De Gemeenschap. Jaargang 1

[p. 70]

Kontakten

God breekt de eeuwigheid in kleine stukjes, en iederen dag werpt Hij een stuk toe aan de aarde:

Dàt is de dag.

Als in den morgen het licht uit den hemel valt, en de menschen gorden zich aan voor de tocht van de uren, snijdt over de aarde de nieuwe scheiding.

In het Noorden valt de mist als een rijke mantel, en zingen de telefoondraden een lied van het koude getij. De aarde staat strak van bewustzijn, en recht als een turner.

Waar is het morgen, waar is het dag?

Er is dag, en er is nacht. Zoo danst de tijd zijn leven over de aarde. En het is hier nacht, omdat het elders dag is. En het wordt hier morgen, omdat in een ander land de avond valt.

Zoo verdeelt God Zijn tijd, en ieder land is met Zijn Gave gevuld.

Het avondde weer, en de menschen staken de lampen aan, opdat de nacht hen niet eensklaps overvallen zou. Moeder riep haar kinderen binnen, omdat het niet goed is, 's avonds buiten te zijn.

Een jongen zat op de duivenzolder, en peinsde, of niet de doffer morgen een ei leggen zou; dan kwam er een nieuwe duif.

Nog meer verhuld was de liefde over het land, waar de bermen der wegen verduisterden, en de lucht vòl hing als een zoete lamp. Daar was de tocht van de gelieven, en hun droom vol schoon.

En, héél ver, werd het morgen.

Over de zee, en over het land: over de bergen het eerst. Die waren het dichtst bij den hemel, en langs hunne flanken droop het licht als honing neer in de dalen, waar de menschen waren, en hun kwaad.

Over vele huizen gleed de schuifel, over de vele gezichten van de goeden en van die de nacht liefhadden om het kwaad, en schreiden omdat de morgen gekomen was. Het licht is altijd onverbiddelijk.

Het had een lange reis gemaakt, toen het kwam aan de kerseboomen. Over de kruinen en tegen de stammen, en over het huisje, dat onder de kerseboomen was.

Jan werd wakker, en bedacht dat dit laatste stuk van zijn droom larie was. Hij voelde met zijn vingers aan het vleesch van zijn polsen. Hard! Het sprong veerkrachtig uit de deuk. Hij was jong, en de ziekte, groei, had hem sterk gemaakt. Als hij zijn knieën optrok naar zijn buik, stonden zijn spieren strak als een stormbrug, en was hij kracht geladen. Het zal morgen zijn, en hij zal opstaan. Het bed, overdag, maakt hem slecht, en de peluw speelt met zijn vleesch, dat hard moet zijn. Kan hij goed mensch zijn, met speelsche lendenen?

[p. 71]

Nu is de ernst groeikrachtig in zijn vleesch, en zijn Ideaal was als een hooge fabriek. Had het gezicht in den nacht Jacob niet sterk gemaakt? Hij vocht met den Engel.

Het leven had hij gezien, in één nacht. Was hij één nacht ziek geweest? Langer? Hij was gegroeid.

Als een fort was het. De schuine sterkte der dakplanken, met de nacht vijandig er achter. Een vogel leefde in de goot.

In zoo kleine plaats, zoo groote strijd. Twee dekens, twee lakens, over een matras. De barokke spiraal van het ijzer oogde poenig naar hem.

Als Jan voor het bed staat, kraakt de vloer.

Hij slaat groot een kruis; zijn hand op de bloote borst, waar zijn hemd open lag; van de nacht-kamp warden zijn kleeren.

De zon ging zonder moeite, geluidloos hooger op.

Mijnheer J. heeft gisteravond in de krant gezegd, dat hij het algemeen menschelijke zoo mistte. Om zoo maar 's te zeggen, had hij dat even noodig als eten. Onze cultuur wachtte daar beslist op. Want wij zijn overbeschaafd, en de negerplastiek was algemeen menschelijk.

Dus niet aspirine, maar algemeene menschelijkheid. Met uit de lade een stompje potlood, schreef Jan op de krant-rand: ‘Algemeen-menschelijkheid maakt de kunst groot, en het leven klein.’ Dit was een wijze regel. Hij trok zijn das recht, en keek in den spiegel. Toen schreef hij nog eens: ‘Negerplastiek is gebrek aan gips, en goed functioneerende gieterijen.’

Met het stompje potlood kon hij zijn pijp aanstampen. Opeens, als de pijp vast zit, komt er véél rook. Héél veel rook, en zoet op je tong. Hij pakte het brood in de krant. Wie is J.? Het staat tusschen de staatsloterij en de ongelukken.

De potloodwoorden gaven af aan het wittebrood. Wijsheid is onvoordeelig. Hij moest de rand van zijn krant scheuren.

Jan geloofde aan de doelmatigheid. Zeer nuttig vond hij de automobielen, daarom mooi. En noodzakelijk, daarom mooi. Als een graansylo een graansylo is, en niet een huis wil zijn, is het nuttig-mooi.

Daarom eischte Jan een stoel allerstoelst. En de wanden van zijn atelier horìzontaal in val op elkander. Dak of deksel? Jan schilderde vroeger. Nu was hij doelmatig. Dit vak kostte hem alle vrienden. De connecties waren romantisch. Synthetisch: pijpen tabak, schemering, liefde, anti-bourgeois. Sauce réligieuse. Zuidelijk georiënteerd. Jan wist: achter het breede water geurt de romantiek. Romantiek is gebrek aan doelmatigheid. Daarom was beton hem liever dan baksteen.

De atelierwand was er eerst kort. Vroeger schilderijen, véél kleur

[p. 72]

en boomen van verf, koppen van verf, linnen zomerluchten. De aarde in een vergulde lijst.

Jan was naïef en zonder fotografische kennis. Toch nam Jan de schilderijen van de wand. De hospita kreeg de ‘Hymne aan de Nacht’ voor niets.

‘Het klare dagen’ werd een spatzeiltje achter de waschtafel. Wat de schoonheid verder op bracht was een matig bedrag. Daarvan kocht Jan een fotografietoestel. Een voortreffelijk kastje.

Het mechanisme was wonderbaar. De Schoonheid Jan zeer nabij.

Als Jan door zijn toestel keek, zag hij alles compacter. Eindelijk de synthese juichte hij. En hoe overzichtelijk!

Jan nam zoo scherp mogelijk het leven. 's Avonds werkte hij in het atelier bij het roode lampje. Bezorgd hield hij de wereld tusschen zijn vingers in dat glorierijk uur.

De dag was in zijn handpalm, en hij overzag de onscherpte van zijn leven helder. ‘De kristelijke doelmatigheid,’ zuchtte Jan. Voor hij naar bed ging, overdacht hij de noodzakelijkheid, van heel den dag scherp open te staan op het leven.

Het horizontale katholiek zijn, op het verticale leven. Jan leefde van uit dien hoek.

ALBERT KUYLE.