De Gemeenschap. Jaargang 1

[p. 173]

De Unie van Utrecht (1919)

II.

Het rondschrijven, waarin den leden van de A.R.K.W.V. voor eens en voor al wordt duidelijk gemaakt, dat deze vereeniging de onvermoeide kampioene is voor hun materiëele welvaart, staat niet alleen om te bewijzen, dat de ideeën, welke in deze kring gelden op het stuk van rechtvaardigheid, hoogst zonderling zijn.

Uit de dagen van de groote textielstrijd in Twenthe stammen een paar interessante documenten, welke wij hier willen bespreken.

Op het oogenblik is, het valt slechts met spijt te constateeren, deze grootsche strijd reeds goeddeels vergeten. En toch was hier de arbeidersbevolking van een héél gewest, in strijd met een klein getal werkgevers, die vrijwel onbeperkte macht van handelen bezitten. De toestanden in Twenthe zijn historisch gegroeid. Wie bekend is met de gemiddelde mentaliteit van den arbeider in dit landsgedeelte, zijn zelfs de huidige verhoudingen niet geheel en al onverklaarbaar. Het volk toch, heeft daar een naïve eerbied en een kinderlijk ontzag voor wat rijk en machtig is. Niet zooals in andere centra ging hier de versterking van het volksbewustzijn, en de strijdbaarheid van de arbeidersklasse hand in hand met de uitbreiding van de ondernemersmacht. Twenthe kon langzaam maar zeker worden geboeid en geknecht door een betrekkelijk klein aantal groot-kapitalisten, en vóór de volksziel wakker werd, was de slag reeds verloren.

Het was ontstellend, hoe men niet lang geleden nog, ondervinden moest, dat bijvoorbeeld in kleinere plaatsen niets gebeurde, of de fabrikant moest er het zegel van zijn hooge goedkeuring aan hebben gehecht. In een haast slaafsche eerbied wordt zoo'n dorpsgod naar de oogen gezien. Ongetwijfeld bestaat deze verhouding in de grootere plaatsen niet zoo sterk.

Het meest treurige in deze verhoudingen is wel, dat de ontwikkelingsmogelijkheden van het gewest, geheel en al ondergeschikt zijn aan de willekeur van de bezitters.

Jaar op jaar werden door de textielfabrikanten enorme winsten gemaakt; zoo groot, dat men daarvoor geen emplooy meer vond in de oorspronkelijke ondernemingen, en uit zag naar veilige beleggingen. Uit de aard der zaak kwam men tot aankoop op grooten schaal van landerijen en onroerend goed.

Waar deze geldstroom jaar op jaar bleef spoelen, kon men een belangrijk en groot gedeelte van de omliggende gronden aan zich schatplichtig maken. Toen degenen, welke als arbeiders in de textiel-

[p. 174]

nijverheid het meest onder dit regiem moesten lijden, in opstand kwamen, zijn voor het eerst de oogen van de fabrikanten opengegaan. En niet alleen in de kringen van hen, die direct bij het conflict waren betrokken, maar ook bij geestverwanten in den lande, baarde het verzet van de textielarbeiders groote verwondering.

In No. 3 van de Mededeelingen voor de leden der vereeniging van Katholieke werkgevers in de textielnijverheid, wordt niet zonder schrik geconstateerd:

De steunactie van St. Lambertus bracht tot en met 15 Maart de belangrijke som op van ƒ 111.948.91½. Elke week wordt het cijfer grooter. In de week van 10-15 Maart werd niet minder dan ƒ 11.041.90½ opgebracht.

En verder:

Cijfers omtrent de sommen door de organisaties uit de stakingskassen uitgekeerd, zijn tot nu toe niet bekend, terwijl evenmin juiste gegevens in ons bezit zijn omtrent de enorme bedragen, die de Twentsche gemeenten, krachtens de Armenwet aan de behoeftige uitgeslotenen, hebben uitgekeerd en nog steeds uitkeeren.

