De Gemeenschap. Jaargang 8

[p. 598]

A.J.D. van Oosten
De vreemde plant

Het oude land van Egypte werd, zooals aldaar vóór drieduizend jaren herhaaldelijk geschiedde, opnieuw geplaagd door een hongersnood. In het vruchtbare Nijldal waren dat jaar ten eerste de golven van de slib-aanbrengende rivier te laat teruggevloeid uit de velden waarin het koren opgroeien moest. Vervolgens had de schroeiende woestijnwind de groene halmen voor het meerendeel doen verdorren. De sprinkhanen aten tenslotte de rest op.

Voor de ongelukkige fellahs dreigde de armoede; voor de rampzalige slaven en het volk in de steden de dood der verhongering. De voorraden der voorgaande jaren strekten slechts voor korten tijd, de aanvulling der broodrantsoenen met andere levensmiddelen lenigde maar een gering deel van den nood. De woeker bloeide, ziekten braken uit, er groeide opstand en anarchie.

Toen beval de Koning, Pharao Ich-Na-Nere de Eerste, dat alle koninklijke opslagplaatsen opengesteld zouden worden voor het volk; dat wie gebrek leden dag aan dag zooveel

[p. 599]

zij behoefden uit de voorraadschuren verkrijgen konden; en dat het bezit der woekeraars onder de armen verdeeld moest worden. Zelf trok hij, de vorst van Egypte, de steden en dorpen door, om na te gaan of er gehandeld werd naar zijn besluit, want hij wist dat een Vorst niet op zijn ambtenaren vertrouwen mag. Het volk juichte hem toe als den Vader des Vaderlands, bracht aan zijn dochter Atra geschenken en vierde feest overal waar hij met zijn gevolg van geleerden en veldheeren verscheen. Elken dag vond Ich-Na-Nere meer voldoening in zijn handelwijze, nu hij den nood van het volk bij eigen waarneming leerde kennen en de zegenrijke uitwerking aanschouwde van zijn tijdige weldadigheid. Het land was gered; maar het was uitgeput. En bij den grooten en wijzen Pharao kwam naast het gevoel zijner voldoening de gedachte op om het gevaar voor een herhaling van de plaag met alle middelen te gaan bestrijden. De natuurkrachten beheerschen en haar onbeteugelden invloed tegengaan kon hij niet. De rivier stroomde zoo zij wilde, de woestijnwind woei waarheen het hem zinde, de sprinkhanen waren onuitroeibaar. Den graanoogst verdedigen tegen schade of vrijwaren voor mislukking - niemand was er die dit bestond. Maar misschien ware er een voedsel te vinden, dat minder te lijden had van de plagen en waarmede men de graanopbrengst aanvullen, of voor een deel vervangen kon!

Boven de Nijl-delta daalde de zon, de droge hitte van den dag week voor den avondwind. In de koninklijke tuinen verademden de slaven. De hovenier van den besten akker maakte zich gereed voor zijn avondronde, met bijzondere zorg overzag hij het veld. Zijn Meester, de Pharao, zou dezen avond weder medegaan. Naast den Vorst mocht hij schrijden over de wél-bebouwde gronden van het domein. Achter hem aan zou de kleine stoet hovelingen komen, van wie hij wist, hoezeer zij hem benijdden om de eer, hem door den Koning geschonken. Hun afgunst prikkelde hem,

[p. 600]

Lambert Simon

[p. 601]

doch hij vreesde haar niet. Niet door vleierij, maar door bekwaamheid was hij bij den Pharao in aanzien gekomen. Zij allereerst deed hem zijn zekerheid behouden onder alle benijding. Maar daarenboven steunde hem de sympathie van de jonge prinses Atra, die haren vader elken avond vergezeld had, wanneer hij den proeftuin bezocht, waar de vreemde plant gekweekt en opgeschoten was. Met hun volle aandacht hadden Ich-Na-Nere en zijn dochter het groeiproces gadegeslagen van de omhoogrankende stengels, de fijne en steeds breeder uitslaande bladeren en de kleurige vlinderbloemen. Zij hadden gezien hoe uit het vruchtbeginsel de tengere peulen rijpten, die tot lange en harde zaaddoozen doorgegroeid en verdord waren, en die nu ritselend en krakend tegen de klimstokken slingerden.

