De Gemeenschap. Jaargang 6

[p. 280]

Jac. Stolte
R.K.S.P. pro of contra Missievrijheid?

1.	De Christenleeraars, priesters en zendelingen moeten voorzien zijn van eene door of namens den Gouverneur-Generaal te verleenen bijzondere toelating, om hun dienstwerk in eenig bepaald gedeelte van Nederlandsch-Indië te mogen verrichten.
2.	Wanneer die toelating schadelijk wordt bevonden, of de voorwaarden daarvan niet worden nageleefd, kan zij door den Gouverneur-Generaal worden ingetrokken.

(Art. 177 R.R.).

Zoo ooit in de 1e Kamer een waar woord gezegd werd, dan was het, toen Haazevoet het bovenstaande artikel bestempelde met den naam van Uitzonderingswet. Er is nota bene een bijzondere toelating noodig, om het állervoornaamste, wat wij in Indië hebben te doen, te mogen verrichten. En nu kunnen mij de zendelingen, die trouwens over 't algemeen nogal met 't artikel ingenomen schijnen te zijn, weinig schelen. Maar het Katholicisme wordt hier belemmerd in zijn ontplooiing, en dat gaat elken Katholiek aan en dat is ook een der redenen die vele Katholieke jongeren tegen de R.K.S.P. in 't harnas jaagt, omdat zij àl maar door, jaar in jaar uit in haar lamlendige houding tegenover dit artikel volhardt.

Ziet slechts, hoe de heer Feber het gesjacher met dit eminente Katholieke belang, dat immer en altijd is opgeofferd aan het draven achter de C.H., dat ‘coalitie’ genoemd wordt, verdedigt in de Maasbode van 29-8-'28, en walgt:

‘Gelijk over de heele linie van het Staatkundig leven, hebben de Katholieken (bedoeld is de R.K.S.P., S.) ten aanzien van art. 177 blijk gegeven van het inzicht, dat politiek niet alleen behoort te bestaan uit het poneeren van beginselen, maar ook beteekent het betrachten van de kunst van het mogelijke en bereikbare volgens de richtlijnen dier principes.

[p. 281]

Ook zij, die het artikel behouden wenschen te zien, ongewijzigd behouden het liefst, moeten begrijpen dat het voor de onzen een steen des aanstoots is. Maar intusschen kan niemand ons verwijten, dat de missievrijheid, waarop de massa van het katholieke volk allicht geneigd is hevig te reageeren, ooit misbruikt is als wapen van oppositie.

Zonder in de geschiedenis terug te treden, zij vastgesteld, dat het tegendeel vaak het geval is geweest - dat onze leiders in het verleden herhaaldelijk blijk hebben gegeven, ook op dit primair punt het meerdere (de coalitie! - S.) zwaarder te laten wegen dan het mindere. Hoe moeilijk het ook menigeen viel, om hier het meerdere en mindere als zoodanig te onderscheiden.’

Heeft trouwens oud-minister De Visser niet bij den val van het gezantschap bij den Heiligen Stoel nog geprobeerd de coalitie te redden door de lokvink: enkele malen 's jaars een bezoek van den protestantschen gezant te Bern ten Vaticane, wat hij op de Alg. vergadering der C.-H. Unie uitdrukkelijk zeide te hebben gedaan, om art. 123 (het huidige 177), voor hem een groot protestantsch belang (!), veilig te stellen?

Toen dan ook het voorstel van Arts in de 2e Kamer kwam in Dec. 1928, om art. 177 te doen vervallen, stemde de geheele R.K.S.P.-fractie tegen, om dit voorname protestantsche belang veilig te stellen met 56 tegen 27 stemmen. Feber verklaarde, dat zij haar stem aan de motie zou onthouden, in het vertrouwen, dat in het vervolg art. 177 loyaal zou worden toegepast, en zich voorbehoudend, om op het door haar te bepalen tijdstip ter zake van de aan de missie principieel toekomende vrijheid handelend op te treden. Hij was zijn ruim drie maanden geleden geschreven artikel zeker glad vergeten, dat hij besloot met een verzekering van zijn ongerustheid ten opzichte van de houding van de Regeering tegenover de Missie.

