De Gemeenschap. Jaargang 3

[p. 329]

DECEMBER 1927

NUMMER 12

DE GEMEENSCHAP

ONDER REDACTIE VAN JAN ENGELMAN, HENDRIK KUITENBROUWER, WILLEM MAAS, LOU LICHTVELD EN C. VOS

De aesthetiek der armen

IV. (Slot.)

Juniperus ontdeed zich van eenige zonderlinge kleedingstukken, stak een sigaar op, en klopte Zigomar amicaal op de schouder.

- ‘U kijkt somber, zei hij. U is een denker en U is niet tevreden met uw lot, U is niet tevreden met de schepping, well?

- “Neen”, antwoordde Zigomar. “En U?”

- “Ik ook niet; maar ik heb er zonderlinge redenen voor.”

- “En ik dan!” sprak Zigomar pathetisch. Ik heb schoonheid willen geven aan de massa, kunst aan het volk dat ligt te snakken naar de aesthetica, die tot nog toe slechts een luxueus vermaak van rijkaards en kapitalisten was. En o, bedenk eens, ze hebben niet gewild; de massa heeft niet gewild!’

- ‘Dat lag voor de hand, zei Juniperus. Dat had je kenne voorzien.’

- ‘Wat voorziet een mensch; zelfs in de geringste behoeften voorziet hij niet.’

- ‘Och wat! Neem mijn bijvoorbeeld. Een misdeelde van de natuur. Heette van m'n vaders naam Jan Jenevertje. Iedereen had wat op me te zeggen, tot een oude schoolmeester bedacht, dat ik met recht de naam van Johannes Juniperus mocht dragen. Dat is een kunstvolle naam, en iedereen was voortaan vol respect voor de man die zoo heette.’

- ‘Nou en wat verder?’

- ‘Daaruit kan je leeren dat het op de naam aankomt. Als je de armelui vraagt: willen jullie kunst, dan zeggen ze: neen, we motten brood. Maar als je ze verzen of boeken geeft, en je zegt: alsjeblieft, hier heb je een kilo brood, dan pakken ze het al aan. En als je tegen ze zegt, jullie mogen vanmiddag allemaal bij mij komen eten, als ik jullie vooraf maar een versje mag voorlezen, dan is dit het allerbeste. Het kan gewoon niet missen.’

[p. 330]

Zigomar keek verbaasd naar zijn bezoeker. Met een soort van ontzag was hij opgestaan.

- ‘Ik geloof waarachtig dat je gelijk hebt’, sprak hij halfluid, en bemoedigd ging Juniperus door:

- ‘Maar wil ik je wat zeggen? De lui hier zijn het niet waard. Ze zijn allemaal georganiseerd, de armen en de rijken. De organisatie wil er niet aan, en als je zooiets buiten de organisatie aanpakt, draai je de bak in. Je mot het doen in een vrij land waar de menschen onbelemmerd kunnen gaan en staan waar ze willen. Kijk, ik heb m'n leven lang gereisd in allerlei artikelen (en hij wees op de ski's, op de monocle en de tropenhelm), en geloof me gerust, in Afrika moet je wezen, in centraal Afrika. Dat is het land van de toekomst voor zulke geweldige denkbeelden als wij hebben.’

Juniperus stond met zijn gelaat vlak vóór Zigomar, die geheel onder zijn suggestie was gekomen, en stond te prevelen: Afrika.... Afrika.... land van de toekomst .... laat ons gaan .... laat ons gaan ....

En zij togen naar midden Afrika, getweên, Zigomar en Juniperus, en na vele dagreizen kwamen zij aan het Tsaad-meer. Daar verzamelden ze de negeren om zich heen: kleine Boschjesmannen in de eerste rij. Daarachter de Hottentotten en de kaffers. Vervolgens de Senegambiërs, de Soedaneezen en die van de Goudkust. De Liberianen mochten niet komen, zijnde de burgers van een georganiseerden staat. Eenige tientallen zendelingen van diverse gezindten vormden de achterhoede. Toen verhieven zich de beide schoonheidsapostels, Zigomar overschouwde de bonte schare en sprak: ‘Begin jij maar, Johannes Juniperus. Jij kent ze beter dan ik.’

- ‘Neen’, antwoordde Juniperus bescheiden. ‘Aan u is het woord. Per saldo ben ik hier voornamelijk voor de zaken.’

