De Gemeenschap. Jaargang 6

[p. 445]

De streek van Visé

Uit ‘Brieven van Johan Thorn Prikker’ (Amsterdam, W. Versluys, 1897).

Visé. Hotel de Braband.

Ik zit hier in mijn land, het land, dat ik zoo mooi vind. Het is prachtig hier, je moest eens zien zoo'n avond hier, nuit bleue aux milles étoiles. Goddelijk, dan is de Maas heel kalm, geeft wat licht, hier en daar glimt de rivier, op zij de weg lichtgrijs; op zij rechts de rotsen geel, grijs alle kleuren waartegen de boomen zoo donker, bijna zwart uitkomen, dan zie je allemaal figuren zich uitbuigen overal op de rotsen, heel sterke mannen, die elkaar omarmen, zie je elkaar vasthouden om de groote blokken te dragen, die boven hen zijn, en allerlei fijne, stille plekken, waar de rots minder wild is, zie je meer vrouwelijk, met éven rijzingen van borst en buik, ook anderen, uit oude tijden, drie naast elkaar ook, Assyrische met lange baarden en puntmutsen, allemaal heel reine figuren. De overkant van de Maas is mooi besluierd door de mist, die uit het water opstijgt. Als ik daarvan eens iets kon maken! Maar wanhopig moeilijk om zooiets te teekenen en te zorgen, dat je uit de oude kunstenaars blijft. Ik zou die rotsen willen maken bewust van hun bestaan, ze hard en sterk als ze zijn, geven. Zie je, ze moeten zoo op je neerkijken als op een kleinen jongen, als op een Jan Klaassen, als ze wilden moesten ze je verpletteren tegen hunne harde lichamen. 't Is moeilijk, je moet zoo zeldzaam sterk blijven, om dat te kunnen maken. Ik heb al een paar malen geprobeerd, maar het gaat nog niet. Ende despereert nimmer. Enfin, ik geloof dat je hier zoo buiten niet gauw er onder raakt. Alleen weet ik, als ik ooit van mijn leven getrouwd ben ga ik niet wonen in het land, waar je de dingen ziet, wel in Rijswijk of Voorburg. Je kunt onmogelijk werken hier. Je kunt niet nadenken over wat je gezien hebt, want telkens komt er een nieuw ding voor je, dat sterker is, en de andere impressie doodt. Als ik nu weêr thuis ben en dan de boel overdenk, ben ik overtuigd, dat ik fijner zal onderscheiden dan nu, het minder gelukkige zal vergeten, en alleen het mooie, de essences zien. En dan alleen kan je iets maken.

Ja, het is hier prachtig, ook het stadje zelf, het heeft iets van italiaansch, straatjes, die sterk hellen, overdekte gangen, die op eene plaats of wijdere straat uitkomen, van voren donker en van achteren wit met een stuk zon. Alle huizen zijn hier van blauwachtig tot rood in alle nuancen, je begrijpt wat 'n mooie tegenstellingen met het oranjegeel van de rotsen, en het donkere, zwartachtige groen, subliem

[p. 446]

om te zien, om te loopen tusschen al de mooie kleuren, zoo jubelend in de zon. En dan met grijs weer alles zilverig grijs, dan kan je die landschapverzen van Verlaine eerst goed begrijpen, b.v. dat van ‘un amour encore mal défini,’ dat onuitgesproken opkomen, dat zien enkel omdat je weet dat het bestaat. Vooral 's avonds zie je hier teere, onuitgesproken pracht.

Maar wat je hier tegenvalt, als je zoo loopt, en een begrafenis ziet, met de geestelijken vooraan, die liederen zingen, heel plechtig in mooie costumes, als je de menschen dan ziet buigen en knielen voor de hostie, dan denk je dat volk is goed, het gelooft, maar als je dan een oogenblik later komt, als het lijk in de kerk is, waar de priesters bidden, dan gaan al de anderen in de gauwigheid een bittertje pakken.... Gisteren was hier processie in Devant le Pont, de voorstad van Visé. Alles ging goed, de lui brandden kaarsen voor de ramen, met een Christusbeeldje in het midden, sommigen hadden in den tuin een soort altaar opgericht, waar de stoet dan ook behoorlijk halt hield; de hoogepriester trad daar binnen met dat kruis met die stralen (hoe dat ding heet, weet ik niet), alles boog en knielde, goed, best, de menschen tippelden achter de processie een eind meê, rozenkransen biddende.... tot ze ergens in een kroeg even stiekum in de gauwigheid er eentje tegen aan gingen gooien. Zie je, dat stoort me, 't is waar, de lui hier zijn zeldzame sjappies, maar een oogenblik denk je toch dat ze het meenen.

