De Gemeenschap. Jaargang 4

[p. 220]

Willem Maas:
De openluchtschool voor het normale kind

Iedereen kan U zeggen uit hoeveel lokalen een zevenklassige school bestaat.

Met de wettelijke voorschriften in de hand komt er dan van de teekenplank van den meest middelmatigen bouwkundige een school, waarin kinderen achter de muren kunnen verblijven om het eveneens wettelijk voorgeschreven onderwijs te ontvangen. De school wordt dan goed genoemd, als ze niet al te leelijk is en wordt zeer goed genoemd wanneer de uitsluitend bouwkundige en architectonische kanten ervan met zorg zijn behandeld. Het schoolgebouw als zoodanig blijft door deze maatstaven echter een zaak die enkel architecten en aannemers aangaat.

Doch daarvoor is ze te belangrijk, omdat zich in dit gebouw, in deze ‘lokalen’, een groot gedeelte van een jeugdleven afspeelt, dat zijn physieke en psychische verzorging eischt, een verzorging welke de plicht is van hen die op eenigerlei wijze werkzaam zijn aan factoren, welke het kinderleven kunnen be-invloeden.

Niet dat daardoor de architectuur in haar nadeel zou worden aangetast; en al zou dat 't geval zijn: liever slechte architectuur en een goede school, dan een school die enkel voldoet aan de schamele wettelijke eischen maar van een z.g.n. goede architectuur is.

Die goede architectuur beperkt zich dan ook uitsluitend tot de groepeering van ruimten en de uitwendige vorm daarvan, welke ruimten niet als zoodanig overwogen zijn in hun functioneele beteekenis.

Dit laatste echter moet het begin zijn, en de rest zal blijken, is althans secundair.

Het zou mij te ver voeren meer van die functionaliteit te zeggen dan de vermelding van de eischen welke aan een klaslokaal dienen te worden gesteld, boven datgene wat de wet te dien aanzien voorschrijft.

[p. 221]

Die factoren zijn 1e. maximum hoeveelheid lucht en licht, 2e. maximum hoeveelheid directe doorlaat van beiden, 3e. een zoodanige wandbehandeling, die ten goede werkt op de psyche der kinderen.

In de St. Nicolaas-school te Utrecht zijn deze beginselen leidraad geweest bij het ontwerp.

Door de verplaatsbaarheid van de scheidingswanden van gang en klassen naar een stand dwars op de gang¹ is: 1e verkregen een belangrijke vermeerdering van de hoeveelheid beschikbare lucht wanneer om een of andere reden niet in sterke mate luchtstrooming kan worden geduld.

Doordat twee achtereenvolgende klassen hun scheidingswanden zoodanig dwars op de gang zetten dat een voorportaal vóór de toiletten wordt geformeerd, bereikt men hierdoor tevens dat de klassen onderling accoustisch geisoleerd, en dat de toiletten gecontroleerd kunnen blijven, en dat storing van het gebruik der toiletten op dezelfde wijze is uitgesloten als wanneer de scheidingswanden niet verplaatst worden.

Het voordeel van deze wijze van doen komt nog sterker uit, wanneer men de luchttoetreding van de gangzijde wenscht, bijv, omdat de wind op het eigenlijke klasseraam staat. De glasdeuren wand (scheidingswand van de gang met buiten) kunnen harmonica-gewijs geheel worden opengezet. (fig. 1).

Staat echter de wind op deze zijde van het gebouw dan zijn de klasseramen zoodanig geconstrueerd dat zij in hun geheel in de spouw tusschen de muren kunnen schuiven, waardoor een eveneens geheel open wand ontstaat (afb. 3 en 4).

1 Zie de eerste en tweede afbeelding waarop hetzelfde voorkomt, doch vanuit de klas gezien en vanuit de gang gezien, waar de rechter halve scheidingswand reeds dwars op de gang staat (en daardoor niet gezien kan worden), terwijl de linker halve scheidingswand nog voor de helft als zoodanig fungeert tusschen gang en klas, terwijl in die helft de toegangsdeur naar de klas openstaat. Deze deur wordt toegangsdeur naar het voorportaal vóór de toiletten, dat gevormd wordt wanneer de scheidingswanden van twee naast elkaar gelegen klassen loodrecht op de gang komen te staan en a.h.w. een stuk van de gang afsnijden.

[p. 222]

fig. 1. Uitzicht uit de klas door de gang naar buiten.

fig. 2. Gang langs de klassen, waarvan een halve scheidingswand loodrecht op de gang staat.

[p. 223]

fig. 3. Half geopend klasseraam.

fig. 4. Klasseraam in geopenden stand.

[p. 224]

Is de temperatuur zeer hoog en drukkend dan kunnen beide wanden tegen elkaar worden opengezet, waardoor luchtstrooming ontstaat door het verschil van temperatuur aan de zonkant en de schaduwzijde van het gebouw.

Natuurlijk zijn ook allerlei tusschenstanden mogelijk al naar gelang de behoefte.

Wordt vervolgd.

Trappenhuis.