Op dezen avond zou de eerste oogst worden ingezameld van het nieuwe voedsel, door den Pharao gezocht ter vrijwaring van zijn volk voor volgende hongerplagen. Het was van een door den hovenier gevonden onbekend zaad; vogels hadden het overgebracht op hun terugkeer over de Groote zee; vogels had hij ervan ziet eten aan den wilden struik op een verlaten veld. Wat de vogels aten, kon ook den menschen dienen. Eenige weinige korrels had hij bemachtigd; één plant was in het leven gebleven, hier en op dezen avond zouden zij er het zaad van verzamelen, Eén voor één reikte hij aan de prinses de zware peulen. Atra brak ze open en liet den inhoud in een gouden schaal vallen.

Een Magiër telde de opbrengst; het waren twee-en-zestig voldragen erwten!

Dertig eeuwen later stond Sir Lewis Hinton met zijn staf van medewerkers voor den ingang van de doodenkamer der Noordelijke pyramide. Sir Hinton had een uitgebreide studie gemaakt van den bouw, de voltooiing en de bestemming der wonderlijke koningsgraven. In deze pyramide

[p. 602]

moest zich het stoffelijk overschot bevinden van Pharao Ich-Na-Nere den Eerste, door het volk de Groote genaamd, die in een der binnenlandsche oorlogen gesneuveld was, nadat hij het rijk tot bloei, het volk tot welvaart, maar naar het scheen den adel tot uiterste verbittering gebracht had, De Engelsche onderzoeker weifelde een oogenblik, nu hij het geheim ging verbreken, dat drieduizend jaar lang door deze grafspelonk omslten was. Maandenlang waren zijn nasporingen vruchteloos gebleven, de verborgen deur werd niet gevonden en de vrees was bij hem opgekomen, dat al te wantrouwige handen in later tijd de doodenkamer ontoegankelijk hadden gemaakt. Totdat gisteren een zijner assistenten in den wand een bijna onmerkbare spleet ontdekt had en hem onmiddellijk was komen waarschuwen. Zij hadden den steen kunnen wegschuiven en een lage zijgang betreden. Aan het eind daarvan was klaarblijkelijk het graf, waarvoor hij thans stilstond. Sir Hinton gaf bevel de deur open te breken.

Midden in de duistere ruimte vielen de stralen der electrische fakkels op de sarcophaag waarin zich het gemummifieerde lijk van den Pharao moest bevinden. Sieraden en juweelen schitterden op een kleine verhooging tegenover de kist, maar zonder daar verdere aandacht aan te schenken liepen de onderzoekers naar de sarcophaag om allereerst te constateeren, of deze onbeschadigd en ongeopend was gebleven. Onder een gespannen stilte lichtten zij er het deksel af en vonden in de binnenste kist inderdaad de volkomen bewaard gebleven koningsmummie, benevens het dooden-offer dat men erbij neergelegd had: zijn amuletten, de koninklijke gewaden, vruchten en eenig graan. Maar de meest bijzondere verrassing was voor Sir Lewis Hinton de vondst van iets, wat men nog in geen enkel pyramide-graf had aangetroffen. In een gouden doos naast het hoofd van Pharao Ich-Na-Nere lag het laatste geschenk dat zijn dochter Atra hem had gegeven: Sir Hinton telde tot

[p. 603]

zijn verbazing twee en zestig geheel zwarte, verschrompelde erwten!

In hetzelfde jaar, waarin Sir Hinton zijn wonderlijke vondst gedaan had, werd de moderne wereld voorzoover zij een eenigszins actief aandeel had in de economische orde, geplaagd door een langdurige en zeer diepgaande crisis. Wellicht zou men deze in vroegere tijdperken heel gewoon en zeer juist: hongersnood genoemd hebben. In de productieve industrie-centra hadden de goederen zich opgehoopt, zonder naar het afzetgebied te kunnen afvloeien en aldus den aanmaak van nieuwe producten belemmerd; had de daardoor ontstane werkloosheid het gros der bevolking uitgeput en werkten de veel te lage verkoopprijzen vernietigend op de voortbrengselen van het veld. Voor de ongelukkige boeren en handeldrijvenden dreigde de armoede, voor de overige bevolkingsklassen een volkomen maatschappelijke ontreddering. De gespaarde reserves der voorgaande betere jaren strekten slechts voor korten tijd, aanvulling der benoodigde kosten voor het onderhoud van millioenen armen, door steunregeling en verkrijgbaarstelling van goederen in natura lenigde slechts een gering deel van den nood. De woeker bloeide, demoralisatie en ziekten maakten hun slachtoffers, er groeide opstand en anarchie.