Het begrip solidariteit manifesteerde zich hier voor en door een grootere menigte, en het was begrijpelijk, dat dit angst eenerzijds, en blijde verbazing anderzijds verwekte.

Terwijl in Twenthe de bleeke textielarbeider, met alle energie die hij overhield uit een tijdperk waarin niet de schande dezer onpersoonlijke dienstbaarheid op hem drukte, zich verzette, krampachtig wòrstelde tegen de zware druk van geldelijk en maatschappelijk overwicht, rijpte ook in werkgeverskringen een klein solidariteits-vruchtje. Het was echter van een gansch andere kleur en minder saprijk.

Héél de arbeidersbevolking droeg wekelijks zijn penning bij, en laat in den avond, na een zware werkdag, liepen de mannen nog met een steunlijst langs de deuren, om komende week weer een groote som te kunnen verzenden aan de kameraden, die de eerste klap op moesten vangen van de reactionnaire stormloop, die nog niet is gestuit.

De werkgevers deden het nètter, en ànders. Die schreven.

Een adres. Uit hetwelk het meest frappant was, de klaarblijkelijke vrees voor het ‘open boek’.

Het ontwerp van wet, houdende bepalingen tot bevordering van de vreedzame bijlegging van geschillen over arbeidsaangelegenheden, en tot het voorkomen van zoodanige geschillen, vonden de heeren zéér gevaarlijk.

Voor wie nuchter de zaken ziet, is het geloof aan een absolute onpar-

[p. 175]

tijdigheid van een regeeringsarbiter, vrijwel onmogelijk. Een onpartijdig standpunt tusschen twee zóó absoluut strijdige belangen en beginselen is immers ondenkbaar.

Dit waren echter niet de bezwaren van de adresseerende werkgevers. In een adres van de Vereeniging van Tilburgsche fabrikanten van wollenstoffen, werd als voornaamste bezwaar tegen dit ontwerp van wet aangevoerd de uitbreiding van de overheidsbemoeiïng met het bedrijfsleven.

‘Deze wordt steeds drukkender en werkt goeddeels door de bureaukratische uitvoering der betreffende wetsbepaling, verlammend op de ondernemers.
De toepassing van Veiligheidswet, Arbeidswet, Invaliditeitswet, enz., doet ons huiveren voor deze nieuwe overheidsbemoeiïng.’

Met iedere week werd de belangstelling van het publiek meer levendig, en werd de druk in de richting van een voor de arbeiders aannemelijke oplossing grooter.

De katholieke dagbladen konden elken avond een flinke lijst van giften publiceeren, waarin bedragen werden vermeld, geschonken door personen, welke men toch zeker geen onberaden sympathie voor de arbeiders-partij in dit conflict mocht toeschrijven.

Tot op een goeden dag, Mgr. van de Wetering, Aartsbisschop van Utrecht, de tijd gekomen achtte, om openlijk van zijn sympathie voor de strijdende arbeiders te getuigen, en Hij een gift schonk voor de kassen.

Een artikel in ‘Het Hoog Ambacht’ zeide van deze daad:

‘Voor ons ligt hierin, (in deze gift), de erkenning, dat het recht in dit conflict aan de zijde der arbeiders is, en dat de wijze, waarop de strijd gevoerd wordt, vooral ook de houding der arbeiders in dezen, de hooge goedkeuring wegdragen van de Kerkelijke Overheid.’

En nog:

‘Het is kortom zoo, dat Mgr. de tijd gekomen acht, om nadrukkelijk op te komen voor het recht der arbeiders, dat in het Twentsch-Geldersch conflict in hooge mate wordt bedreigd.’

