Gard Sivik. Jaargang 5

[p. 21]

andré kuyten / een verloren avond

Hans wist niet meer waarvoor hij boven was gekomen. Misschien omdat Steven hem was voorgegaan. Terwijl ze op de trap stonden was er beneden een oploop; studenten drongen de gang in. Deuren gingen open en mét de anderen werden zij binnen-gehaald. Herkende hij voor één moment de stank van verf en zweet, en de rulle smaak van de kurk in de wijn? Voelde hij de planken vloer van Dertien weer onder zich bewegen - omdat er twintig man tegelijk de Zevensprong dansten? Nee. Hij was boven-gekomen omdat hij zich verveelde en binnen-gegaan omdat het licht hem aantrok. En het lachen van een vrouw die nu nóg lachte; met een duidelijke mond. Alles was trouwens te duidelijk aan haar; je kon haar tekens door haar kleren zien.

Het was een grote ruimte. Twee aansluitende kamers - het huis van een ontwerper of een architekt. Zelfs in deze chaos, waarbij alles van zijn plaats was gebracht, zag hij nog waar de meubels behoorden te staan. Wanneer hij uit het raam keek, op de Nieuwe Zijds Voorburgwal, zag hij de gebouwen van de krant. Expeditie-auto's werden volgeladen. Geel licht glom in het glas; in de hoek waar hij zat ving hij meer licht van buiten dan van de lampen in het vertrek. In de kamer aan de straatkant werd gepraat, in de kamer die aan de tuin grensde werd gedanst.

Hij zat al een uur in het duister. Er was niemand die hem kwam zeggen weg te gaan. Steven, die vrijmoedig was in zijn optreden, had zich op de dansvloer gewaagd; Hans spande zich in te zien wat de jongen uitvoerde. Steven wendde zich tot een meisje dat bij de tussendeur zat. Hoewel het Hans voorkwam dat hij zelfs niet zijn mond bewoog, scheen hij haar toch te vragen want zij stond glimlachend op. Daarna verloor hij hen uit het oog. Hij bleef zitten waar hij zat en verloor zich in gedachten.

Hij was die dag in Amsterdam terug-gekomen, voor het eerst sinds een half jaar - en hij had geprobeerd verrast te kijken toen bleek dat zijn ouders hem bij het station opwachtten. Hij had alleen willen wandelen - het station uit, de tramrails over naar het Damrak, en de Dam over naar het Rokin. Maar zij hadden de tram genomen en waren binnen een kwartier thuis. Daarna de maaltijd, de plannen voor het week-end. Hij wist al dat hij met ruzie zou weggaan - weer naar Dusseldorp.

Regen en de uitwaaierende rook; nieuwe wijken en plotseling straten vol puin, soms een ruïne tussen twee herenhuizen. Espressobars met étalages van meubelzaken, met binnen Italianen keuvelend met de serveuses. Reclame-zuilen met film-bulletins, elke week een ander. Op dinsdag haastte hij zich; hij zag elke nieuwe film. Zijn belangstelling taande. Gewend in een eigen wereld te leven, beschermd tegen de bemoeizucht van zijn ouders en langzaamaan van vrienden vervreemd, zag hij kans ook in deze stad aan zijn trekken te komen. Hij deed zijn werk naar behoren, maar van zijn voornemens kwam niets terecht. Hij leerde niets nieuws dan Duits spreken - maar hij verveelde zich niet. Wel was hij dikwijls ongelukkig.

Hij dacht aan de nacht in Dusseldorp waarop hij nauwelijks zijn kamer had bereikt. Hij bedacht ook dat hij hier, in eigen stad ruim vier uur door het centrum had gelopen zonder één kennis tegen te komen - tot hij Steven ontmoette.

Hij dronk werktuigelijk, zoals hij ginder werktuigelijk at, sliep, ontwierp, naar de bioscoop ging - eerst bij de hoofdfilm kwam hij tot leven. Zoals hij werktuigelijk trachtte aan andere dingen te denken. Aan later bijvoorbeeld, over een jaar naar Italië. Weg ruïnes, weg trams in de mist, de duizenden Duitse stemmen, verveelde kellners in de Fischl, paffe vrouwen naar wier billen je keek omdat ze bewogen.

Maar vanavond dacht hij niet aan zijn toekomst - en ook zijn geheugen kon niet belemmeren dat hij zich prettig voelde. Toen zijn glas leeg was vulde hij het opnieuw, maar hij had geen trek meer en beroerde de wijn nauwelijks. Er was niemand die zich om hem bekommerde. Hij prees zich gelukkig - maar er was een vage onrust in hem. Mocht hij zich wel afzonderen? Hij vreesde dat iets, een kans misschien, hem zou voorbij-gaan. Na lang aarzelen kwam hij ertoe, op te staan.