Maar de C.H. kunnen nog geruster zijn. Want nu de coalitie

[p. 282]

weg is - het ‘meerdere’ uit Febers artikel - was er kans, dat de R.K.S.P. op een of andere wijze gedwongen zou kunnen worden, om tot afschaffing van het artikel te trachten te komen. Immers nog in 1928 mocht Moller in de Tweede Kamer zeggen ‘Naar mijn meening is het juist voor deze Regeering iets om tot afschaffing van artikel 177 te geraken.’ Maar sedert dien heeft de R.K.S.P. de verdediging van het behoud van het artikel stevig ter hand genomen. Van alle kanten heeft men er op gewezen, dat er toch zooveel goeds in het artikel zat, dat de goêgemeente er wel haast van overtuigd moest raken. Men haalde er Indische specialiteiten bij. De Maasbode kwam op de proppen met 'n oud artikel van ‘onze Indische G-correspondent, eender meest gezaghebbende autoriteiten op Missiegebied van geheel onze Oost’ (spatieering v.d. Msbde), en probeerde dr. Schmutzer er ook warm voor te krijgen, wat niet best lukte. De Tijd vloog haast in brand van strijdwoedevuur ter gelegenheid van de ‘Droom’ en zwaaide zegevierend met meneer ten Berge, 't Lid van het College van Gedelegeerden uit den Volksraad. Een der hoogsten uit den lande trachtte de jongeren persoonlijk te overtuigen van het groote nut van het artikel, tot tweemaal toe.

Ik was er werkelijk eenigszins beduusd van, en begon het artikel nog eens goed over te lezen. Ik heb dat driemaal gedaan, maar het goede erin heb ik niet kunnen vinden. Ook begrijp ik absoluut niet, hoe men het artikel zou kunnen veranderen zoo dat de missiebelemmering eruit verdween, zonder dat het geheele artikel verdwijnt, tenzij dan, dat het tweede en derde woord worde geschrapt, waar ik mee accoord kan gaan, maar wat vermoedelijk niet in de bedoeling der heeren ligt.

Maar laat ons even nagaan wat de argumenten zijn, die hier worden aangevoerd.

Om te beginnen zegt men, dat hét groote bezwaar tegen het artikel, n.l. de weigering van de toelating van ‘dubbele zen-

[p. 283]

ding’ opgeheven is door de stellige verzekering van de regeering. Laten we dit op het oogenblik aannemen al zou er nog wel het een en ander tegen in te brengen zijn.

Dan komt de verzekering, dat ‘het gebeurde met de missie op Sibolga heeft aangetoond, dat de Regeering het gevaar voor verstoring van orde en rust (dit is de officieele term voor revolutie! zooals dr. Moller terecht heeft opgemerkt - S.) niet als voorwendsel laat gebruiken om onze missionarissen dwars te zitten.’ Als wij echter lezen, wat de regeering antwoordde bij de behandeling van de begrooting 1929 op de in het Afdeelingsverslag gemaakte opmerkingen, dan spreekt daar een geest uit, die voor weinig verbetering vatbaar schijnt, terwijl wie zich laat afschepen in den Volksraad met de volgende uitlating der Regeering, wel erg blijmoedig is als hij daarna 't bovenstaande durft onderschrijven:

‘De Regeering moet bij het beoordeelen van de vraag van orde en rust bij dubbele zending afgaan op het oordeel van het hoofd van gewestelijk bestuur. Zij zal daarom de beschouwingen van den volksraad onder de aandacht brengen van den resident van Tapanoeli, opdat nader overwoge kan worden, of de vestiging van katholieke geestelijken ook thans nog een zoodanige bedreiging voor orde en rust zou vormen, dat het bestuur den toestand onvoldoende zou kunnen beheerschen.’

Ook zegt men: ‘De tegenwoordige Gouverneur-Generaal staat objectief en welwillend tegenover de kwestie.’ Om bij één feit te blijven (er zijn er méér!), dat algemeene vermaardheid heeft verkregen: het gebeurde op Bali wijst toch in een andere richting.

Waren dit slechts negatieve argumenten, men komt ook met positieve.

‘Men mag intusschen niet voorbijzien, dat het artikel in zijn algemeene strekking iets goeds bevat. Het geeft de Regeering o.a. het middel in de hand om ongewenschte propagandisten, die een of andere “religie” beweren te ver-

[p. 284]

kondigen, te weren uit de gebieden, waar dergelijke propaganda orde en rust verstoren.’

Ik heb dit zinnetje werkelijk zoo probeeren te lezen, dat ik er een verdediging van het artikel in kon vinden, maar het is mij niet gelukt. Die ‘religie’ is ‘Christelijk’ of ze is het niet. In het laatste geval valt zij niet onder art. 177 en in het eerste geval vertelt het zinnetje alleen maar wat er in het artikel staat, terwijl elke ‘onwelwillende’ G.-G. voor ‘religie’ ‘R.K. geloof’ neer kan zetten.

Een argument dat heel sterk verbreid is, en veel opgeld doet, is het argument, dat wij op deze wijze veel minder last hebben van de zoo ontzaggelijk rijke Amerikaansche zending, waarvan dan de Methodisten het gevaarlijkst zouden zijn.