Het Bestuur der R.K. Werkgeversvereeniging in het Diocees den Bosch, vond dit artikel zoo gevaarlijk, omdat hier bleek:

‘dat de arbeidersorganisaties in de gift van Mgr. iets heel anders zien dan een daad van liefdadigheid,’

en schreef subietelijk een verontwaardigde brief naar het dagelijksch

[p. 176]

bestuur der A.R.K.W.V., waarin zij aan dit bestuur mededeeling deed, dat het, volgens haar,

‘niet op den weg ligt van Mgr. den Aartsbisschop, in deze strijd om arbeidsvoorwaarden op die wijze partij te kiezen.’

Al eerder had dit bestuur haar hoofdbestuur er opmerkzaam op gemaakt, dat de gift van Mgr.

‘door de organisaties wordt uitgebuit, om geldmiddelen te verzamelen.’

Het begin van deze brief is te mooi, dan dat het niet bekend zou worden in breeder kring:

‘Met groote verbazing nam ons bestuur uit de dagbladpers kennis van de gift van Z.D.H. den Aartsbisschop van Utrecht ten behoeve van de uitgesloten textielarbeiders in Twenthe, speciaal van de machtiging aan het hoofdbestuur van den R.K. Textielarbeidersbond St. Lambertus, om deze gift te publiceeren.’

Die groote verbazing!

Tot slot van dit artikel, het laatste gedeelte van meergemeld schrijven. Wij vestigen bijzonder de aandacht op de eerste alinea, welke al te vlugge lezers misschien mocht ontsnappen, en die toch belangrijk is, omdat er weer eens het licht valt, op de zegenrijke, de vooruitstrevende arbeid van het katholieke grootblad ‘De Tijd’, het lijforgaan van de behoudzieken, de glorieuze, iederen dag opnieuwe lofzang der middelmatigheid.

‘Met genoegen constateeren wij in dit verband, dat in eenige artikelen van “De Tijd” van de laatste dagen, de strijd in Twenthe tot zijn juiste proporties, n.l. tot een strijd om arbeidsvoorwaarden, wordt teruggebracht.
Ons bestuur der Diocesane Vereeniging acht de kwalificatie van het Twentsch conflict in de arbeiderspers, als een “strijd om het menschwaardig bestaan der Twentsche textielarbeiders” ten zeerste overdreven, en wij stellen ons de vraag, of Z.D.H. den Aartsbisschop over voldoende inlichtingen omtrent dit conflict beschikt, om te kunnen beoordeelen, of het inderdaad over andere zaken dan arbeidsvoorwaarden gaat.
Gezien de groote moreele beteekenis van de daad van den Aartsbisschop, meenen wij, dat opheldering van de motieven, waarop de Aartsbisschop tot steun aan de strijdende arbeiders in Twenthe besloot, niet achterwege mag blijven; immers wordt de strijd in Twenthe eventueel door de arbeiders gewonnen, dan zal ten

[p. 177]

slotte naar onze meening blijken, dat de arbeiders zich met een beroep op den Aartsbisschop gaan verzetten, ook tegen maatregelen van Katholieke werkgevers, om door werktijdverlenging gecombineerd met loonsverlaging de productiekosten te verlagen. (Spatiëering van mij. - A.K.)
Het wil ons bestuur voorkomen, dat het niet uitgesloten is, dat Z.D.H. deze consequentie van zijne handeling niet aldus heeft ingezien; maar gezien de wijze, waarop thans reeds gebruik of misbruik wordt gemaakt van de daad, door Mgr. gesteld, is het geenszins uitgesloten, dat ook die verdere strekking door de arbeiders in den daad van Mgr. v.d. Wetering wordt gelegd.
Op grond van een en ander verzoeken wij Uw bestuur langs den weg, die U daarvoor het meest gewenscht voorkomt, ter zake de gewenschte opheldering van Mgr. v.d. Wetering te verkrijgen.’

In de beminnelijke verbazing, welke dit stuk op onze lezers maken zal, wenschen wij ze achter te laten tot een volgend- en slot-artikel.

ALBERT KUYLE.