De Gemeenschap. Jaargang 1

[p. 211]

Asphalt

I. Lente.

Gerard van Laan had de lamp midden op tafel gezet, omdat hij de wanden van de kamer bewegen zag.

Feilloos en zonder geluid schoof de muur met de deur naar de muur met het raam. De oppervlakte waarop hij liep werd tot een smalle rechthoek saamgedrongen, en hij werd gedwongen vlak tegen de straatwand heen en weer te loopen.

Hij besloot, na tien seconden te hebben verlangd, buiten te zijn, zich niet te laten storen; de lamp nam hij in zijn hand, en hield die boven zijn hoofd. Het licht bonsde hard tot in de hoeken van het plafond. Toen nam hij de courant, zette de lamp op tafel, en las.

Het nieuws handelde over allemaal menschen, die hij niet kende. Toch las hij in alle bladen, een vol uur, eer hij dorst op te kijken. Alles was tot rust gekomen om hem, en de kamer was, als altijd, volkomen leeg. Gerard draaide nu de contactknop om, en de vrees verliet hem plotseling. Hij trok zijn das recht, en nam zijn overjas. Toen hij op straat wandelde, brandden de lantaarns rookig. Er was geen duisternis, en het valsche licht trilde groenig en zinnelijk tegen de huizen.

Op de straathoek besprong hem de verwondering. Hij voelde zijn knieën klam in zijn pantalon, en op zijn borst hinderden drukkend de bretels. Het trilde in zijn polsen, en voor zijn oogen flikkerde een blauwe duizeling. Toen hij tegen de muur ging leunen omdat hij anders vallen zou, zakte alles weer in de loodlijn.

Gerard wandelde recht naar het café.

De kellner bezorgde hem zijn geestelijk evenwicht terug; de meerwaarde equilibreerde slechts kort tusschen hen, en toen de koffie in de kop uitgeschommeld was, mediteerde hij rustig.

Voor dit alles was slechts één woord: lente. Dat dit poover was, en afgesleten, was zijn schuld niet. Ongetwijfeld: hij schreef óók verzen toen hij zeventien was. Maar deze puberteit was lang in hem gestorven. Dichters komen nooit boven de puberteit uit, en dit opzichzelf waarborgt hen interesse.

Van de lente was hij nu zeker, en daarom roerde hij zeer serieus zijn klontjes stuk.

Dat de klontjes verpakt waren, was juist gezien. Op zichzelf was deze hygiënische maatregel een waarde, welke Gerard met blijdschap aanvaardde. Evenals de menie van het haltepaaltje en de diepe ziel van het bierglas. Hij kon een lang stuk straat afzien; de menschen kwamen in een filmstap op de spiegelruit van het café af. Onder de

[p. 212]

lantaarn aan het straateind zag hij de witte gezichtvlekken, en glommen de damesschoentjes even.

Hij speelde dit spelletje: kijken naar een vrouw die onder de verre lichtbol hing, in de koffie roeren tot zij vlak voor het raam was, om dan ineens het type te zien in een groote close up.

Elk bloesekantje bevestigde de lentehypothese; daarbij keken de jongens landerig, en om de meisjesmonden trilde weekheid.

Hij zou blijven zitten. Waarom zou hij zichzelf wéér lichten uit dit duurgekochte evenwicht?

Gerard beving angst, nu hij zijn koffie had gedronken.

Hij zou moeten tikken, en de kellner zou opnieuw naar zijn tafeltje komen. Voor een kellner was hij bang, want bijna allemaal keken deze superieur en spottend.

Hij voelde zich slappedanig en zonder zelfwaarde als de hoofdrol op een dilettantentooneel. Als hij ongegeneerd deed, zag de kellner het; en deed hij serieus, dan hakte de strakke blik nog feller in zijn gezicht.

Het duurde dan ook een moeilijke minuut voor hij zijn bitter bestelde. Toen het fonkelende glaasje op tafel tjoepte, keek hij uit het raam. Ook die kant van de wereld was hem vreemd.

Het suisde links en rechts. Het café - de straat. De straat - het café. Het leven en de lente steilden strak om hem op.

