De Gemeenschap. Jaargang 1

[p. 243]

Asphalt

III. Mechanische scene.

Dit is slechts zeer betrekkelijk: kracht.

Het is niets dan mogelijkheid. Het blinkende capsuletje van een wijnflesch met de zeer bepaalde druiventros in relief, rol ik met gratie tusschen mijn vingers plat. De hardheid van mijn vingerkootjes persen door de vleeschlaag heen het metaal plat.

Deze verhouding is zuiver. Het is waarschijnlijk niet meer dan een ons druk. Even zuiver demonstreert zich deze verhouding, nu deze hooge pers zijn volle kracht hangt op dit metaalblok. Na een ½ seconde heeft het de noodzakelijke ronding van een cylinder.

Arie van Honk stond in de groote deuren. Drie-honderd-duizend kaarsen sterk zonde het licht. Het hing geconcentreerd in dunne glazen bolletjes aan draden neer.

Arie ondervond nòch de plaats, nòch het gebeuren, maar de kracht van de totaaltoestand. Het licht vrat zich vast tusschen de machines; de tocht spoot door de deuren en zoog aan het geluid; het zoemde licht; het lichtte kracht. Na elke drie tellen donderde een onweer aan uit de hydraulische persen; precies op het onverwachte moment als het eerste geluid terug boog, daverde de zondvloed uit de centrifugaalpompen.

De walsmachines dreunden als buffelhorden voor een prairiebrand, de groote cylindermolens draaiden sappig geluid: het onverwachte breken van een menschenbeen tusschen een smalle rails en het drukkende rad.

Arie sidderde. Hij zette zijn rechtervoet vooruit, en drukte alle lichaamskracht vast op deze spieren. Hij voelde in de trilling van de betonnen vloer de anderhalve slag van de stoomhamer. De directeur kwam en Arie stond met hem voor de schakelbordkasten. Deze man had een wit en onbewogen gelaat. Er hing geen bloed onder zijn wanghuid, en zijn mond was niet meer dan een 6 c.M. lange streep, pal horizontaal.

Hij balanceerde onbewogen met handles en contactknoppen.

Arie kon geen uiterlijk rythme ontdekken. De gastheer sprak weinig tegen zijn gast en zonder naar hem te zien.

Buiten de centrale was de lucht zwaarder; zonder die ijle spanning die de lucht lichtblauw maakte.

De straatweg trilde recht naar het stadscentrum. Arie liet de Cadillac zachtjes loopen, en analyseerde zijn zéér prettige stemming: momen-

[p. 244]

teel had hij geen zorgen, en geen werk dat inspanning vroeg; daarbij: de boeren werkten op het land, en de lente was sappig in zijn vleesch en in het koele schildje van zijn voorhoofd.

Toen het donker de scène versmalde, sprak Arie Gerard van Laan. Ze liepen aan de stadsrand, waar het water strak neerlag in havenrechthoeken. De kribben sprongen naar de stroom en de lichtboeien cirkelden hun licht over de koele kubieken. Over de terrassen danste een kellner zijn monotone step. Hij droeg het presenteerrond als een vreugdige tambourijn. Echter, omdat hij onder zijn harmonisch zwart-wit een zéér onharmonische jongen was, keek hij over de fooiengevers diep in het water.

Gerard zeurde langdurig over Arie's laatste succes. Deze kon echter niet enthousiast zijn, omdat iedere overwinning met zijn lichaam behaald, hem zwaardere strijd bracht tegen het triomphante vleesch. Hij had overdacht hoe Jozef Labre zich niet waschte. Het was een voor hem duidelijke consequentie. Hij zou blij kunnen spotten als de rose spieren wegkorstten onder het vet en de stof van iedere dag. Dit zou een troostende marteling zijn: het ranzige zweet zou het stof vasthouden, en daardoor weer zweet persen, en daarop zou het vuil van vet en eten kleven. Ieder uur zou de anatomische luister verduisteren, de zwellende verleiding der lendenen, en de sarrende jeuk van het vleesch.

Toen Gerard opnieuw hem geluk wenschte met het bezit van zooveel uithoudingsvermogen en zooveel wilskracht, dacht Arie dat hij niet één dag buiten zijn bad zou kunnen. De last van het lichaam was hem tè welkom.

De whiskey maakte de avond tot een metaphysisch cirkus. Duidelijker dan ooit zag Arie Gods hoepel laag hangen. Als hij pogingen zou doen om er door te komen, smakte hij weer met zijn borst tegen de aarde. Toen hij erover ging nadenken, behield hij alleen nog het bewustzijn van de clown.

Van Laan was zenuwziek. Dit vertelde hij Arie. De dokter had hem geraden nog deze week naar zee te gaan. Dit kon zéér gemakkelijk, omdat zijn broer aan zee woonde. Arie nam ook de invitatie aan, en zag hoe Gerard's oogen nog schichtiger waren geworden. De pupillen waren troebel als de reactie na een belladonnadruppeling. Waarom was hij naar de dokter gegaan? Hij dorst waarschijnlijk niet naar zijn biechtvader, of wilde dat niet. Deze zenuwen waren gespannen door een angst. Een angst voor doodgaan. Als hij zorgde bereid te zijn elke seconde, bestond deze zenuwachtigheid niet. Het was een eeuwigheids-tic.

