De Gemeenschap. Jaargang 7

[p. 205]

Kroniek

Tooneel

‘Het Koninklijke Paaschkruis’

Het massale spreekkoor van ‘De Graal’ op Paaschmaandag in het Amsterdamsche Stadion bracht ons voor 't eerst in ons vlakke land een manifestatie van een dier wonderlijke dingen, waarvan de Katholieke Kerk het geheim bewaart, doch die ons onder het calvinisme schenen ontfutseld: opvoeding zonder paedagogie. Er ontbrak maar een ding aan, één ding dat het calvinisme ons nog altoos ontfutselt: het besef der artistieke eerbaarheid. Het besef, dat de kunst niet Asschepoetster blijven mag in alle strevingen, waarin althans iets is van dat vederlichte en stoere, dat sterke en kleurige ineen, optredend bij alle manifestaties en improvisaties, die waarlijk van een volk komen. Hier was de literatuur het gekerfde slachtoffer. Natuurlijk kan dit licht geschieden bij een optreden dat - ondanks alle studie - zoo gelukkig het karakter van een improvisatie behield. Wij zouden ook hebben gezwegen, want een telkens herhaald lesje onzerzijds ware de slechtste paedagogie, wanneer onder de Katholieken hier weer niet ware begonnen met een niet te dulden goedpraterij, een betoog dat-'t-zoo-hoorde. Wij vertrouwen, dat de leidsters van ‘De Graal’ niet in 't minst gediend zijn door betoogen, dat de manifestatie van Paaschmaandag geen ‘literaire pretenties’ had. Wat wil dat ‘pretenties’ toch eigenlijk zeggen? Zou 't dan een aanmatiging zijn geweest, wanneer de verzen, die dit spreekkoor zegde, wèl literatuur waren geworden? Voelt men dan niet, dat verzen zonder literaire pretenties iets nonsensicaals zijn, zooiets als sterrekunde zonder wetenschappelijke pretenties? Het hooge woord moet er dan maar uit - niet tegen de leidsters van ‘De Graal’, doch tegen de goedpraters, die in wezen de voortzetting van het rijke werk van den Paaschmaandag bedreigen en belemmeren - 't is een aanmatiging, om ‘Kinderen van dezen tijd’ te beantwoorden met dit valsche brassen in woorden. Men moet dit toch zien bij een eenvoudige vergelijking. Dit zegt de dichteres:

[p. 206]

 

Zoekenden zijt gij nog, gij zijt nog verspreiden

 

Gij moet u zelve uit menigen waan nog bevrijden

 

Gij moet nog worden hen, waar de wereld op wacht....

Een prachtige, in zijn wezen zoekende cadans, die naar muziek zoekt - als de schoone zilveren stip bij de ‘screen-songs’ - in de eerste twee regels. En in den derden regel deze zeer schoone, diep ontroerende spanning en hartstochtelijke bezwering ineen: zouden zij 't worden, zouden zij 't zijn? En wanneer de eeuwige Waarheid en de eeuwige Wijsheid, die de Heilige Moeder de Kerk doortrilt, in ons woorden opstuwt ten antwoord, moeten 't dan déze zijn?:

Genieten wekt grofheid, maar sterflust veredelt;
Doffen voedt de overvloed, maar derflust spat vuur!
Goedkoop is de loondienst met wat meer geld tevreden,
Maar slechts wat kost is kostbaar, en Christus' kruis kost duur.

Heeft de menschheid dus rechten op welstand en voorspoed,
Zij heeft ook een diepe behoefte aan tegenheid,
Vermind'ring van werktijd, vermeerdering van loongoed
Zijn goed als gunstig uur voor liefdes genegenheid.

Maar als de liefde aldoor maar een makk'lijk leven leidt,
En met morren en klagen al haar kruiswegen mijdt;
Gevloekt die pret van goedkoope gelegenheid,
Maar het diepste lijden uit liefde zij gezegend in eeuwigheid.

* _* *

De literatoren van Katholiek Nederland hebben niet alleen vensters opengestooten, zij steken ook het hoofd naar buiten. Wat zij zagen op Paaschmaandag was een blijdschap: óndanks de ‘literatuur’, óndanks de vrees voor slechten smaak, die een veel gevaarlijker element is óók voor het zieleleven, dan menigeen vermoedt. Moet dit, zóóveel jaren na Thijm, nog worden gezegd? Doch het overheerschende was de blijdschap. Hier was dan eindelijk iets opgekomen en opgebloeid uit het volk zelf. Hier, door dien klaren en fellen meisjesstoet was eindelijk de paedagogie ontmaskerd. Opvoeding is evenals het huwelijk, naar Chesterton zeide, ‘a splendid game of see-saw’. Wie denkt, dat hij van de opgevoeden niets meer te leerèn heeft, deugt niet als opvoeder. Ons jeugdwerk zal nooit vat krijgen op de zielen, wanneer we niet leeren inzien, dat de manieren van leven, die de jeugd wil, juister zijn dan de onze, en dat zij ons daarin

[p. 207]

opvoedt. Leiding is eerst het peilen dier verlangens van de jeugd, om ze dan te richten naar het doel. Hier sprak de jeugd nu van háár verlangens: haar behoefte aan ruimte, aan groote en monumentale dingen, aan kleuren en vlaggen, aan een evenwicht niet op een begrensd vlakje, maar tusschen hemel en aarde. Dat gonsde en leefde en juichte nog in de armzaligste woorden: jeugd was weer bloesem geworden. Er waren autoriteiten en deftige lui: ministers en kamerleden en zulk soort menschen. Zullen zij nu niet alleen hebben begrepen, doch met het hart getast en in zich opgenomen, - zooals de leidsters van ‘De Graal’ doen - wát er bloeien gaat en uitbotten in ons Nederlandsch Katholicisme?

Laten w ij intusschen dankbaar zijn. Want ‘de jongeren’ hebben 't althans wel begrepen. En - in weerwil van de literatuur - aan de leidsters van ‘De Graal’ hier onze genegen groet. Onze flambards en onze rijk-gelokte hoofden (herkenningsteekens voor literatoren bij hen, die geen ‘literaire pretenties’ hebben) gaan gelijkelijk omlaag. Moogt gij ontkomen, edele vrouwen, aan Scylla en Charybdis van zoo menig Katholiek streven onder de onzen: het sectarisme en de zelfgenoegzaamheid.

W.N.