De bitter was iets te slap, zoodat ook deze zekerheid hem ontviel, en hij de sprong moest wagen: hij bezon zich op zijn persoonlijkheid.

Als men over een sloot zwaait en de stok zakt te diep in de modder, hangt de springer trillend aan het slappe boveneind. Gerard dorst niet los te laten, want al wat onder hem stroomde, was leven en lente. Waarom niet duiken?

Hij schoof onrustig in de ronde fauteuil. Van tijd tot tijd keek hij naar meisjes, als zij voorbij waren, naar de rokzwier en het rhytmische stappen van slanke beenen. Ook 's avonds deed hij dit een enkele maal, als hij even uitliep. Dan kroop de angst en de weemoed hem naar de keel.

Hij zag àl de glorie en àl het geluk van de liefde, en onbestemd zong zijn bloed naar het avontuur.

Waaròm niet? Niets belette hem zich los te laten. Hij wist dat alle motorische kracht van natuur en leven in hem door de seizoenen geladen was, en hem snel zou voeren naar het beloofde en verlangde. Als hij de rem maar afzette.

Slank en hoog, trilde hij dan, onvast stappend.

Als de kamerdeur achter hem dicht-knakte, was het over, en kwam het zwaarste uur.

Was dit roeping of bekoring?

[p. 213]

Hij zakte weg in de chaos. Dit was duisternis, en zijn intuïtie bleef werkeloos. Hij mocht verlangen, ontoombaar opsteigeren naar de hooge klaarte, telkens weer vrat dit zwarte verlangen aan zijn rust. Zoo waren de avonden waarin hij zijn bed omwoelde, tot alle spieren slap werden en zijn lichaam even droog vloeide als zijn geest. Was dit verlangen een deel van de groote kracht, die zijn leven beheerschen zou?

Nu hij zijn bitter dronk met kleine teugjes, leek de strijd niet meer zoo groot en héél veraf.

Gerard voelde hoe de lente langzaam in hem drong.

Het verzet moest sterker zijn, maar hij voelde hoe èlke zwaarte van hem werd weggenomen.

Telkens dook nog een slappe tegenstand op; maar beproefde zekerheden zakten geluidloos weg.

Toen hij zijn bitter gedronken had, bestelde hij met zekerder gebaar een tweede.

De deur draaide en Arie van Honk maakte een snel entrée. Welk een wijffellooze vastheid; wat een zelfbewustheid!

Gerard zou zich gaarne dit eigen maken.

Het cosmopolitische van een jonge Pool was in het gebaar van jasuittrekken.

Toen de vriend zat, en nog een bitter op tafel sprong, spatte alles in Gerard open.

Arie droeg een blauwe viool. Waarmee de lente een synthetisch symbool hing om het ronde tafeltje.

II. De Grieken roepen.

Arie van Honk was niet in conditie, toen hij voor de laatste maal trainde voor de 1000 meter. Hij mistte de absolute controle op zijn ademhaling, en reageerde niet direct lichamelijk op de conclusies van zijn geest. De hemel hing gisteravond laag over hem, en de rails trilden van leefdrift toen hij naar de stad tramde. Hij had te weinig gedacht aan zijn beenspieren, omdat de lampen schitterden, en de eerste viool trok naar nacht en duisternis.

Het bal was goed geweest: het verschilde in niets van het standaardtype. De oude heeren waren slechts deugdzaam om wille van leeftijd en positie. Op een bal werd daar niet zoo op gelet. De twee categoriën negeerden elkaar; men kwam toch allemaal, gedreven door de conventie. De eene groep, omdat de conventie verbood, buiten de balzaal de zelfcontrole op te heffen. De andere omdat de conventie zoo'n rendez vous wilde, nu en dan.

[p. 214]

En toch waren onder deze oude heeren, zoo nette menschen, dat zij hun kater in een smal straatje brachten, waarna hij fatsoenlijk terug kwam. Zij zagen niet, dat de geele oogen niet meer gloeiden onder de zware gordijnplooien. In laatste stadium was een kater een beest. En hoefde je zoo'n beest niet alles te gunnen wat je zelf nam.

