De Gemeenschap. Jaargang 2

[p. 369]

De Stal, de wereld en onze Engelbewaarders
(fragment van een monoloog).

....Goed. We gaan weer Kerstmis vieren, even tusschen de bedrijven door, één oogenblik, niet te lang, niet te lang. Voor één moment willen we wel onze vaart stuiten, stil staan en bidden bij het Kind. Daarna keeren we ons weer snel af en hervatten de razenddrukke bezigheden en onze misdaden, tot wéér de klokken luiden voor een ander Hoogfeest, Paschen, Pinksteren? en we wederom even stilstaan in de dolle jacht in 't rond, - niet te lang, niet te lang. Want zulke enorm belangrijke dingen eischen onze aandacht, het leven heeft ons vast, en het is nog zoo ver, zoo onzichtbaar ver, het einde. Even een teug poëzie, dat wèll, even een halt' in den stal bij den os en den ezel, bij de herders en de Driekoningen, met Jozef en Maria, rond de kribbe waar het wonderbaarlijke Kind in ligt. En dan rennen we weer terug naar ons braaksel als honden, bedrijven weer zeventigmaal zeven keeren per dag ongerechtigheden, hetzij we pharisaeërs zijn of tollenaars (met dit verschil dat we niet al te veel denken aan God, ons hart niet brandend in ons is en we onze oogen niet blind gehuild hebben om onze zonden); hetzij we zeer fijne moderne aestheten zijn, artiesten die honderduit kletsen over kunst en zichzelf uitzonderlijk gewichtig vinden; of zakenmenschen: we hebben het druk en zooveel aan ons hoofd, straks luidt de klok van de Beurs en moeten we present zijn en paraat om te koopen en te verkoopen, veel geld - op z'n minst dertig zilverlingen - te verdienen; wij hebben de zwaar-verantwoordelijke leiding van een grootbedrijf in heerenkleeding, verduurzaamde levensmiddelen, filmen, fonografen, auto's, olieschakelaars, locomotieven of geld.

Een stal met een kind, en een jonge maagd daar bij, en een oud stil man op z'n knieën ernaast; en wat stroo op den grond, en twee dieren, nota bene een loeiende os en een balkende ezel (waarom geen edeler beesten, 'n leeuw, en 'n olifant b.v.?) en een stelletje blatende schapen met 'n paar herders die beweren dat Engelen tot hen gesproken hebben - o hoon van den radio! - en dan nog een wandelende ster die dwaas blijft hangen in den nacht boven dien stinkenden stal; - dat is allemaal machtig poëtisch en een allerbeminnelijkste mythe, maar zoo bodemloos ouderwetsch en uit den tijd. We willen nog wel even welwillend erbij stilstaan, voor de goede handhaving der orde. De traditie is ook iets waard. Maar onder ons gezegd en gebleven: het

[p. 370]

is zoo oud, zoo Mathusalem-oud, en riekt al reeds ietwat naar schimmel en verzuurd.

Het barre driftige leven van dezen tijd, van 1926, heeft ons bij de haren gegrepen - denk niet aan Habacuc! - sleept ons mee en we spartelen van verrukking om de razende vaart waarmee we voortgesleurd worden .... waarheen? waarheen? - Vèr van den stillen stal waar een Kind, en welk een Kind! geboren wordt uit een Maagd; dat verzeker ik u.

Straks komen de Koningen.

Welke koningen (zeker niet de paar overgeblevene in Europa) buigen nú nog knieën en hoofd en baard en oogen diep tegen de aarde en brengen geschenken aan een arm pasgeboren Kind in een stal?

Zijn het misschien, - 't ware een wonder -, de zaken-koningen, de nijvere bankiers, de staal-, petroleum-, en varkensvleesch-magnaten? Die hebben echter wel belangrijkers te doen dan naar een stal te gaan. En ze kunnen er toch heel wat makkelijker komen met hun Roll-Royce's, hun Minerva's, hun Studebakers, volgens de duidelijke aanwijzingen van de feillooze Michelin-kaarten waarop alle wegen staan geteekend naar berijdbaarheid, - dan dat drietal rare kerels die jaren lang voortsukkelden dwars door woestijnen en langs steilste rotspaden, op een kameel en twee paarden, oud en moe als zijzelf, maar volhoudend, onvermoeibaar de goede dwaze ster volgende, - die zwevende lantaarn in de hand van een onzichtbaren gids, - die hun den wag wees door nachten van verlatenheid.

Wij zijn zakelijk, nuchter, kritisch, niet meer sentimenteel als die goede oude heeren, waarvan we niet eens onwederlegbaar weten of 't wel echte koningen waren, en die zulke vreemde, onpractische, onmoderne geschenken aandroegen. Want wat wil een pasgeboren kind nu aanvangen met goud, wierook en myrrhe?

Wij, artiesten, wij die de schoonheid puren uit al het zichtbare, al is het dan ook maar een geweldige schijn, wij verwaardigen ons wel om dit geval eens van dichterbij te bekijken, - niet te lang, niet te aanhoudend. Wij zijn menschen van dezen tijd, ziet u; de stormwind huilt door onze haren (die niet lang zijn, maar zeer correct kort geknipt), en het is moeilijk, zoo niet ondoenbaar, zoo'n stal van Bethlehem en het geheim der Geboorte te rijmen met de allerlaatste vertraagde of versnelde film en een huis van beton en glas.

