De Gemeenschap. Jaargang 6

[p. 498]

Kroniek

Muziek

Een Augustinus-oratorium.

Natuurlijk moeten er dit jaar ook Augustinus-feesten zijn. En waarom zouden wij de gelegenheid om te jubelen niet tevens aangrijpen om ons te blameeren?

Dat men zich in meer dan één opzicht - gelukkig niet ‘onsterfelijk’ - geblameerd heeft met de eerste uitvoering van het ‘Augustinus-oratorium’ in het Amsterdamsche Concertgebouw, is wel gefluisterd, maar begrijpelijkerwijze nog niet in het openbaar gezegd.

Neen, de artistieke blamage was nog tot daar aan toe, en trouwens maar gedeeltelijk. Wij weten dat sinds het afsterven van den grooten kerkvader, die overigens hun stichter ook niet was, de Augustijnen nooit bizonder gelukkig zijn geweest in hun schrijverij, en zich zelfs niet in de nabijheid van het gebied der fraaie letteren hebben gewaagd, zonder een haastige en onvoorziene dood te sterven.

Niettemin kon bij het zoeken van een libretto voor het Nederlandsche Augustinus-oratorium alleen maar een ‘authentieke’ tekst in aanmerking komen, een rijmend en rijmloos aaneenlijmsel van onzin, rhethoriek en gebral. Dat natuurlijk goed was en goedgekeurd werd, omdat het van 'n pater kwam, die bovendien nog de verdienste had de naamgenoot te wezen van een onzer ‘erkende’ dichters.

Soit. Aan dit soort blamage zijn we gewend. En Jan Nieland heeft geen ongelijk gehad zijn muziek op dèze kletsika met de fransche slag te schrijven en op zijn beurt allerlei gemakkelijke welluidendheid aan elkaar te lasschen. Nieland is een zoetsappige, brave jongeling, die het door deze kwaliteiten, gevoegd bij zijn waarachtige muzikale bekwaamheden (die heusch niet gering zijn), nog ver zal brengen in onze rijke Roomsche wereld.

De R.K. Oratorium-vereeniging zong het werk goed. Het Concertgebouworkest begeleidde met lust - de artistieke blamage was dus tot daar aan toe.

Erger was hetgeen vooraf ging: een redevoering van 'n pater wiens

[p. 499]

naam ik gelukkig niet ken, maar die als gedelegeerde van zijn orde toch een der waardevolle fratres moet zijn, en die sprak over de beteekenis van Augustinus.

Uit hetgeen hij zei, in een gezwollen, en voor zoover begrijpelijk, inhoudlooze taal, kan men opmaken dat hij weinig of niets van Augustinus' werk moet gelezen hebben. Wel weet ik, dat èn Katholieken, èn verschillende protestanten, welke ik daarna sprak, verontwaardigd of bedroefd waren over het zinnelooze en kwasi-aesthetische gewauwel over een heilige die op zijn feestavond met zooveel zoetsappigheid en zooveel sentimenteele romantiek beplekt en beklonterd werd, dat men zich afvraagt of hij voor zoovelen die zijn naam ‘ijdel’ gebruiken en zich achter zijn gezag verschuilen, voor niets geleefd en geschreven heeft.

Zulke dingen zijn onbegrijpelijk. Maar de drang om ons, waar het maar mogelijk is, en bloc te blameeren, schijnt machtiger te zijn dan de rede, de intuïtie en de goede smaak bij onze ‘leiders’.

En straks wordt dit alles nog eenige malen herhaald, in presentie van hoogwaardigheidsbekleeders die tevreden zullen knikken. Terwijl het gemeene volk besluit, een volgende maal liever ter bioscoop te tijgen.

L.L.

[p. 500]

Poezie

Sine Nomine, door Jan Engelman

(De Gemeenschap, 1930).

De overwegend-lyrische poëzie wordt onder de jonge Katholieken op dit moment vooral geschreven door Wijdeveld, Bruning en Engelman. Van de bundels, die door jongere dichters, Katholiek of niet-Katholiek, in de laatste jaren werden geschreven, lees ik na en naast Slauerhoff het liefst Sine Nomine. Ik wil niet zeggen, dat het zuiverpoëtisch - voor zoover dat bestaat - beslist beter is dan bijvoorbeeld ‘Grenzen’ van Donker, misschien is het ook wel nièt beter, maar wat schiet men op met dit passen en meten: jij krijgt een zeven, of als je zoet bent een acht, en morgen, als ik slecht-gehumeurd ben, een drie? Ik wil alleen zeggen, dat Slauerhoff en Jan Engelman, ondanks een rangverschil, en een zoo groot verschil in geaardheid, dat men misschien niet begrijpen zal waarom ik ze samen noem, tot een verwant dichter-type behooren: ze zijn rijk en verscheiden, grillig en onbetrouwbaar, fantastisch en iriseerend.

Sine Nomine overtreft mijn verwachtingen. Ik grondde die op Het Roosvenster, hoe wrak het rhythme daarvan dan dikwijls ook was, maar - al staan ook in dezen bundel verschillende vooral rhythmische ketterijen voor mijn gevoel, en onklaarheden voor mijn besef, het is als geheel ongetwijfeld een geweldig stuk beter. Het heeft precies dat mengsel van poëzie en humaniteit, voor zoover dat in gedichten twee dingen zijn, van vernieuwing en vastheid, van hardheid en vurigheid naast mildheid en glans, dat op dit oogenblik in het bizonder verheugend is in het totaal der jongere poëzie, en hoopgevend voor haar vooruitzicht. Sine Nomine is een der weinige boeken van de schrijvers van mijn generatie waarin ik telkens weer lees, meestal bewogen, doordat ik ‘het orphisch geheim’ hier aanwezig voel, aldoor geboeid, ook als ik bezwaren heb, nooit verveeld (wie onze dichtkunst kent, weet wat dit zeggen wil); en soms opgenomen - door verzen als Maria te Canne, het Grensland IV, Aan den Oever, Adieu, ook door October, - in die zacht-, maar doorbrandende verrukking, die mij overvalt als een sterk, persoonlijk levensbesef wordt betooverd tot sterke persoonlijke poëzie.

Dat een onmiddellijk tijdgenoot dit kon schrijven, accentueert achteraf die ontroering en verhevigt mijn vreugde.

H. MARSMAN.