Nu heeft de Methodistenzending zich reeds in 1905-1906 op Java, Borneo en Sumatra gevestigd. In 1928, dus na ruim twintigjarigen arbeid was wegens geldgebrek opheffing van de posten op Java en Borneo noodzakelijk, en bleef alleen de Sumatra-post gehandhaafd! Trouwens, ook bij andere Amerikaansche Zendingscorporaties is reeds geruimen tijd de toevoer van geld sterk aan het minderen. Dat Amerikaansche gevaar lijkt me dan ook niet zoo ontzaggelijk groot. Maar bovendien.... welke interpretatie van art. 177 kan hen buiten Indië houden, die niet ook op de Katholieke missie toegepast zou kunnen worden?

Ook wordt gezegd, dat art. 177 jonge missies kan beschermen. Nu dubbele zending toegestaan is, is daar natuurlijk in het geheel geen sprake meer van, afgezien nog van de groote mate van optimisme, die hier tegenover de gezindheid der Regeering ten opzichte van de Missie wordt gekoesterd.

Verder meent men nog als verdediging te kunnen gebruiken, dat nu de tegenwerking der ambtenaren tenminste aan de wet gebonden is, terwijl deze anders geheel vrij spel heeft. Het lijkt mij waarschijnlijker, dat een ambtenaar, die ‘zoo'n dwarskijker niet uit kan staan’, van art. 177 ge-

[p. 285]

bruik zal maken om te zorgen dat die dwarskijker er heelemaal niet komt. Dit is, gelijk ook de heer Feber toegegeven heeft heel gemakkelijk.

Tenslotte zou de antithese missie-zending door opheffing van het artikel toenemen. Hierin kan ik geen argument vinden tegen de opheffing, afgezien nog van het feit, of het werkelijk te verwachten is.

En waarom moet nu het artikel opgeheven worden?

Het is eigenlijk al te droevig, dat men Katholieken daarvan moet overtuigen. Of zij kennen het artikel niet, en praten maar na, òf.... maar nee, laat ons het hierop houden. Leest het, leest het goed, mijne heeren, en ziet hoe hier een uitzondering gehandhaafd is, jaar in, jaar uit, véél en veel erger dan de uitzondering van onze pastoors en dominees van de deelname aan de gemeenteraadszittingen.

Weet, dat dit artikel, jaar in jaar uit, àl maar weer gebruikt is om Neerland's edelste mannen te knechten, hen, die de grootste en schoonste taak van een koloniale mogendheid op zich genomen hebben. Moet U nog die heele rij van namen voorgelegd worden: Soemba, Bali, Fak-Fak, Ambon, Minahassa en de overige gedeelten van Celebes, de Bangaai-eilanden, Sibolga, de Bataklanden, ja, waar in Indië heeft de Missie er niet mee te maken gehad? Terwijl dan nog het tweede lid van het artikel een bedreiging inhoudt voor de gevestigde missieposten.

Maar bovendien geeft de Indische Staatsregeling ruimschoots gelegenheid, ook zonder art. 177, om orde en rust te handhaven, m.a.w. om revolutie te voorkomen.

Mijne heeren, leden van de Tweede Kamerfractie der R.K.S.P., ik vraag U nu, geef dat millioen, dat U uw 5000 harde guldentjes laat verdienen, geef dat zijn recht in deze. Laat U niet door één, die het Onfeilbaar Leergezag niet vertegenwoordigt, brengen tot het opofferen van dit ontzaggelijke belang aan allerlei hersenschimmen. Want an-

[p. 286]

ders zal eens - en waarlijk het duurt geen eeuwen meer - als Indonesië zijn eigen krachten kent, ook Nederland het verwijt te hooren krijgen, dat een Hindoe uitsprak, kort geleden:

Wat heeft Europa voor de wereld gedaan? Wat hebben die z.g. wetenschappelijke beschaving en die vooruitgang waarop het zoo fier is, gebracht? De elite van zijn denkers spreekt vol walging van een failliet en wendt zich tot Azië, dat een zuiver geestelijke revolutie poogt door te zetten. En dan zal geen overzichtschrijver van de Maasbode kunnen wijzen op het feit, dat deze man zich vergist, omdat hij de werkelijke Westersche beschaving, de Katholieke, over het hoofd ziet, want hem zal art. 177 onder den neus gehouden worden met de woorden: ‘Gij zelf hebt die beschaving, die eenige ware beschaving van ons verwijderd helpen houden....’

Bovenstaand artikel is met opzet geheel in ‘parlementaristischen stijl’ gehouden - ik heb b.v. niet eens 't feit genoemd, dat eerst onder Lodewijk Napoleon de R.K. kerk haar eeredienst vrij in Ned.-Indië mocht uitoefenen - omdat mij ook binnen het huidige stelsel de afschaffing van art. 177 mogelijk lijkt. Overigens bied ik daarvoor hierbij mijn excuses aan.