Gard Sivik. Jaargang 6

[p. 8]

simon vinkenoog | wie oren heeft...

Over tien dagen komen de jongens voor. Job, en André, en Klaas - die lang aanhield, gisterenmiddag aan de voordeurbel. Ik wist dat hij uit de inrichting waar hij werd verpleegd, was ontsnapt. Men was hem al tweemaal op straat tegengekomen, met een zakdoek of een rolletje verbandgaas tegen de neus gedrukt. Ik drukte de deur open, hij stommelde de trap op, en kwam binnen.

‘Niet hier’, gesticuleerde hij, terwijl de penetrante ether-geur door de kamer drong en zich in mijn kleren vastzette. ‘I want to speak to you - you are my writer.’

Elize kwam uit de slaapkamer tevoorschijn, waar ze met het kind was beziggeweest. Ze gebood ons naar boven - de lucht maakte haar misselijk.

Klaas schreeuwde, achter me aan op de trap: ‘You are my writer’. ‘Gaat zitten’, commandeerde hij, eenmaal binnen in mijn werkkamer, ‘en schrijft op’.

Gewillig nam ik achter mijn bureau plaats, greep een ballpoint en papier, en toen er niets kwam ging ik aan de tafel zitten, en zette het draagbare radio'tje aan, dat ik net had aangeschaft.

Klaas manipuleerde omstandig met het flesje, dat hij uit de binnenzak van zijn jasje had gehaald, moeizaam ontkurkte hij het, goot ether op het vuile gaasje en snoof diep. ‘Ik kan niet denken zonder dit’, kondigde hij me aan, en telkens wanneer hij het tijdens het praten begaf, moest hij weer een nieuwe dosis tot zich nemen.

God heet Klaas.

‘Klaas is god, maar een klootzak’, zegt hij zelf, ‘want ik kan niet schrijven’. ‘Jij moet het doen van god’, gilt hij opeens, terwijl ik nog nadenk, ‘jij, jij, enzovoort, enzovoort Ik huil.’ Ik kijk op van de notities, die ik niet meer zal kunnen herlezen, hij huilt niet, maar heeft mijn blik gevangen. Ik verlies hem niet uit het oog: hij stampt met zijn voeten op de grond, de vuisten op tafel, rood aangezet schreeuwt hij halve zinnen, in slecht Engels, dat ik automatisch verbeter.

‘Ik zal het u vertellen, als het me gegeven wordt, verdomme’, en hij maakt een gebaar naar boven.

‘Ether en lucht, het is allemaal hetzelfde. NIET ROKEN!’ (Ik wilde mijn sigaartje, dat was uitgegaan, weer aansteken.)

‘Weet ge wat er gebeurt? Hebt ge een gootsteen?’ Hij wil mijn lucifers pakken, ik houd ze van hem weg.

‘OK dan’, en hij gaat me vooruit naar de gootsteen, waarin hij een paar druppels ether laat vallen. Ik nader met een lucifer, en gooi die er brandend bij. ‘Whoeoeoeoeoei’, en een lichtpaarse vlam likt aan de zijden van het ronde gootsteentje, proeft aan de onderkant van boeken en mappen een plankje hoger, en dooft uit, verdwijnend in de afvoerbuis. Ik laat water nalopen, Klaas lacht me uit.

‘Hebt ge het gezien? Ziet ge wat de elementen zijn? Vuur en lucht, alles is hetzelfde. Het komt er vandaan. Alleen de verslaving is de redding. Ik weet het, Jezus.’

Ik houd Klaas aan het lijntje, ben bang voor de woesteling die op een vreemd pad is geraakt, en telkens schreeuwt, met lange uithalen: ‘Wie oren heeft, die hóóóóóre!’

Hij begint een anekdote, zegt dat hij in de gevangenis heeft gezeten - Jehova's getuigen riepen hem voor het Victoria-hotel na, dat hij de duivel was. Hij nam het niet, was teruggelopen, roepend dat het niet waar was, dat hij god was, god zelve!

Vandaag is hij priester. ‘Welke kerk dan?’ vraag ik hem nieuwsgierig. ‘In welk klooster ga je studeren en je voorbereiden?’

‘Een pastoor studeert’, scandeert hij luid, zijn woorden kracht bijzettend met ritmische slagen op de tafel, ‘maar een priester wordt gezonden door god’.

