouwde onderwijzers, zij allen hebben minder dan ƒ 1800,- om van rond te komen.

Van minder geld betalen zij de huur, de kleeren en het eten voor de vrouw en het stel kinderen; de dokter en de komst van de zooveelste baby; kolen, vuur, licht en waterleiding; de contributie van de vakvereeniging, het schoolgeld, de assurantie en het begrafenisfonds - en de honderd andere dingen die je in een huishouden moet hebben.... en dat alles van 'n bedrag dat kleiner is dan ƒ 1800,-.

En dan kan er zelfs nog wat af voor de ‘bouw-pastoor’, de arme donders aan de deur en de zwarte negertjes in de Kongo....

Met de ideale woongelegenheid, de ruimte met de zes kinderen en het licht op het bovenhuis is het natuurlijk niet zoo perfect in orde als bij de Eerwaarde Zusters. En wat dat hyper moderne aangaat, daar houdt de huisbaas zoo niet van.

De Waarde Moeder berekende dat je iemand, allicht oud en dus weinig etend, kunt voeden en huisvesten vanaf ƒ 1800,-.

Dat kan net!

Er komt natuurlijk nog wel zoo het een en ander bij, dat begrijpt U; maar wanneer de pensiongast genoegen neemt met de eenvoudigste kamer en de minst kostbare gemakken, kan het vanaf ƒ 1800,-.

'n Zich zelf respecteerende gast, die niet op de zak van Moeder wenscht te teren, betaalt natuurlijk meer.

Die beweging op ‘Eijkenburg’ schijnt voor liefdewerk door te gaan. De ‘Pius-Almanak’ vermeldt dit pension, met de vele andere dito's, tenminste onder de titel: ‘Charitatieve Instellingen’.

Wij houden ons aanbevolen voor dergelijke werken van liefdadigheid, en we doen het voor minder.

Onze grief is niet op de eerste plaats dat de menschen in dit pension nogal worden afgezet. Als je geld hebt, kun je wat luxe wel te duur betalen en overigens moet je maar niet zoo uilig zijn. Maar wat het ergst is: Eerwaarde Zusters (hier Ursulinen) ‘wijden’ zich aan dit werk. Werk dat iedere leek goedkooper en allicht beter zou kunnen doen.

Heeft die Congregatie nu werkelijk geen nuttiger werk te doen, dan het instandhouden van een duur hotel? Zijn alle posten in de missielanden al bezet, zijn er geen armen en behoeftige ouden van dagen meer te verplegen, is er wezenlijk geen religieus werk meer te doen?

Dergelijke praktijken brengen de goede naam van onze religieuzen in discrediet. En terecht, want wij weten héél zeker, dat geen enkele heilige Stichteres haar Congregatie stichtte om dure hotels te exploiteeren.

Helaas staan de zusters Ursulinen van ‘Eijkenburg’ niet alleen. De Zusters van Barmhartigheid van ‘St.

[p. 376]

Willibrord’ te Wassenaar zijn al niet voordeeliger. En waarom verleenen de Kleine Zusters van St. Jozef in Zeist allen onderdak aan lui uit de gegoede stand?

Zij zijn de eenigen niet! Er is angstig, vervelend en schandalig veel meer. 't Is een pijnlijk hoofdstuk in de ‘Pius-Almanak’, waarin je dit alles kunt lezen. (De prijzen helaas te weinig, maar die vertellen de advertenties je wel.) Er blijkt weer eens uit dat ‘katholiek’ een te vage onderscheiding is. 'n Nadere specificatie kent: Dames en Heeren, maar ook oude mannen en oude vrouwen - kostheeren, kostdames en kostjuffrouwen, verder nog de élite, n.l. lui uit de deftige stand en de meer gegoede idem.... Klasse 1, 2 en 3 en zelfs 1 A.

't Is weer fraai!

K.G.