[p. 22]

Had het eerste meisje dat hij durfde vragen de dans geweigerd, dan was hij naar het raam terug-geslopen - maar zij knikte gewillig en hij ging haar voor.

Uit zijn jaren op de Kunstnijverheid-school had hij genoeg herinneringen bewaard om zijn leven op te teren. De winterse dagen waarop de klas bij de persen werkte - het licht al vroeg in de middag opgestoken. Tien leerlingen. De leraar met boeken in de weer, om aan de hand van reproducties een fluisterend betoog te voeren. Soms was de stemming landerig; dan verdween de een na de ander. Er was een feest, uit het niets te voorschijn gesprongen. Bij iemand thuis - of op een avond georganiseerd boven in het gebouw, in Dertien.

Het stof sprong uit de planken. De oude grammofoon knarste en sloeg stukken over; de lampen flikkerden en plotseling viel de stroom uit. Er werd gelachen. Hij vloekte en een meisje drukte haar hand op zijn mond. Hij kuste die hand... In dit huis was de vloer van plastic. De grammofoon deed het uitstekend. De lamp gaf geduldig zijn indirekte licht. Het meisje waarmee hij danste zag hem wel, maar merkte hem niet op. Zij zou hem nooit haar hand bieden.

Terug bij het raam vond hij Steven op zijn plaats. Een jonge vrouw die hem nog niet was opgevallen, zat op de vensterbank. Hij dacht dat zij waren ontdekt, maar Steven stelde hem gerust. Dit is mevrouw van Rysinge, zei hij - zij is onze gastvrouw van-avond. Terwijl hij knipoogde zei hij: mevrouw van Rysinge neemt ons niet kwalijk dat wij haar huis zijn binnen-gedrongen.

Niet in het minst, antwoordde mevrouw van Rysinge. Zij schommelde met haar benen en zei: iedereen is van harte welkom. Het licht van de lantaarns viel over haar gezicht; Hans zag dat zij dronken was. Hij vond het ongepast Steven te vragen wat er was gebeurd, maar Steven zelf lichtte hem in. Natuurlijk werd ik opgepikt, zei hij - al bij de eerste dans. En in de keuken trof ik mevrouw - hij knikte haar toe; zij wuifde met haar hand - die zich over mij ontfermde. Hij boog zich niet voorover, dempte zelfs niet zijn stem toen hij zei: ze is dronken als een kanon.

Hans bekeek haar aandachtig. Haar gezicht was en face breed; hoewel met regelmatige trekken was het door de grote mond en de dunne, wijde neusvleugels niet aantrekkelijk. Maar haar profiel was, door de vorm van haar neus en kin, en de lijn van haar voorhoofd, bijzonder mooi. Het waren vooral haar bewegingen die hem boeiden. Hij schatte haar vijf-en-twintig.

Na verloop van tijd bleek dat Steven bij de vrouw in de smaak viel. Hans bekeek hen terwijl zij met elkaar spraken - hij op luchtige toon, zij beamend en nijgend met haar hoofd. Steven bewoog zich gemakkelijk. Hij handelde eenvoudig en doeltreffend en wist zich zo goed aan te passen dat Hans hem wel móést bewonderen. Hij misgunde Steven de vrouw - maar wanneer hij zichzelf voorstelde in dezelfde situatie, kreeg hij het benauwd. Hij vreesde dat hij nooit in staat zou zijn zich met een vrouw te onderhouden.

Weer dwaalden zijn gedachten af. Hij dacht aan het meisje van zijn keuze. Hij trachtte zich haar voor de geest te halen. Hij zag haar gestalte - het figuur van een jongen maar dan smaller. Hij stelde zich haar witte huid voor, het korte haar en ineens - haar gezicht. Maar hij bracht het niet verder dan een vage voorstelling; een rond smoeltje met een neus, kleine mond, lichte ogen. Lakoniek in haar doen en laten; haar bewegingen wat links en onwillig. Wanneer hij bedacht hoe hij dan de avond zou doorbrengen, zag hij zich in een kamer zitten waar ook zijn tekentafel stond - in een diepe draaistoel met het meisje schrijlings op zijn knieën. Hij voelde de warmte van haar dijen in zijn schoot. Hij snoof de frisse geur van haar huid op. Hij hoorde zichzelf mompelen: je ruikt lekker. Je smaakt naar groene zeep. Heb je je handjes en je bekkie in de trein gewassen? En zij: het is geen groene zeep. En hij weer: is het geen zeep? Nee... je ruikt naar bloemen in alle kiertjes.