Ik moet even weg, vlees halen, laat Elize die op het geluid af is boven gekomen, bij hem achter. Ik breng een broodje voor hem mee, dat hij opzij slingert. ‘Eten en ether is één woord, rot en god is één letter!’

‘Nu moet ik even denken’, kondigt hij aan, en snuift weer - het flesje is bijna leeg. Hij

[p. 9]

drukt op zijn broek, en kondigt klagelijk aan dat god verliefd is. ‘Op een meisje. Op Jeanne. Ik ben ook met haar naar bed geweest. Wel tien keer. Maar ik kan geen kinderen krijgen’, snikt hij bijna. En lacht: ‘Allebei’.

Dan weer woedend: ‘Kijkt gij me aan! Ik wil dat gij mijn schrijver zijt!’

‘Ik probeer je te begrijpen, Klaas’, zegt de jeugdleider in mij, zo rustig en meelevend mogelijk, ‘maar hoe hoger je wordt, hoe méér god, hoe minder de mensen je begrijpen.’

‘Wie oren heeft, die hore! Zo sprak ik ook tegen de Jehova's getuigen’ - valt hij zichzelf in de rede, opeens weer helder.

‘Er kan niets gebeuren. Omdat ik het zeg. Met heel de wereld niet.’ Hij laat zijn hoofd in zijn handen zakken, snuift weer.

‘Is het erg, in die inrichting, Klaas?’ vraagt Elize zacht. Ze kijkt zo meewarig als ik haar nooit heb gezien. Ik houd van haar.

‘Ja het gaat goed’, roept hij onophoudelijk achter elkaar uit, wel twintig keer achter elkaar, duidelijk iemand imiterend, het hoofd langzaam van links naar rechts bewegend. ‘Ja het gaat goed’, afzwakkend, de ogen wijdopen zonder ons te zien. ‘Ja het gaat goed’, fluistert hij. ‘Zo zijn ze.’

We knikken begrijpend.

Hij wordt lastig, mijn eten is klaar, ik probeer hem de kamer uit te loodsen, vriendschappelijk grijpt hij me vast, hevig, alsof begrip een kwestie van lichamelijk doordringen tot iemand is.

‘Ja, ik ga weg van u; op één voorwaarde’ (terwijl ik mijn eten naar binnen probeer te krijgen, en hij in de huiskamer voor het open raam de laatste restjes ether uit het flesje snuift).

‘Ja’, zeg ik vermoeid, ‘ik begrijp je. Ik zal je naar een apotheek brengen’.

Hij wil mijn zoon zien, Elize houdt hem Matthias voor, die hij geen blik waardig keurt. Dan rijd ik met hem weg, het is moeilijk rijden: telkens slaat hij een van zijn armen uit naar links, naar rechts, soms werpt hij ze beide tegelijk omhoog. De Herengracht-apotheek verwijst naar twee apotheken, op zondag open. Bij de eerste kan hij niet meer terugkomen, daar is hij al twee keer geweest, de andere is in de Haarlemmerstraat, waar ik hem heenbreng. Hij is voortdurend achter me aan het woord, knijpt me - om zijn woorden kracht bij te zetten - in de schouders, ik gil het bijna uit van de pijn.

Ik laat hem achter, kom thuis en verklaar Elize dat het met Klaas is afgelopen.

Bij Gustav Schenk (Das Buch der Gifte) zoek ik op, wat ether-snuiven inhoudt.

Niet zo mooi.

Een kwartier, een halfuur later gaat de telefoon: Jeanne, die me verwijtend vraagt wat ik ‘in godsnaam’ met Klaas heb uitgespookt. Ze huilt nog na, hij heeft haar bont en blauw geslagen, ze moet nu het huis uit waar ze logeert op voorwaarde dat Klaas er nooit zou komen, het stinkt naar ether, haar man gaat nu scheiding aanvragen en zij krijgt haar kinderen niet.

Ik stel haar zoveel mogelijk gerust, vraag haar langs te komen, als zij niet alleen durft te blijven. Op dat ogenblik gaat de deurbel. ‘Wacht even.’ Ik luister naar Elize, die het raam openschuift: Klaas. Ze zegt hem, dat ik er niet ben, laat hem niet binnen. ‘En de scooter dan die voor de deur staat?’ vraagt hij slim. ‘Simon is gaan lopen.’

‘Gooi me een dubbeltje op.’ Ze doet het, hij verdwijnt over de brug. Ik praat verder met Jeanne, die zegt de politie te willen waarschuwen. ‘Kom maar hierheen’, bied ik haar aan. Tien minuten later is ze er, verwaaid.