Helaas was er geen koning, die zooals Pharao Ich-Na-Nere zijn opslagplaatsen openstelde voor zijn volk om het gebrek te bestrijden; een die in staat was om dag aan dag de menschen van het noodige te voorzien. Zelfs deed het vreemde verschijnsel zich voor, dat er wel voorraden waren, doch dat er niemand was die ze verdeelde; zoodat men de koffie in zee wierp, de vruchten op het veld liet rotten en de steenkolen niet meer uit de mijnen haalde. Het land verschafte overvloed en ging nochtans te gronde. Vele geleerden zonnen op middelen om een herhaling dezer crisis te voorkomen, doch geen hunner was bij machte de oor-

[p. 604]

[p. 605]

zaken ervan weg te nemen, omdat deze duidelijk voortkwamen uit de natuur der gieren en men nog steeds deze krachten niet afdoend wist te beheerschen. Misschien zou Pharao Ich-Na-Nere wanneer hij in deze tijd geleefd had er iets op gevonden hebben; hoewel dit niet zeker is, daar zeer waarschijnlijk zijn dood veroorzaakt werd door diezelfde gierennatuur, die zijn goede daden vijandig geweest bleek te zijn.

Het was in deze periode, dat Sir Lewis Hinton uit Egypte terugkeerde, met vele waardevolle voorwerpen die hij aan het Britsch Museum gaf, en een verzegelde flesch met twee-en-zestig erwten, drie-duizend jaren oud, die hij voor zichzelf behield.

Op een met de uiterste zorg uitgekozen en toebereid proefveld van de Botanische Hoogeschool verzamelden tegen den avond zich de studenten, die dien dag op de verspreid liggende tuinen practisch gewerkt hadden, voor een interessante gebeurtenis.

In de hall van het hoofdgebouw ontving namelijk Prof. Dr. Alfred Brixley den om zijn onderzoekingen en vondsten in Egypte wijdbefaamden Sir Lewis Hinton. Deze kwam dien avond met zijn dochter Alice en zijn staf van medewerkers het proefveld bezoeken. Met eenige welgekozen woorden richtte de groote professor zich tot den beroemden reiziger en Egyptoloog, wien hij verzocht, hem thans de resultaten in handen te mogen stellen van het hoogst interessante experiment, waaraan hij en zijn voornaamste assistenten al hun zorgen hadden gewijd. Hij schetste hem het verloop van het groeiproces der twee en zestig geheel verschrompelde erwten, die Sir Hinton hem toevertrouwd had. Hoe zich onder die meer dan drieduizend-jarige zaden slechts twee kiemkrachtige hadden bevonden, hoe uit beide kiemen inderdaad normale ranken ontwikkeld waren, die bladeren en bloemen gedragen en tenslotte complete

[p. 606]

en volwaardige erwten-peulen voortgebracht hadden. Met nadruk verklaarde Professor Brixley het zich tot een groot genoegen te zullen rekenen, indien Sir Hinton's dochter de zaaddoozen wilde openen en daarmede aan den werelderwtenoogst deze nieuwe soort toevoegen. Ruim drieduizend erwten-generaties hebben zij overgeslagen en het mag een zeer zeldzaam voorrecht heeten, deze soort weder tot exploitatie te brengen! voegde Professor Brixley geestdriftig als persoonlijke opmerking aan zijn wetenschappelijk betoog toe. En hij besloot hiermede.

Alice Hinton nam in haar fijn handje de peulen aan, die een der assistenten van den hoogleeraar voor haar plukte en schudde twee honderd en zestig nakomelingen der eerste in Egypte gekweekte erwten in een laboratoriumflesch. Sir Hinton en de studenten keken zeer belangstellend toe. Den volgenden dag vond men in de dagbladen een foto van deze gebeurtenis, waaronder werd vermeld hoe uit drie duizend jaar oude erwten een nieuwe oogst was gewonnen. Op den anderen kant van de bladzijde stond een afbeelding van een voorval uit de landbouwdistricten. De boeren waren bezig de zakken met peulvruchten die den handelsprijs niet opbrachten op de mestvaalt te storten.

Sir Hinton en Professor Dr. Brixley werden in den loop van dat jaar gedecoreerd, een hulde aan hun werk en de wetenschap. De methode van Pharao Ich-Na-Nere wacht nog op een ontdekker.