De Gemeenschap. Jaargang 1

[p. 333]

Kroniek

Woorden en daden.

Hoera, de blaren vallen: het seizoen voor de poëten breekt aan!

‘Woorden en Daden’ zet de aartsoptimist Van Randerode nog steeds boven zijn griesmeel in ‘De Nieuwe Eeuw’, maar woorden houden de overhand. De thans begonnen reeks draagt tot ondertitel ‘Liedjes voor Onschuld’ en ze zijn inderdaad dood-onschuldig. Je kunt ze van het Noorden naar 't Zuiden en van het Oosten naar het Westen doorlezen, zonder iets zedekwetsend tegen te komen. Geen onvertogen woord staat erin en geven deze gedichten een uitmuntend idee van de letterkundige critiek der hooggeleerde redactie....

Hij is een donzig-zacht plekje, die Van Randerode, in den befaamden kerkkoepel. Repareeren helpt hier niet: maar goed laten doorlekken! Tot onder in de fundamenten.

We zouden Van Randerode gaarne iets erg-aimabels willen aandoen, bijvoorbeeld zijn trouwportret afdrukken, maar we zullen het door omstandigheden thans bij een doodgewone vriendelijkheid moeten laten, n.l. te citeeren:

‘Dan drijf ik den deinenden weg weer
af,
en strand onder verre poort -
en door toren-oogen keert krank mijn
blik
waar mijn bloem, mijn aster gloort -
Maar vindt niet, of nog aan blauwen
schoot
de hemel haar leunen laat -
en vangt niet, wen haar de maan vergoodt,
of wen haar een wind verslaat.’

Ziet hem drijven en deinen! Maar stranden doet hij eigenlijk nooit (getuige: een nieuwe reeks), hetgeen wel prettig moet zijn voor de literatuur. Ja, dat moet het wonder zijn van deze poëtische productie: men raakt er nooit van buiten adem. Je steekt een versche sigaar op en je dicht maar aan, hé! De zetter van deze regelen is een intelligente kerel, anders zouden we het wel eens 'n meter of wat willen probeeren, achteraan een riem papier beginnend en vlotweg naar boven werkend:

‘van je boomen - waar blank ik speel,
mijn gang en mijn stand tegen steil
tooneel,
mijn komst voor je venster neer
en toevend teeken ik altijd weer,
schuw - tot de Nacht ze stilt,
waar mijn tragische schaduw op toeft
en trilt,
waar mijn keuze als een traan op viel!
Lief Onschuld - zeldene ziel.’

Maar waar die traan ligt houden we op. De traan, de parafine-traan: de puurste condens der literaire schoonheid! In den beginne was het Woord (afgeleid van woordkunst), maar vóór het Woord: de tranigheid!

N.B. Volgens de laatste berichten zijn bij een hevigen binnenbrand op het redactiebureau van ‘De Nieuwe Eeuw’ 777 manuscripten van Van Randerode verwoest. Men verdenkt den nieuwen medewerker voor Kunst en Letteren, wiens naam ‘in verband met de hedendaagsche groote bewogenheid in de republiek der letteren’ nog niet genoemd mag worden, den brand te hebben aangestoken. Ter geruststelling van ons zonnestelsel diene, dat Van Randerode zich aanstonds heeft gezet tot het in 't leven terugroepen van de 777 vermoorde Onschulden.

De verlaten veste: individualisme.

Een late bekentenis, maar een bekentenis deed Roel Houwink, die te Utrecht een lezing heeft gehouden over ‘De Poëzie der Jongsten’.

Houwink is redacteur van ‘De Vrije Bladen’ en ziehier wat hij o.m. over zijn eigen blad zei:

‘De Vrije Bladen missen de ruimte van van geest, die dwingend noodzakelijk is voor een jong tijdschrift om ontvankelijk te zijn voor al hetgeen er op geestelijk gebied in de wereld plaats grijpt. Zij hebben zich afgetobt met problemen van literair-technischen aard als een vakblad, maar zij hebben de oogen gesloten gehouden voor de gebeurtenissen, die buiten het begrensde gebied der Nederlandsche letteren de aandacht vroegen. Met andere woorden: het geestelijk leven der jongste generatie spiegelt zich in hun kolommen slechts uiterst gebrekkig en onvolledig af. Hoewel spr. daarover vroeger anders heeft gedacht, schijnt hem op het oogenblik de handhaving van een zuiver-literair tijdschrift niet in het belang onzer jongste generatie. Onze tijd

[p. 334]

vraagt vóór alles naar eenheid en ordening. Trouwens, waarom zou de artistieke zuiverheid bij een veelzijdigheid van geest in het gedrang moeten komen? De dichter om zichzelfswil is een fantoom, de kunst om haarzelfswil een vergissing, die doodelijk kan blijken. Hetgeen echter niet beteekent, dat de kunstenaar zich daarom de vrijheid veroorloven mag, om het met zijn vak niet zoo nauw te nemen.’

