De Gemeenschap. Jaargang 1

[p. 354]

Vaderlandsche Muziekstijl

‘Gij zijt, met uw verlof, te allen tijde de risée en de dupe van Europa geweest; en alleen het isolement, waartoe gij vervallen zijt, is oorzaak, dat het menschdom niet nog dagelijks schatert van het lagchen om al die boeken en bladen, waarin ge u zelve honing om den mond smeert, uw mediokriteiten tot den rang van genieën verheft, en uw voorvaderen groot noemt, in de hoop, dat uwe kinderen niet bemerken, hoe klein gij zijt.’
(BUSKEN HUET.)

I. Helden en heldenvereering.

Het is er de laatste vijftig jaar niet beter op geworden. Holland heeft het nog altijd best getroffen met zichzelve, getuigen de talrijke vereenigingen tot onderling huldebetoon. Er wordt gefeest en getoost op elkaar, en elk getalletje op een vijf of een nul wordt aangegrepen als een welkome gelegenheid om daarover feest te vieren.

Zooiets hebben we pas gehad met het vijftigjarig bestaan van de Nederlandsche toonkunstenaars-vereeniging. U moet namelijk weten, dat er in Nederland ook Toonkunstenaars zijn; niet een of twee, maar een paar duizend. Deze hebben een vakvereeniging of organisatie; waarvoor weet ik niet, maar het zal wel zoo moeten. Met z'n alleen presteeren ze veel; je kunt tenminste nergens in Holland komen, of er wordt volop gemusiceerd. Wat vroeger in Holland het bijbel-lezen op Zondagmiddag was, is nu ‘Das Gebet einer Jungfrau’ geworden, of ‘de Vijfde Symphonie’ als u wilt. Het verschil is slechts gradueel.

Kortom, de kunstenaars vierden feest en organiseerden daarvoor een Vierdaagsch Muziekfeest te Utrecht, waar niets dan Nederlandsche werken zouden worden uitgevoerd. Wie belang stelde in Vaderlandsche Toonkunst, kon daar zijn hartje gaan ophalen, vier dagen lanck (en ‘vijf meter dik’).

Van alles is er uitgevoerd, vanaf Josquin des Prés uit de begin-renaissance-tijd tot aan Emil Enthoven, dewelke drie-en-twintig jaar is en reeds gecomponeerd heeft, zijnde al aan een Symphonie No. 2 opus 12. Maar het meerendeel was muziek van tijdgenooten; trouwens, wat is er tusschen de jaren 1600 en 1850 in Nederland op muziekgebied te vinden geweest? Niets, totaal niets, daar kun je Scheurleer op nalezen.

Het voorbije kunnen we rustig buiten beschouwing laten. Bij de oude Nederlandsche contrapuntisten waren heel wat vervelende lui, maar toch, ze verstonden het vak, ze hebben school gemaakt, ze hebben op heel West-Europa invloed gehad.

[p. 355]

En wat is er nu in Holland? Een apothekers-boel. D'r worden nog steeds afkookseltjes gemaakt van Schumann en Brahms, en de laatste tic is Debussy navolgen. Altijd vaderlandsch natuurlijk, dat is: boersch, lomp, onhandig. Ik noem liever geen namen, want het zou een adresboek worden; maar op dat heele muziekfeest waren er maar drie of vier figuren, die boven de banale, hoopelooze middelmatigheid uitstaken; en dan nog hoe? Door 'n aardigheidje of een handigheidje.

De eenige, die werkelijk wat was, die tenminste zijn eigen groei had doorgemaakt tot op den huidigen dag, die zichzelf durfde te zijn, omdat hij werkelijk een persoonlijkheid is, dat was Willem Pijper.

Laten de prutsers, die ellenlange zwaarwichtige bedenksels of flauwe inbeeldsels en mediocriteiten met hun opgeblazen ijdelheid noteeren, eens kijken naar Pijper's tweede symphonie, zijn fluitsonate, zijn koortje van ‘Heer Halewijn’. Maar neen, ze zuchten: dat kán zoo niet, waar is het einde, en Riemann zegt...

De waarheid is, dat talenten vervelende dingen zijn. Aan menschen met talenten hebben we niets. Trouwens, iedereen heeft wel talent voor het een of ander. Maar de wereld heeft alleen profijt van het genie; hij alleen is de Atlas, die haar op kan beuren en verder brengen. Hij wordt ook het aas, waarop zich het luizige gediert der middelmaat voedt. Maar het recht eischt, dat vlooien vlooien blijven; men doodt ze liever.

II. Aesthetiek en het zwarte frak.

Nu nog dit tot epiloog: De heeren zijn teveel aestheten, en te weinig mensch. Een paar duizend mooie klankjes aan elkaar gelijmd is niets, heelemaal niets. Dat gaat op een goeie keer zoo allergruwelijkst vervelen, dat daarvan een revolutie moet komen in het melomanengasthuis. Terecht gelooft de zwarte man alleen nog maar in de waarde van de absolute amók.

In het melomanen-gasthuis is er een uniform-kleeding ingevoerd, althans voor mannen, welke een integreerend deel is van onze Vaderlandsche Muziekstijl. Dat is het zwarte frak, oftewel de smoking, die onmisbaar is op alle notabele concerten.

Verbeeld u, de menschen doen een zwart pakkie aan als ze muziek gaan hooren. Dat is net hetzelfde als de kanibaal, die een rose strikje om zijn groote teen doet, voordat hij het zendelingenboutje gaat oppeuzelen. Maar zie, daar is toch nog een heel bizondere reden voor het zwarte frak. Een kwestie van stijl. Onze stijl in alle dingen is deftig, saai, stemmig. Wie daar niet aan meedoet is een kwajongen, 'n idioot enz.

[p. 356]

We mogen vooral niet gewoon zijn, zoo heel rustigjes onszelve wezen; we moeten cliché-menschen worden, en om goede uniform-burgers te krijgen, moeten we een voor een in de onthersenings-machine van vadertje Ubu. Hier is er aan één machine niet genoeg, 't is groot Staats-bedrijf geworden, met tantième-uitkeering.

Maar ik dwaal af; er is al genoeg te stellen in de muziekwereld. Ik had alleen nog een voorstel: dat er vermogens-belasting zal geheven worden van al degenen, die niet doen aan aesthetiek met het zwarte frak. De andere hebben alreeds zeer zwaar belaste vermogens. Erfelijk belast sinds de tijd van Piet Lut.

LOU LICHTVELD.