Jongens, wat hebben ze hier mooie spullen bij de processies. Je weet misschien, Visé, is heel oud, en de kerk met heel oude graven er in. Ze hebben b.v. vier bellen, van verschillende grootte aan een handvatsel, prachtig geciseleerd, en van heerlijken klank, ook prachtige lantaarns met koper drijfwerk, maar het toppunt van mooi was wel het costuum van den hoogen baas, dat was op geel fond met apostelbeeldjes naar voren geborduurd, allen in kleurtjes, op den rug een witte duif en een oog met stralen, superbe.

Ik heb nu eenige schetsen gemaakt, een stuk rots met twee figuren, die precies eender zijn, mannen met lange baarden en open monden, de handen éven opgehouden. Ik heb hier zulke vreemde combinaties gezien. Een gebogen figuur met een kindje aan de borst, naast een heel groote mannenkop, die op den grond ligt met sterke expressie, wild, vol haat, met veel zonde in de trekken. Daar achter een soort venster, gothisch, maar heelemaal wild nog, eigenlijk lang vóór gothiek. Je begrijpt wat een ding om daarvan te maken, de vrouw is heelemaal donker tegen den kop, het raam donker tegen de vrouw, maar met meer overgang.

En dan al die mooie lijnen en bewegingen in de rotsen, vreemd, vreemd, ik heb dat nog nooit gezien. Ik behandel die dingen een beetje

[p. 447]

als bas-relief, met groote tegenstelling in twee kleuren, wit en zwart, rood en geel, paarsch blauw of zoo.

En toch.... is er iets in me, wat me zegt, dat het hier afschuwelijk is, dat het hier geen land is om iets te maken, dat in Holland een eenvoudig wegje met twee boomen, zóó (volgt een teekeningetje) veel mooier is dan hier al die rotspartijen met figuren en koppen. En toch weer een andere stem die zegt, dat het hier goddelijk mooi is, en dat ik misschien op den goeden weg ben. Want als je goed nadenkt zijn alle stijlen, vooral gothiek en egyptisch (die vind ik de mooiste) geboren uit de natuur, en gestyleerd door den artiest. Mijn zoeken in die rotsen heeft dus wel reden van bestaan, maar dat vervloekte andere ding dat in me zit, en maar alles afkeurt wat ik zie, dat me zoo plotseling, juist als ik aan iets bezig ben, aanpakt en me even een wegje laat zien, eenvoudig, eigenlijk niets, je kunt het niet pakken, nieteens zien, maar het was tóch zoo mooi wat je zag.... Vroeger heb ik zooiets nooit gehad, dan bleef ik een tijdje sterk in wat ik bezig was. En het beroerdste van alles, het gebeurt altijd als ik iets maak, of denk, dat ik wel een beetje vind, dat nog zoo slecht niet is. - Ik zie nu, als in droom eigenlijk, kleine, vierkante landschapjes, zie je, zonder iets, alles bijna recht, zonder figuren, met een gladde lucht, maar teêr, teêr.... Maar straks is het weer weg, en zie ik niets meer van dat mooie fluweel, van die rechte lijntjes....

Is ben jelui een onweder óók zoo mooi? Dat moet je hier hooren, met die reflexen tegen de rotsen, dat klinkt wel drie of vier keer terug. Ik zou ze kunnen uitteekenen, die vier keeren. Ik ga eens probeeren een groote teekening te maken van die groote klanken, die tegen de rotsen reflecteeren....

Vandaag is het kermis in Devant 1e Pont, ik ga vanmiddag eens kijken, er wordt de Cramignon gedanst. Wat daar ook prachtig is, dat zijn de zeldzame sjapitouwers, die je er ziet, die heeren, die met zoo'n schiettent op hun rug, je weet, het beroemde lichtjesschieten, langs den weg marcheeren, dát zijn me heeren, zoo nu en dan met een hoogen hoed nog wel op.

Den Haag, 5 Aug. '93.

In Devant 1e Pont werd de cramignon gedanst. Ik aan den directeur gevraagd, of hij niet een oude cramignon wist van een paar eeuwen geleden. Ja, zei de baas, en hij speelde ze, wat was dat mooi die eenvoudige muziek, heel zacht, bijna zonder toonverheffingen, en dan die lui hand aan hand dansende, loopende, want ze springen niet, in allerlei bochten gaan ze, weêr heen, weêr terug. Ik heb toen stil een meisje een hand gegeven en ben meê gaan doen. Ik ga daar iets van maken, het was tegen donker, die lui, die langs de rotsen loopen in allerlei draaibewegingen.