Ze doet haar lange lijdensverhaal, we proberen haar op te beuren, en horen haar uit. Ik stel voor de psychiater te bellen, verbonden aan de inrichting waar Klaas verpleegd werd, ze stemt toe, geeft me zijn naam en adres. Ze kende hem al, moest eens bij hem komen: Of ze goed voor Klaas wilde zijn - er ging zo'n gunstige invloed van haar uit. Hij luistert naar mijn telefonisch verhaal, vraagt me of ik weet waar hij heen is gegaan.

[p. 10]

Ik kijk Jeanne vragend aan. ‘Hilda’, fluistert ze me toe, en ik geef haar adres op.

Jeanne vertelt verder van Klaas: hij mocht wandelen in de buurt van Amersfoort. Als ze op bezoek kwam, nam hij haar mee naar een hol, dat hij in het bos had uitgegraven, aan de rand van de heide, uitziende op het kruis van het oorlogsmonument, waar god hem verschenen is - het hol ligt bezaaid met flesjes ether, als op een altaar gerangschikt. Dode takken hadden het hol afgeschermd, hier zat hij uren alleen. God nog aan toe.

Op bittere toon verwijt ze Maja en Jenny hem het hoofd op hol te hebben gebracht op elke bezoek-woensdag, met hun verhalen uit Amsterdam en hun meegebrachte hasjisj, zodat hij pleinwee kreeg, en die dagen ontsnapte.

‘Ik heb hem één keer laten begaan, en toen kon ik niet meer van hem afkomen’, bekent ze. ‘Hij heeft zelfs mijn man eens tegen de grond geslagen, en toen ging ik het huis maar uit. Niemand mag weten waar ik woon; dat is de voorwaarde. Ik vind hem zo zielig, en hij zoekt me telkens weer op. Nu is hij al achter mijn adres gekomen ook; hij heeft me zeker eens een keer achtervolgd.’ Ik breng haar op de scooter naar haar kamers, vlakbij de apotheek in de Haarlemmerstraat hoe had ik dat kunnen weten?). De volgende dag komt hij op de krant langs, terwijl ik in de kamer van de hoofdredactie ben. Ik hoor hem schreeuwen: ‘Klaas’. Men kondigt aan: ‘Klaas’. Naar zijn achternaam gevraagd, had hij ten antwoord gegeven: ‘He knows’.

Ik weet het inderdaad, ruik het inderdaad, laat telefonisch jacht maken op de psychiater, die ik bitter verwijt niets aan Klaas te hebben gedaan. ‘Mag ik hem even aan de telefoon hebben?’ vraagt hij beleefd.

Ik ga naar Klaas toe; hij is door de afsluiting van de balie gedrongen, zit vol aandacht voor de lucht die hij verspreidt in het open raam, aan de binnenplaats, het verbandgaas voor de mond.

‘Er is telefoon voor je, Klaas’, zeg ik. Hij lacht sarcastisch: ‘De politie zeker?’

‘Hoe kun je dat denken?’ vraag ik gekwetst, en leid hem naar het toestel in de inderhaast voor ons ontruimde kamer.

‘Dokter F -?’ Hij luistert nauwelijks naar de stem aan de andere kant van de draad.

‘Weet u hoe lang ik bij u weg ben? Sinds maandag! Dat is nu zeven dagen. Zeven dagen! Het is volbracht, volbracht! Fuck you!’ en hij smijt de hoorn op de haak.

Ik leid hem voorzichtig de trap af, hij blijft herhalen dat ik zijn schrijver ben (ik kan er niets aan doen), hij laat me het nog bijna volle flesje zien, die ochtend gekocht, doet op de trap weer wat ether in het gaasje, gaat opgeruimd weg, zijn aanhouding tegemoet. Als ik weer bovenkom, staan alle ramen open. Overal ruikt het naar ether. Dag Klaas. Ik heb je nooit bezocht in Amersfoort, toen je je nog rustig hield (toen je ‘clean’ was, gebruikte Jeanne het voor haar nog zo nieuwe idioom).

Wat hebben ze je aangedaan? Wat heb je hen gedaan?

Dat kun je niet maken, man. Herinner je je nog: ik kon er niets aan doen en ik wist van niets. Elke ervaring voorbij. Ook deze. Hoe gaat het met je?

fragment uit ‘Hoogseizoen’, te verschijnen bij de Bezige Bij