(Een waarachtig scheppend kunstenaar weet dat wèl te rijmen, met primair geweld of in de rust van hooge bezonnenheid; ook de mensch, die boven die branding uit, in de nabuurschap woont van God en het universum beschouwt met zijn brandend hart en zuiver oog, in één enkelen naakten blik. Die twee wezens herkennen elkaar, de eerste minder onmiddellijk, de ander direct, want hij dringt in het hart der

[p. 371]

dingen als een zonnestraal in water. Doch die twee menschen zijn van het zeldzame soort der begenadigden, die liefdevol gehoorzamen, die nooit zichzelf zoekan.)

Wij, de massa, zijn kleine, eigenwijze, verwaande prutsers. We weten 'n heeleboel, juist genoeg (niet meer) om geheel in de war te zijn en interessant te zuchten over onze gebrokenheid.

Doch ook door ons wordt het Kerstfeest gevierd in dan Nacht der nachten.

Maar als de lichten gedoofd zijn en de Ster is naar huis gegaan op zijn oude plaats in den Melkweg, dan duiken wij weer weg naar de broeiende donkere aarde en vergeten heelemaal dat het niet één oogenblik Kerstmis is, maar altijd, iederen nacht, iederen dag. Al maar door legt Maria haar Kind op de aarde, altoos staat Jozef biddend te schouwen naar dat Kind en die Moeder, met in zijn oogen tranen die langzaam over zijn oude wangen zakken in zijn baard. Tot het einde der tijden snuift de os zijn zoelen adem over het Kind, balkt zacht de ezel, en de schapen liggen in het rond met hun glazige oogen te knippen.

Het Kind ligt daar te wachten, tot we allemaal gekomen zijn in groote, donkere, onafzienbare kudden en Het herkennen en van ons eigen hart een stal maken met warm stroo, waar Het slapen kan in veiligheid, heel ons leven lang.

Allen loopen weg! Achter hen is de wereld zoo schoon, zoo weergaloos schoon. De mensch barst van leven, het bloed gonst als 'n klok in z'n hart. Je kunt toch niet heel je leven daar geknield liggen? De aarde, de aarde, de aarde! De donkere roep van het bloed maakt hen dronken, en de zuivere stilte wordt hun een ijzige Noordpool, waar Amundsen, Ellsworth en Nobile, van uit het luchtschip, hun kleurige nationale vlaggen nog niet geplant hebben. Ze rennen weg in het tumult van het leven, en zij meenen nu de hartstocht te kennen en de bijna niet te dragen heerlijkheid van het grandiose leven.

* _* *

Het is weer stil in den stal. Alleen het Kind en Zijn Ouders, en de dieren misschien, zijn er gebleven. Maar ook de Engelen, die wezens van vlammend wit licht, staan, in een onafzienbaar amphitheater, dat tot in het diepste hart van den Hemel reikt, rondom dit hulpeloos hart der wereld. En dichterbij nog, heel in de nabijheid: de Engelbewaarder van Jezus (om Hem te dienen), de Engelbewaarder van Maria, de Engelbewaarder van Jozef, en onze Engelbewaarders alle, die geen droefheid kennen om onze afwezigheid, om onze gemeenheden, om onze misdaden, om onze zonden, maar als pure geesten

[p. 372]

zalig gelukkig zijn in de storeloos durende contemplatie van de voltrekking van God's Wil.

* _* *

Straks is dat Kind drie en dertig jaar, heeft Het de volheid van den leeftijd van Christus bereikt en werpt zich aan het Kruis, zooals Het zich nestelde in de Kribbe.

Onze Engelbewaarders zijn daar weer aanwezig.

Waar zijn wij?

* _* *

Vrienden, ik vraag u: doen wij niet beter, bij onze Engelbewaarders te blijven als kleine kinderen en het geweld der waarachtige realiteit van de Geboorte biddend in ons te aanvaarden voor altijd, dan, na even, hoogstens één uur, ons aesthetisch gekoesterd te hebben in de zeer schoone, zinrijke poëzie van dit buitengewoon geval, terug te keeren naar het braaksel onzer zinnelijkheid en de ongerechtigheden van ons veelvoudig bedrijf?

Het doet er niet toe of uw hart verweerd is en verfomfaaid, of het zuiver is als glas, of het bloedend gespleten werd door alle pijnen, of dat het stinkt als het lichaam van Lazarus, - viert het Kerstfeest nù, op waarachtige wijze, rent niet meer weg, maar blijft in den glans bij den os en den ezel, bij de Ouders ook, en vooral bij het eenzame Kind, en ge zult voor altijd - o als ge de gave Gods kendet .... - bewoond door den vrede van de Engelen-belofte, meegesleurd worden in den oneindigen maalstroom van het licht, in welks diepste diepte God u ontvangt, de Vader en de Zoon en de Heilige Geest, in het wereldzwijgen van de stilte, die absolute liefde is ....

P.v.d.M.d.W.

[p. *32]

ALBERT KOHLER
MOEDER MET KIND