De Gemeenschap. Jaargang 6

[p. 442]

Rolduc

Uit ‘Gedenkschriften’ van Lodewijk van Deyssel (Em. Querido. Amsterdam)

In Rolduc was Directeur de later Tweede-Kamerlid geworden Heer Mgr. Dr. W. Everts. In Den Haag heb ik hem later nog ééns gezien, met andere Kamerleden, en een sigaar rookende, in het restaurant, café Riche. Maar ik denk liever aan hem als aan den geletterden en urbanen zuiderling met Fransche nuancen, uit dien eersten tijd, een repraesentatieve verschijning in Amsterdamsche kamers in den vacantietijd. Hij was een prachtig voortbrengsel van de natuur, een prachtig man. Bouw, beenderenstelsel, spiervorming, - in gestalte, schouders, handen, wangen, kin, voorhoofd, - krachtig, oud, hoog en edel boersch. Een met de jaren, door vermindering van haren, hoog geworden en rond voorhoofd, als een kerkkoepel. Groote, innerlijk vonkelende, bruinzwarte oogen, een, bij het lachen met geestige gemoedelijkheid als krachtig, regelmatig en gaaf te zien komend, gebit. Verzorgde vingernagels aan de stevige en sterke, duinhelmachtig behaarde handen. Een klein, opkrullend en dan weder nedergevlijd, zilver-zwart kuifje, als een, de voortdurende overwinning van met door dezen mensch ingepalmd te zijn dralenden beteekenend, hanekammetje, midden boven het voorhoofd. Dezelfde zilver-zwarte tint óver het gelaat. Heerlijk geürbaniseerd door afkomst, opvoeding, omgang en letterkundige cultuur. Gestyleerd door klassiek latijn, kerklatijn, en edellieden- en geestelijken-mémoiresfransch. De letterkundige geestigheid in de gezelschapscauserie. Twaalf jaar lang had hij, in 't midden van zijn leven, het rooken nagelaten. Wat een oogen! van gemoedswarmte en levendigheid tintelende goudbruin-en-zwarte kristallen bessen.

Puik moeten de dinertjes geweest zijn, die hij gaf in zijn vertrekken te Rolduc, als vader mij bracht of vader en moeder mij bezochten. Op mijn elfde, twaalfde en dertiende jaar - ik was te Rolduc van October 1875 tot Juni 1878 - beteekende zulke lekkerheid en gezelligheid nog niet zoo veel voor mij als later. Maar de Limburgsche keuken en de Limburgsche wijnen heb ik later altijd deliciëus gevonden. Men heeft daar de Duitsche keuken en Franschen wijn. De Duitsche keuken wordt in Holland te weinig geprezen. Nu kennen weinigen de ware Fransche keuken. Weinig Nederlanders hebben bij Fransche particulieren gedineerd. En wat men u in openbare gelegenheden voorzet, is niet de vermaarde Fransche keuken.

[p. 443]

Het algemeene beginsel bij de zedelijke opvoeding heette te Rolduc het tegenovergestelde van dat der andere groote katholieke Nederlandsche opvoedingsinrichting, te Katwijk, te zijn. Te Rolduc liet men den leerlingen vrij veel vrijheid en werd daarbij eene overtreding der reglementen vrij zwaar gestraft. Te Katwijk omgaf men de jongelieden met onvrijheid en waren de straffen geringer. Te Katwijk was in iedere deur een kijkglas, zoo dat nergens een jongen kon meenen ongezien te zijn. Behalve dan des nachts.

Over 't algemeen ben ik niet voor kostscholen. Ik geloof, dat het goed is dicht bij huis ter school te gaan, doch zóó, dat men de buitenlandsche talen van buitenlanders kan leeren. Met het buitenland zelf komt men beter wat later in aanraking. Is toch eene kostschool gewenscht, dan blijft een Noord-Nederlander beter in Noord-Nederland. Het is wel waar, dat men eene buitenlandsche taal beter vroeg dan later leert, en dat men die taal niet zoo goed leert van een buitenlander in eene Nederlandsche stad als in het buitenland zelf, in eene geheel buitenlandsche omgeving, waar men gedwóngen is de taal steeds te spreken. Zoo dus zouden voor Nederlandsche jongelingen Zwitsersche en Engelsche kostscholen geschikt zijn. Maar daartegenover staat de vervreemding van familie en vrienden, in de geboorteplaats, de vervreemding van dat geheele geboorte- of jeugdverblijfplaats-leven, waar men nu zijn vacanties min of meer als in een vreemd land doorbrengt. Rolduc had, voor een alleen aan 't Noord-Nederlandsche leven gewende, bepaald iets buitenlandsch! Alles was zoo heel anders.