- ‘Zoo ....’ zei Zigomar, niet weinig verstoord. Maar de negers, in slagorde geschaard, begonnen reeds ongeduldig te worden, de zendelingen trokken reeds honende gezichten bedekt door honingzoete glimlachen, daarom humde Zigomar een paar maal, en begon met zijn groote rede:

‘Broeders. Gij die ver zijt van het verderf dat men beschaving noemt. Vrije bewoners van het maagdelijk woud, vrije aanbidders van de grootsche natuurtafereelen, welke de Schepper u dagelijks in de volmaaktste tentoonstelling aanbiedt. Toehoorders van het concert der onbedorvenste natuurgeluiden, minnaars van de poësie pure, waaraan geen sonnet- of stance-vorm geknaagd heeft, ongerepten van ziel, luistert naar mij! Neen, schudt niet twijfelachtig met uw ebbenhouten hoofden. Ik ben niet Jean-Jacques Rousseau, die u oude wijsheden komt preeken, noch een godsgezant die u een andere eeredienst wil

[p. 331]

opdringen. Ik kom u brengen brood, rijkdom, voedsel, opdat er onder u geen armen meer zijn die gebrek lijden aan de vreugden des levens welke de schoonheid uitmaken.’

Een hoog, gillend geluid klonk door de boomen, en met een mathematische gelijktijdigheid keken al de negers elkander aan en giechelden, terwijl zij zich spiegelden in het gebit van hun buurman.

De zendelingen spuwden op den grond.

- ‘Duidelijker!’ riep Juniperus. ‘Ze verstaan je niet.’

- ‘Om het u te verduidelijken, sprak Zigomar, ik kom u leeren hoe elk van u intenser, dieper kan genieten van het leven door de bewustwording van de eeuwige schoonheidswetten welke zich manifesteeren in ......’

Een geloei, opstijgend uit de gelederen der negers deed Zigomar verstommen. ‘Ze worden nijdig, ze begrijpen je niet,’ schreeuwde Juniperus. Een der opperhoofden trad op Zigomar toe, en zei met veel gebaren iets tegen hem, waarop de andere negers eenstemmig ‘Ja, ja!’ knikten.

‘Zie je wel, zei Zigomar, ze zijn het ermee eens.’

- Dat valt te bezien, mompelde Juniperus schouderophalend, maar zijn gezel was geheel bemoedigd, overmoedig zelfs, en vervolgde op overtuigende toon:

- ‘Doet niet als de blanke mannen uit andere landen, die denken dat brood het eenig voedsel is, en die zich niet om schoonheid bekommeren alvorens hun buiken gevuld en hun magen verzadigd zijn. Gijlieden zijt verstandiger, ik weet het. Het eerste wat des ochtends uw oog treft is de dageraad. En gij begroet het ontluikende leven met een lied ....’

- ‘Daar begint je lied al,’ riep Juniperus. Onder de Somalilanders was een soort van gezang begonnen, dat in een oogwenk door de anderen in allerlei nieuwe toonaarden werd overgenomen, zoodat er in een minimum van tijd een groot gehuil en gejoel was. In een kring sloten de negers zich om Zigomar en Juniperus, en begonnen een wilde rondedans onder voortzetting van hun oorverdoovend gezang. - ‘Het vreugdelied om de ontkiemende schoonheid,’ zei Zigomar bleek bij zooveel emotie.

- ‘Volgens mij,’ sprak Juniperus, ‘lijkt het meer op: Heer zegen deze spijs en drank amen. Het zal mij benieuwen of we hier heelhuids vandaan komen.’

Maar er werd hem geen tijd gelaten zich verder te benieuwen. Op een gegeven teeken stortten de negers zich op de beide mannen, en in korteren tijd dan het verteld kan worden, waren zij in mootjes gerukt en opgepeuzeld. Geen zendeling was meer te bekennen. En

[p. 332]

hoestend en proestend van de haast waarmee ze aten, keerden de negers terug naar hun hutten en kralen.

Zoo stierf de groote Zigomar, zonder zich bewust geweest te zijn, hoe of hij tòch nog de schoonheid aan arme wilden gaf door middel van zijn eigen botten en beentjes, en Juniperus door middel van zijn waren dorstigen naam. Hun namen werden vergeten, en zouden vergeten gebleven zijn, hadden niet enkele kunstenaars, nieuwe apostels van de schoonheid-voor-de-massa, mij hun gestalte wederom voor den geest geroepen. Daarom, leeft thans voort Zigomar, leeft voort Juniperus, gij hebt waardige nazaten, waardige dubbelgangers in Nederland. Maar of ze even waardig als gij aan hun einde zullen komen, waag ik te betwijfelen, hoewel ik ze van harte onderweg naar het Tsaad-meer wensch.

ALBERT HELMAN.

EINDE.