De Gemeenschap. Jaargang 9

[p. 257]

Boeken

Een vergeten biografie

‘Ons Volkskarakter’, door Marnix Gijsen, ‘De Spieghel’, A'dam.

‘Waarom men mij, Marnix Gijsen, heeft uitgekozen om ons volkskarakter te bepalen, is alleen duister voor dengene die tot nog toe alleen de façade van onzen Vlaamschen Salon des Variétés heeft aangestaard. Indien hij over den drempel ware gekomen zou hij gezien hebben, dat ik daar een van de beste nummers weggeef: ‘het Spel van de gesneuvelden aan den IJzer’. Ik begin dan meestal met den treffelijken regel:

Hier liggen de dooden als zaad in het zand,
hoop op den oogst, o Vlaanderenland.

Als dat geweest is volgt een alleenspraak van mijn compère, den goeden Frans van Cauwelaert. Frans tikt tegen zijnen baard en dan rolt er een schoone Vlomsche speech uit zonder dubbelen bodem en alles echt. Terwijl op den achtergrond het Kruis van Heldenhulde verschijnt, treed ik daarna naar voren en spreek als volgt: ‘Mijne Heeren, Mevrouwen; Gij zijt in den Salon der Vlaamsche menschheid gekomen om den wonderknape van Vlaanderen te zien?! Awel, dat ben ik. Mes ennemis beweren, dat ik een afvallige ben, maar dat is prietpraat.

In mijnen jeugdtijd schreef ik verzen, lijk ie deze wonderknape. Gij zult u herinneren: ‘De Mislezer’, waar eenen regel in voorkwam:

En die zijn bisschop niet behagen kan.

Gij begrijpt, dat ge zoo iets alleen in uw puberteit schrijft en daarom heb ik zoo gauw als ik 'n hand van Monseigneur van Roey had gehad, dat veranderd in:

‘En die der wereld niet behagen kan.’

't Was in dienzelfden puberteitstijd dat ik een extreeme flamingant, 'nen aktivist was. Ik heb toen wel 'ns aan mijne boezemvrienden toevertrouwd, dat ik den dag zou zegenen waarop ik tegen België voor Groot-Nederland zou mogen vechten. (Alei, alei, alei, mevrouwen en meneeren, nie zoo'n lawijt daarover! 't is dat ge altijd wàt bedreven moet hebben om een rijke vergiffenis te kunnen bekomen). Maar dat behoort alles tot den volmaakt verleden tijd, den passé défini en sinds-

[p. 258]

dien heb ik het trouwe vaderhart van Frans van Cauwelaert zoo warm voor mij voelen kloppen. Ge moet niet vergeten, dat ik professor in Leuven ben geworden (un petit bravo pour l'artiste, messieurs, dames) en de bloedeigen sekretaris van meester Frans, die u voort nog wel zal onderhouden over de barricade die hij bij hem thuis heeft staan. Ik heb er enkele laten namaken en ik raad iederen kamerkandidaat aan zich eene aan te schaffen tegen den civielen prijs van honderd franken. De uitwerking mist nooit als ge den verkiezingsboer opgaat. De gebruiksaanwijzing geven wij gratis voor niks kado. Ge plaatst den heelen toestel op uwen lezenaar en zegt met dreigende stem:

‘Bij de dooden van den IJzer, indien Vlaanderen zijn rechten niet bekomt dan ga ik met u tot op de barricade’.

Dit zijn de historische woorden van mijnen meester Frans. De uitwerking wordt gegarandeerd en voor Vlomsch-onkundige kandidaten hebben wij 't geheel op een grammafoon-plaatje vastgelegd.

Awel, mevrouwen, menheeren, om terug te keeren tot dezen schoonen toren van Heldenhulde, dewelke ik daar juist kom te laten zien; ik heb een reisgids geschreven voor de verwoeste gebieden aan den IJzer dewelke getiteld is ‘Ons Volkskarakter’.

Voor de buitenlanders onder mijn gehoor wil ik even vertellen, dat het Kruis van Heldenhulde, een teeken van protest was tegen 't ministerie, dat de kleine kruisjes van onze gesneuvelde soldaten vermorzeld had om ze te gebruiken voor wegverharding. Zeer zeker wil ik dezen maatregel niet verdedigen, maar ge moet niet vergeten dat de woorden: ‘Alles voor Vlaanderen, Vlaanderen voor Kristus’, voor 't ministerie eene uiting was van ‘la mystique flamande’ waartegen zij zich te verzetten had. Vroeger heb ik wel gezegd, of zeker gedacht, dat onze Vlaamsche piotten hun leven niet voor 't Belgiekske hadden gegeven, maar voor de nationale wederopstanding van Vlaanderen.

Tegenwoordig denk ik daar anders over, en ge kunt in ‘Ons Volkskarakter’ lezen, dat ik met H. Charriaut over onze menschen zeg: ‘La forme du gouvernement a toujours paru leur importer peu. Ce qu'ils demandent seulement, c'est d'exister le moins possible. Le minimum de gouvernement dans le maximum de liberté.’ Wij hebben inderdaad als Vlamingen een bijna volledig gebrek aan staatkundig verantwoordelijkheidsgevoel.... ‘De eerste gevallen van dienstweigering, die gebaseerd waren op louter individueele bezwaren van algemeenen aard betreffende het landsbestuur, toonen hoever deze mentaliteit in gegeven omstandigheden voeren kan’....

Zoo dus, geachte toeschouwers, om een besluit te maken: het is niet noodig, dat wij als Vlamingen in de gevangenis gaan zitten en daar

[p. 259]

vandaan briefkes sturen. Dat is romantiek, en gij weet dat die uit de mode is. De bevrijding van Vlaanderen hangt af van de creatie van den Vlaamschen gentleman gelijk Jan Boon en ik. Er is hoop: ‘Het zich ontwikkelende Vlaamsche gezelschapsleven, dat vaak op begrijpende Fransche elementen steunt, - vooral in de hoofdstad -, brengt er veel toe bij om de uitwassen onzer romantiek en onzer ongeschaafdheid tot juistere proporties te herleiden’ (pag. 50).

Et alors,.... kapelmeester, un peu vite ‘De Vlaamsche Leeuw!’ Hoerààh! AD. SASSEN.