De Gemeenschap. Jaargang 1

[p. 67]

Heldenverering

Niet eer wordt het volk groot, eer de groote moed en de groote wil, om de helden te volgen, herrijzen in het hart der menschen, één voor één.
FEBER

Geboren, naar et woord van Henriëtte Roland Holst-van der Schalk, op de kentering der tijden, doorleeft de moderne mensheid op dit ogenblik in smartelike vertwijfeling òf rustig vastberaden overtuiging de chaos der meningen en systemen.

In navolging van Carlyle mogen wij verklaren: dat dit wild, dit chaoties getuimel, dat ‘leven’ heet, een soort van godsgericht is; de mensheid wordt erin beproefd, de sterke alleen treedt er ongebroken en gelouterd uit te voorschijn.

De verwoesting die gedurende vier jaar over de wereld gevaren is, moge et einde betekenen van 'n periode in de Europese geschiedenis, die begon toen de middeleeuwse beschaving in elkaar stortte. En wat sintsdien gekomen is, betekent naar zijn diepste wezen: de miskenning van Gods almachtig opperbestuur. Niet langer erkende men God als Schepper en Bezieler van hemel en aarde. Zijn immense, hoewel vaak verborgen oppermacht, werd ontkend - en daartegenover ontketend de menselike hoogmoed en hartstocht. Maar toen bij et duren der eeuwen de verheerliking des mensen aan spankracht en vitaliteit verloor, deed in et geestelik en dus in et maatschappelik leven de twijfel haar intrede. Zie hier in de tegenpool van et goddelike: de twijfel, et niet-weten. Tegenover de affirmatie van de doelstelling van heelal en individueel schepsel - de wankele skepsis ten opzichte van ieder verschijnsel, waarvan de zin niet meer begrepen werd. En tenslotte werd in et schepsel een zin gelegd, de zin dat alles had te dienen tot grotere stoffelike welvaart van de sterke egoisten onder de mensen. Et zinnelik paradijs dat Mahommed z'n volgelingen als beloning van 'n krijgshaftig leven tenminste nog ná hun dood had voorgespiegeld, werd door et gros der mensheid als hoogste doel op aarde al bestreefd. Zo werd et goddelik beginsel in de wereld vergeten, de wereld herleid tot mechanisme. Et geloof in 'n voorzienige Godheid was verbleekt; 'n schim uit voor-menselike tijden; goed was, wat nuttig was.

Maar toén ook was de tijd van et groot-menselike, van et heroiese leven voorbij; de glansloos-bleke tijd der nuchterlingen aangebroken; de mensheid verworden tot 'n troep ingenieurs en machinisten. Zónder

[p. 68]

geloof, zónder hoop, zónder liefde. Nooit sloeg meer de vlam der hartstocht hoog op, in de geciviliseerde Europese landen, tenzij die van de begeerte naar vrouwen of geld.

Slechts wie gelooft, werkt grote dingen. Alleen de gelovige, verzet werelden. Alleen in wie 'n ideaal brandt, en wien zijn zielsgezicht als lichtende vuurkolom voorgaat, slechts in zó een vindt de hartstochtelike wil: sterkte tot de daad.

Wanneer daar geen idealen meer zijn, drijven wereld en mensheid op et beginsel der stoffelikheid, dat geen beginsel is. Wij weigeren te geloven: dat iets groots op deze wereld wordt tot stand gebracht door stoffelike krachten; wij weigeren te geloven, dat de doelloze jacht naar goud en seksueel genot de mensheid óók maar 'n schijn van geluk geeft; wij achten doelloos de beraadslagingen van parlementen en vredeskonferenties, die de wereld haar geschonden eenheid niet kùnnen weergeven, omdat zij de primaire beweeg-kracht hierboven uitschakelen; wij weigeren te geloven, dat door opvoering der produktie de volken kalm en vreedzaam naast elkaar blijven leven, omdat de rust hersteld zou zijn.

Slechts wie et doel zijns levens legt buiten zijn aardse zelf, zal in et hogere dan hij zelf et geluk hervinden. Ontvoerd aan eigen menselike geringheid, zal hij in goddelike waarheids- en schoonheids-aanschouwing en -diening zijn evenwicht en bestemming ervaren.