Te Katwijk was men meer zoo als te huis. Maar Rolduc was véél mooier! Rolduc was een pracht-oord. Voor iemand, die zelden of nooit bergen gezien had - ik kende toen alleen die van Theux en die van Luik, waar wij mijne zuster in haar kloosters bezochten -, een voortdurend verblijf in een oude abdij, afzonderlijk gelegen in een gebergte. Zelfs de gewone manieren van huizen-bouwen, met steensoorten, metselspecie en metselwijze, geschiedde te Rolduc anders dan in Holland, zoo dat ook nieuw aangebouwde gedeelten van het gesticht iets aan zich hadden, waardoor zij ook vreemd en als uit ouden tijd schenen te zijn. Een oude abdij in een gebergte, met de schoonste kerk van het geheele land, een dertiende-eeuwsche. Een oude abdij in een gebergte, met Limburgsche geestelijken, Limburgsche jongens, en Limburgsche knechts, die elk voor een derde Duitscher, voor een derde Belg, en voor een derde Nederlanders uit een ver gewest waren. Een pachtige in zich zelf volledige gemeenschap, aan welks leden men ter nauwer nood bespeurde, dat zij soms verbindingen met dorpen of andere gemeenschappen in de, overigens óók vreemde, streek hadden.

[p. 444]

Iets moois, iets om te beminnen, lijkt mij de positie van Directeur van zulk eene instelling. Al die jongens, bij het Bestuur van wier opvoeding hij vóor-zit, zullen over tien, over twintig jaar de mannen zijn, die het menschen-leven uitmaken, aanvoeren, voort-planten in de verschillende streken van Nederland. Al die innerlijke en uiterlijke, bewegelijke en onbewegelijke, levensvormen, door welke in en om de dorpen en steden, dit leven ons zoo veel beter lijkt dan waar vooral het afkeurenswaardige en beklagenswaardige te zien is en de geheele stand van het leven dus lager of valsch is, - zullen de leeraren der opvoedingsgestichten, met hun Directeur aan het hoofd, hebben voorbereid en dus mede veroorzaakt.

Elken ochtend ten zes uur was in de, deel der gestichtsgebouwen uitmakende, fijne en teêre Rolduc-kerk de Directeursmis. Het koor, met het Hoog-altaar, was, in de ruimte boven de crypta of onderaardsche kerk, aanmerkelijk hooger gelegen dan het gedeelte, waar de jongens, en, achter-in, onder de gewelven, waarop het orgel rustte, andere ‘geloovigen’, verbleven. Men zag dus, in een verte, op de ochtenden, dat de liturgie die gewaden-kleuren voorschreef, den Directeur, omhangen door het wit en gouden kasuifel boven het witte mishemd met zijn mooie kanten en plooien, officiëeren, en, op het oogenblik der Elevatie, het hoogste tijdstip van de Mis, de Heilige Hostie, door de vingers der beide handen aan de reikende armen gehouden, hoog boven zijn hoofd verheffen. Bizonder treffend kwam juist op dat oogenblik uit: de overeenkomst in vorm tusschen de priesterlijke tonsuur, - de ronde kruin van het priesterhoofd, waar het haar, over een plek juist ter grootte van de Heilige Hostie, verwijderd is -, en die Hostie zelve. Die tonsuur verkreeg dan de beteekenis van dat daar, aan den kruin der priestergestalte, was ingedrukt die zonne-vorm van wat hem het heiligste en het dierbaarste is op de aarde.

[p. *49]

Detail van een H. Henricus-raampje in de R.K. kerk te Vlierden
(Geschenk van H. Wiegersma)
Joep Nicolas

[p. *50]

Nieuw crypfa-raam 1930 Asself (L.)
Joep Nicolas

[p. *51]

De Maastrichtsche Meester-drukker C. Nypels

Pagina's uit Cervantes' Don Quichofe, met houtsnede van Hermann Paul

[p. *52]

Titelpagina naar ontwerp van C. Nijpels

Pagina uit Erens: Dansen en Rhytmen, van C. Nypels

[p. *53]

Titelpagina naar ontwerp van C. Nypels. Vignet van S.H. de Roos

Pagina uit Jeremias de Decker: Goede Vrijdag van C. Nypels

[p. *54]

Titelpagina naar ontwerp van C. Nypels, met houtsnede van V. van Stuyvaert

Titelpagina naar ontwerp van C. Nypels, met penseelteekening van Jozef Cantré

[p. *55]

Pagina's uit Ritier: Apologie van den misdadiger met penseelteekening van Charles Eijck

Titelpagina naar ontwerp van C. Nypels

[p. *56]

Erich Wichmann met C. Vos op weg naar Maastricht

Danssalon
Jan Bakhoven