Het is heel eerlijk gezegd. Trouwens, men kan het hart wel een poos laten hongeren: zijn rechten hernemen doet het toch. Blijft slechts de vraag, wat men onder ‘geestelijk leven’ verstaat.

Meneer ‘aangenaam’ in den Gulden Winckel.

Het tooneel stelt een winkel voor met veel verguldsel en verlegen koek. Door de schuifdeur zien we een bedstee, waarin Gerard van Eckeren ligt te snurken. De wekker is twee uur achter en loopt nooit af. Achter de toonbank staat de heer Greshoff, de laatste vertegenwoordiger van de familie ‘Aangenaam’. Hij leunt met zijn bovenlijf op een vermolmde harp. In de randen van zijn bril knaagt een houtworm.

Er komt een klant binnen.

‘Morgen, meneer Aangenaam.’

‘Morgen, meneer Zus en Zoo.’

‘Kunt U me ook zeggen, of het storm zal blijven in de poëtische hoek?’

‘Geen kwestie van, mijn waarde. Geen kwestie van. Ha-ha, laat U niets wijs maken. Denkt U dat wij, geroutineerde vaklui, ons bedriegen? We zijn een huis van vertrouwen, meneer! We hebben een ervaring van jaren.’ (Aan de wand grijnst een pleisterkop van Van Deijssel hoorbaar.)

‘Gelooft U dan heusch dat dit nieuw geslacht....’

‘Nieuw geslacht? De poëzie is eeuwig, zij kent geen geslacht. Zij was levend in Dante, in Vondel, en in mij, die een onwaardige ben. Ah, deze jongelingen hebben de mond vol over religie en geestelijke bewustwording, zij zoeken naar een expressieve kracht, maar zij kennen niet de diepste verdienste van de poëzie, die tegelijk haar bestaansrecht uitmaakt. Zij hebben de poëzie gemaakt tot een dissonant, terwijl het de taak des dichters is, schoonheid te scheppen, en der menschen aangenaam te zijn.’

‘Maar denkt U dan niet, dat het innerlijk....’

‘Innerlijk? Pardon, meneer, het gaat om de poëzie. Om haar alleen, en, natuurlijk om haar bedienaren. A propos, wist U dat Van de Woestijne verzwagerd was aan Maurice Roelants? Dit werpt een belangrijk licht op het gedicht van dezen laatste, “Het roode Poesje”, dat in twee exemplaren bij “Het Emmertje” verscheen.’

‘Wat denkt U, ik mag dat misschien vragen in dit verband, van de andere Vlamingen?’

‘Vlamingen? Ah, Van de Woestijne, de melancholische. Voor de rest? Ja, de Fonteintjesmannen. Zij zijn bepaald aangename menschen, en schrijven beslist vlotte verzen, met een niet te onderschatten anecdotische waarde. (Brunclair, die juist langs de horretjes slentert: “Het Vaderhuis staat al lang te huur”.)

En Moens, zou hij....

Moens? Veel te religieus. Och, die menschlievendheid. De dichter, als enkeling, wat zeg ik, als door den Kosmos tot eenzaamheid gedwongen zanger.... (Van Eckeren snorkt harder. Op den achtergrond gaat een vergadering uiteen van de Maatschappij tot Nut van het Algemeen, waarop Ritter sprak over Het Huis van een Kunstenares.)

Greshoff zet zijn bril recht.

U excuseert me? Ik moet de winkel nog afstoffen. We hebben vanavond een verguldpartijtje. Jan van Nijlen heeft een zoontje gekregen, en ik moet nog een versje van buiten leeren.’

De klant vertrekt. De gordijnen zakken. De vliegen vallen neer op de koek. Meneer Aangenaam gaat zijn beste pak aandoen.

Nee, Heeren, gooi de zaak maar dicht! De winkelbel is valsch, de mot zit in de gordijnen, en....we koopen toch niet bij mannen niet kalotjes!

A.K.