Tredend buiten zijn stoffelik ik, niet langer dienend zichzelf, hervindt de mens zijn rust in de gods-dienst, die bevredigt zijn hoogste zielsverlangens.

Daarom: wie uit zijn ziel de twijfel bant en et ideaal hervindt, wie gelooft, zal et geluk vinden door te leven en te sterven In en voor zijn geloof.

De arme mensheid heeft haar geloof verspeeld, omdat zij in de begocheling der zinnen en der begeerlikheid de grote moed verspeelde. Want er hoort moed toe te geloven in waar de wijsgeren mee zeggen te hebben afgerekend; er hoort moed toe te geloven in de vondst van eigen gelukzaligheid, als men maar eerst begint met zichzelf te verliezen aan de onzichtbare God. Voeren wij de mensheid de grote gelovers en doeners-van-hun-geloof voor ogen; leren wij de mensheid de heldenverering; leren wij hun weer te geloven in et grote leven op et hoge plan ener geestelik-georiënteerde beschaving. Hergeven wij et geestelik oog voor de binnenkant des levens aan hen, die erger zijn dan de heidenen die in hun Góden geloofden. Zo mogen regenereren: de vertwijfelden, de verstompten, wier leven in onvruchtbaarheid en dadenloosheid vergaat.

Maar laat ons vóór alles bewaren et inzicht in de zuivere verhouding

[p. 69]

der dingen. We hoeven niet te praten alsof wij de wereld aan 't redden slaan; wij redden niet; God zal wel doen, wat Hem nuttig dunkt. Wij hebben allereerst te maken onze eigen persoonlikheid, die groeien moet als organies leven onder de stuwkracht van et vormend beginsel, dat ons katholicisme is. Sterken wij de spankracht onzer wil en zijn nooit-versagende moed in de streving naar ons ideaal door et gelóóf in eigen geluk en dat der mensheid. Niet uit moedeloze berusting bij eigen zwakheid, bij de dorheid dezer aarde en de ontaarding van et mensdom, kiemt een nieuwe mensheid; niet in een vlucht uit de wereld naar een romanties leventje-apart; ook niet in een lyriese opspuiting van twintig versregels - een even grote zwakheid als de vervloekte levenskonsepsie -; maar uit et kweken der sterke persoonlikheid, die geboren wordt in de storm der tegen elkaar botsende, en brekende binnenkrachten. Dan vecht zich vrij de leider der nieuwe mensheid, die haar vóór denkt en vóór leeft; vecht zich vrij van zichzelf allereerst en allernoodzakelikst, omdat hij zich van zichzelf bevrijden moet om zijn ideaal te kunnen dienen in absolute overgave, vrij van z'n eigen stemmingen en aandoeningen, van zijn menselike zwakheden van ieder moment, van zijn eigen begeerlikheid vooral - om zodoende de universele konsepsie van et heelal voor eeuwig in zijn geheugen te griffen, en zichzelf de taak toe te vertrouwen met Gods genade te werken als een man die zichzelf trouw blijft.

In de beproeving der dagen en der chaos vecht zich de mens boven de stoffelikheid en de kleine wereld uit; dan spant zich wijd en strak de hemel bóven hem, en in hem spant et verlangen de mensheid als 't ware mee òp te sléuren langs de flanken der bergen tot waar hij zijn oneindige vergezichten geniet.

En dit zijn verlangen zal hij verwerkeliken tot daad in de beproeving der bitter-stille uren van eenzaamheid, als hij bidt en boet voor zijn eigen en der mensheid heil (één verbonden in de gemeenschap der heiligen), waarvan de aardse gemeenschap hem misschien belachen zal en uitstoten, maar die zich na haar afdwalingen keren zal tot et zuiver inzicht dat hij verkondigde, en waartoe hij aanschreed in de kloeke, welbezonnen daad, die haar konsekwensies drage door de eeuwen been in de eeuwigheid.

GERARD KNUVELDER.

Eindhoven, Sint Hieronymus, 30 Sept. 1924.