De Gemeenschap. Jaargang 3

[p. 281]

De aesthetiek der armen

III.

Toen de hoogeschool voor Kunst, Schoonheid en aanverwante distracties kant en klaar was, zat Zigomar dagelijks van negen tot zes, en soms langer nog, op leerlingen te wachten, die kosteloos een vijfjarigen cursus met jus promovendi konden volgen. Maar niemand kwam opdagen, geen sterveling.

Wel kwamen verscheidene personen van beiderlei kunne zich aanmelden als leeraar, lector, professor of amanuensis. De eene had een nieuwe schoonheidsformule ontdekt, (het middelevenredige van pi gedeeld door de gulden snee der hypotenusa van den Ptolemaeïschen driehoek) volgens welke alle schoonheidsemotie mathematisch berekend kan worden. Maar toen Zigomar 's mans bescheiden en bewijzen ging narekenen, was hij na verloop van tijd zoo volkomen daas, dat hij als een beschonkene door de kamer waggelde. Zigomar voorzag hetzelfde van al zijn eventueele leerlingen, zoodat de man geen aanstelling kreeg.

Een ander had op een vroege morgen twee termen ontdekt, waarmee hij alle kunstenaars, ja alle denkende wezens dacht in te deelen in physioplasten en ideoplasten. De man deed z'n woord opperbest, toen Zigomar eensklaps vroeg: ‘Waartoe reken je mij dan?’ De man wist het natuurlijk niet, en Zigomar zei langs z'n neus weg: ‘Jij zelf heet zeker Geefnhooplast. Ruk maar uit!’

Daarmee was ook deze zaak afgedaan.

Een derde meldde zich aan, een gewezen journalist, die meende dat de wortel van alle kunst de vaderlandsliefde was. Hij had dit ontdekt door achtereenvolgens alle stadia van anarchisme tot fascisme te doorleven. Waarna hij bemerkte dat hem niets anders overschoot dan te vluchten in de artisticiteit die nog vele andere ismen bezit. Zijn verder bewijsmateriaal bestond uit het Wien-Neerlandsbloed, de Arc de Triomphe, het Vrijheidsbeeld en het National Denkmal.

Zigomar, een man van ethischen bloede zijnde, had er aanvankelijk wel ooren naar. Ongetwijfeld moest vanuit deze gevoelens de groote gemeenschapskunst geboren worden. Maar er bleven zooveel twijfelpunten. Waarom bleken de groote kunstenaars dan alle zoo welt-fremd? Waarom werd hijzelf, Zigomar, vanuit de volksvergaderingen die hij zoo gaarne bezocht, opgejaagd naar de eenzaamheid, naar de moreele, de gedetineerde of de universitaire eenzaamheid?

‘Vriend,’ zei hij tegen de Man, die inmiddels zijn koffer stond uit te pakken en ansichtkaarten uitspreidde op den tafel, van molens,

[p. 282]

hollandsche polderlandschappen, talhout omstrengeld door rozenstruiken en dergelijke, - ‘Vriend,’ zei Zigomar, ‘ben je in dienst geweest?’

‘Neen,’ zei de Man, ‘ik houd niet van vechten. Ik houd ook heelemaal niet van bokspartijen en duels.’

‘Dan weet je ook niet wat vaderlandsliefde is,’ zei Zigomar. ‘Dat gekwijl over duin en heide en de rechtzinnigheid van het polderlandschap is maar jufferspraat. Vechten voor een kleine strook drassige grond, en je dwars door je raap laten schieten, omdat je dit door 's lands overheid wordt gecommandeerd, dàt is vaderlandsliefde!’ Zigomar geraakte in vuur en vlam, zijn gebaren konden nauwelijks zijn woordenstroom meer bijhouden, en toen hij eindelijk hijgend aan het eind van zijn betoog gekomen was, bemerkte hij tot zijn schrik, dat de Man ongemerkt verdwenen was met al z'n hebben en houwen.

‘Geen leeraars en geen leerlingen,’ zuchtte Zigomar moedeloos, en hij was ten einde raad. Eindelijk deed hij een wanhoopspoging. Hij maakte een groot uithangbord waarop geschilderd stond: ‘Kunst voor Onvermogenden. Leerlingen gevraagd. Hooge loonen, flinke bijverdienste.’

Nu zal het wel storm loopen, dacht Zigomar. Maar mis hoor. Zoo nu en dan schelde iemand aan. De eerste keer was het een blinde aan wie Zigomar met veel geduld uitlegde dat hij onmogelijk de optische cursus kon volgen.

‘Dan ga 'k maar weer,’ zei de man lakoniek. ‘Ik doch' dat 'et manden vlechten was, of zooiets.’

De volgende was een juffer met een hoog piepstemmetje. ‘U bedoelt zeker helpsters voor de kunstnijverheid?’ zei ze schwärmerisch tegen Zigomar.

‘Nee, niet direct,’ antwoordde deze een beetje beklemd. ‘De aesthetica begint bij het rhythme. In den oudsten tijd was het rhythme in dienst van den Eroos. In een volgende periode werd de Eros gesublimeerd door de religie, via de magie.’

‘Maggy bedoelt U, meneer?’

Zigomar maakte een hopeloos gebaar, en zei dat hij tot z'n spijt noch een kook-, noch een kunstnijverheidsafdeeling had. Daarna kwamen er nog drie blinden en twee hardhoorigen, onbruikbaar als leerlingen. Als nu maar de kreupelen en lammen komen, meende Zigomar, daar is tenminste wat mee aan te vangen. Maar die kwamen niet.

Eindelijk, Zigomar was juist bezig het gebouw te sluiten, en nu voorgoed, daar werd wéér gebeld.

‘Blijf nu maar weg, verd ....’ bromde Zigomar. Maar hij ging toch opendoen. Op de stoep stond een grijzend heertje, netjes gekapt,

[p. 283]

vriendelijk, maar in zijn kleeding ietwat vreemd toegetakeld. Hij droeg een schillerkraag, pofbroek, autopet. In zijn handen hield hij een paar vervaarlijke ski's.

‘Is u meneer Zigomar?’ vroeg hij.

‘Jawel, dat ben ik. Niet noodig vandaag.’

‘O,’ zei het heertje, nog steeds even vriendelijk. ‘Ik heet Juniperus.’ ‘Aan de deur wordt niet gekocht,’ schreeuwde Zigomar.

‘Juist,’ lachte Juniperus. ‘Maar de schoonheid koopt men ook niet, die krijgt men. Doch als ik tegen u zeg: krijg het apezuur, krijgt u het dan? Neen, evenmin als u de schoonheid krijgt als ik tegen u zeg: krijg de kunst.’

Dit antwoord beviel Zigomar zoozeer, dat hij Juniperus binnen liet, die van stonde af aan zijn boezemvriend werd. Juniperus nu was globe-trotter van professie en was naar de school gekomen om wat te vernemen over de negerkunst, alvorens een groote wandeltocht van New-York naar het Tsaad-meer te ondernemen. Hoor nu hoe hij Zigomar wist te overreden om met hem mee te gaan.

ALBERT HELMAN

(Wordt voortgezet)