Arie was in twee jaar niet in ‘de wereld’ geweest. Hij hing zich krampachtig vast aan een tafelrand, toen de parketvloer aan zijn voeten bleef kleven. In zoover was het een mislukking geweest: hij had zich laten overhalen, en tot diep in de nacht gedanst. Van uit de roode cosey-corners zocht men in de wriemeling jaloersch naar zijn lenige rug, en naar het getrokken staafijzer van zijn nekspieren.

De kleedkamer van de Westerturnclub omhulde zeer nuttig een groot brok lucht. Arie hoorde de ventilator op volle kracht cirkelen in zijn enge muurput. Het water maakte zwaar contact tusschen de steenen waschtafel en de nikkelen kraan. Alles was recht getrokken van drift, en de spanning werkte met schokken weldadig op Arie in. Toen hij in zijn looppakje stond, was de onzekerheid voor een goed deel verdwenen. Na een paar teugen water, wandelde hij langzaam de kleedkamer uit. Kon hij nu heel den middag maar handelen naar zijn intuïtie; anders liep het mis.

Als hij vlak voor de spurthoogte de beteekenis ging overwegen van het materiëele kunstwerk, dat zijn lichaam ongetwijfeld was, en de meditatie werd een niet-anatomische, verloor hij kans. Wel stond dit al lang te gebeuren: hij wilde de rechten wat juister afbakenen voor zich zelf, omdat het lichaam door al deze oplettendheid buiten-proportioneel belangrijk werd.

Momenteel was dit een feit: Arie van Honk was een bijzonder type. Het vreemde bloed in de familie resulteerde, in een prachtig compromis met een oud-Europeesche vormgeving, tot het wondere van een vermoed vreemd vaderland.

Zijn huid liep geel aan; de kop was iets te superieur, te verstorven voor een volbloed Europeeër. Daarbij trilden zijn neusvleugels als van een leenig jong dschungeldier, dat voor het eerst een nieuwe verwaaiïng snuift.

Voor honderd-negentien pond stond Arie te boek, maar dat was in de training nog gezakt. Er was geen handpalm-breedte onnut vleesch meer aan. Zijn spieren lagen als plantennerven vrij en los. Alles voortreffelijk geordend, en alles getraind tot een maximum van capaciteit en weerlooze dienstbaarheid.

Hij bemerkte de geur van de hooivelden rondom. Een onweer trok razend-snel over, en een koele windkracht schokte in de populieren. Het was al stil op het veld; in een hoek van de tennisbanen zag hij

[p. 215]

flauw de witte, leenige sprongen van kleine Jo, die coming-girl was in dit seizoen, en danste naar het kampioenschap.

De trainer zat op een betonnen muurtje te rooken, met de anderen die nog waren blijven hangen, omdat ze wisten dat van Honk buiten trainen zou. Uit de turnlokalen klonk het vlugge dof-dof van een bokser, die zijn handspieren wat opstijfde.

De trainer stond halfweg de baan, en kwam langzaam terugloopen naar de start. Hij zag nu van Honk tegen de vrije hemel, met wat sentimenteel avondrood achter zijn prachtige rug. Wat een ras!

Alles werkte feilloos als de uitgebalanceerde gedeelten van een motor en het bovengedeelte deed niet meer dan heerschend zweven boven de snelle beweging. Die knieën had hij al lang gezocht, maar dit was beter dan hij zich het ideaal-type had gedacht. Het been maakte de strakke, monotoon-rhytmische beweging van een zuigerstang, en veerkrachtig trilde het jonge lijf op de bloedklop. Daar hing een ongekende schoonheid achter open, een cultuur van het magistrale torso en van een verheven musculatuur.

Het geluid buigt langzaam door naar de stilte; de chronometer ligt star-blinkend op een lange witte hand.

Als de man met het stopwatch zijn arm heft, trekt de trainer zijn fluit. Van Honk zakt langzaam, geluidloos door. Zijn oogen staren naar de witte palen aan het veldeinde. In zijn knieën zwellen de spieren en in zijn nek breekt de stijlte.

(Wordt voortgezet.)

ALBERT KUYLE.

[p. 216]

JACQUES MARITAIN lino door otto van rees

[p. 217]

MAX JACOB lino door otto van rees