[p. 245]

Arie bad in de vroegte voor de reis, om sterkte voor Van Laan, en om deze brandende koorts weg te nemen uit zijn vleesch.

Het huis waar Arie gast was, hoekte hangend in het duin. Het beton slurpte de zon, en de antenne hing in een luie bocht naar een hooge paal. In den avond ging dit voor Arie open: hij werd gepeinigd door een mechanische scène. Het huis leed pijn door de vele gasten. Er waren meisjes in lichte jurken die de lente bezaten aan het strand, en op het terras teekende zich het kapitalistisch ras in een bewust drinken van gecompliceerde cocktails.

Van Laan brak zijn angsten in dit licht tumult. Hij ebde weg van het strand Gods, en de golven droegen hem gemakkelijk, zijn slapheid streelend.

Arie ging gejaagd heen en weer voor het ontvangtoestel. De lampen trilden wit, lichtloos. De koptelephoon stak zijn stompe hoorens over het tafelblad. Arie dorst niet. Hij ging zitten aan de vensterbank, met de waterzwaai van de zee achter zich. Aan het strand brak het geluid neuzig als een snelle saxophoon.

Toen neurde de radio aan zijn bloed.

Over de continenten hing het geluid in guirlanden. Chopin stond in een blauwe zomernacht achter de visschersdorpen in het Noorden: Mahler klankte zich open aan de berkenbosschen in het Westen, en Satie maakte witte salto's boven de paskamers van de Broadway-magazijnen.

Het bloemde zoet aan over Karatschi, Haiderabad, Taischkent, Port Sedan en Smyrna. Het steigerde bronstig over de Kilimandscharo. Geel en geeler zoemde het aan uit Kwei-Jang, Lung-tschou-ting, Hsütschou. In daverende wolken brandde het over de Kara-Kum. En verder, en verder, en hooger!

Arie rekte zich strak in deze vreeselijke siddering. Bangkok, Padang, Rangoon, Calcutta, Georgetown, Kanton, Johannesburg, Tripolis. De zenders leefden! En tegen de nacht werd al dieper het geluid, sonoor en ontroerend. Bleek onderging het land deze aanval.

Alexandrië, de zoete baaien van de Vriendschapseilanden, Papeete, Kauai, Nieuw-Kaledonië, Sydney, Brisbane, Melbourne; de golven sloegen hijgend samen boven de Lhano-Estacado, en opnieuw stijlden zij neer van de flanken der Rockey-Mountains. Over Vancouver, Chicago, Denver, Millwaukee, Minneapolis, Guadalajara. Langzaam kwam de uitputting. Nog naar Chateauroux, naar Rome, over de huizen van alle Heil, over Ticino, Campobasso. Het stierf. Het stierf, ver, verder, in een laatste bocht over jong-Rusland bracht het de groei van het Te Deum. In Witebsk, waar de honger alles smal

[p. 246]

maakte, en de kinderen dicht drongen om de loudspeaker, die héél zacht uithijgde, het ongekende, levende Woord!

Toen de stilte veer-licht geworden was, zag Arie hoe Gerard opstond, en in een hoek zijn arm heen en weer bewoog. Hij hoorde suizen en knetteren als van een geremde band. Spoedig ontdekte hij de draaiende zwarte schijf. De pathéfoon kapselde de kamer in zijn melodie. Het was wonderlijk, dat alle andere geluid verstomde. De gebaren werden langzaam, van een strakke plechtigheid. De liturgie van de dancing vormde zich tusschen al deze menschen en verstijfde hun gewoon-zijn. Ontwaakten nu de zinnen? Waarom waren de meisjes nu stil en werden hun oogen diep en brandend? De roep! De bekoring stond strak in de kamer en kwam veerkrachtig over al deze menschen. Ieder leed, zonder het te weten, en werd verzadigd van dit ongekende leven.

Vanwaar was deze muziek?

De dieren roepen zoo, als de zon in hun bloed vonkt, en het vleesch opleeft in een breed ontwaken. Het was de gulzige roep naar het wijfje, de kermende kreet van de bronst.

Langzaam begon de dans. Duidelijk beeldde de drift zich in deze loodzware beweging. De spanning van deze lijven was ontzaglijk. Arie was beangst. Dit was de zonde in een haast concrete vorm. Van Laan, dit was duidelijk, groef diep in deze klanken naar een vastheid. Het heimwee naar de Eeuwigheid maakte hem ziek en onzeker in die verschrikkelijke angst. Hij sloeg zijn hand als een apenklauw achter de bocht der maanhoornen, en trachtte zich te heffen tot deze Eeuwigheid. Want het land achter de sterren heeft millioenen ontdekkingsreizigers, en allen moeten sterven voor zij intreden tot de Eeuwige Pool.

(Wordt voortgezet.)

ALBERT KUYLE.