Hij schrok op toen Steven zich over hem heenboog. Hij legde een hand op Hans'

[p. 23]

schouder en zei: ik ga even weg. Denk er aan, niet naar huis gaan. Hij hield mevrouw van Rysinge bij de arm. Toen Hans knikte richtte hij zich op en schoof haar voor zich uit, naar de uitgang. Met wat inspanning kon hij hun voetstappen op de gang volgen, die buitenom naar boven voerde. Een deur viel dicht. Hij begreep dat zij boven zijn hoofd moesten zijn, maar hoorde niets meer - geen enkel geluid dat hen verraadde.

Is Steven bijzonder, vroeg hij zich af. Wie is Steven? Een vrolijke verschijning, enigszins het hockey-type. Flauw krullend haar en altijd een donkere glans om kin en wangen. Een vlot prater... maar Hans hield teveel van zijn eigen, onhandige type dat Steven bij hem genade kon vinden. Zij heeft een slechte smaak, stelde hij vast. Dat was aan haar gezicht te zien, wanneer men maar niet naar haar profiel keek. Toch hinderde het hem. Mijnheer van Rysinge was zeker niet thuis. Was hij architekt en zij architekte? Hij glimlachte. Het werd drie uur. Steven kwam niet terug. Sommige paren vertrokken; andere waren in de voorkamer gaan zitten. Er werd weinig gepraat. De verdwijning van mevrouw van Rysinge bleef niet onopgemerkt. Er waren jonge mensen die afscheid van haar wilden nemen - maar na lang zoeken en roepen gaven zij de moed op en verlieten het huis. Vanaf zijn plaats kon Hans hen zien gaan. Zij wierpen grillige schaduwen op de witte tegels.

Er waren ook gasten die in het huis bleven slapen. Drie, vier paren haastten zich naar de gang, de trap langs naar boven. Hans verwachtte elk moment de stem van mevrouw van Rysinge te horen, of een schreeuw van Steven. Maar deuren gingen open en dicht, er liep water door de afvoerbuizen - tenslotte werd het stil. In de kamers bleven nog enkele studenten, waaronder een meisje, achter. Zij amuseerden zich met een gokspelletje. Hans stond op en ging bij hen kijken.

Er verliep weer een uur. Hij dacht erover naar huis te gaan; het was niet Steven's verzoek op hem te wachten, dat hem boven hield. Wanneer hij op dit uur zou thuiskomen bracht hij het hele huis in rep en roer. Hij had geen sleutel; bellen wilde hij niet. Na een tijdje speelde hij mee en verloor drie-vijftig. Toen wilden twee van de jongens naar bed. Zij vertrokken; met de andere twee studenten dronk hij nog koffie. Op dit uur, in deze omstandigheden vond hij het meisje niet onaantrekkelijk - maar zij was een en al aandacht voor haar partner. De twee nestelden zich in een fauteuil; hij begreep dat hij teveel was. Vastbesloten Steven waar dan ook vandaan te halen, verliet hij de kamer en liep naar boven. Eenmaal boven, bevond hij zich in een gang met aan weerszijden deuren. Hij aarzelde - maar hij vermande zich en klopte. Een slaperige vrouwestem antwoordde, maar hij hoorde wel dat het mevrouw van Rysinge niet was en durfde niets te vragen. Hij liep de gang in. Bij de volgende deur, durfde hij niet nogmaals te kloppen. Voorzichtig drukte hij de knop omlaag en duwde tegen het paneel, dat meegaf. Hij deed één voorzichtige stap de kamer in, maar het was stikdonker; hij kon geen hand voor ogen zien. Hans bleef doodstil staan. Vanuit de kamer hoorde hij onregelmatig ademen, van twee, misschien drie mensen - maar door het gereutel waarmee het soms werd afgewisseld begreep hij dat zij sliepen. Hij trad terug en sloot de deur behoedzaam achter zich. Bij de derde deur durfde hij niet te kloppen, ook niet binnen te gaan. Hij leunde met zijn hoofd tegen het paneel en luisterde, maar hoorde niets. Zachtjes riep hij: Steven, Steven...

Niemand gaf antwoord. Hij voelde dat hij snel moe en slaperig werd. Hij besloot weer naar beneden te gaan; misschien konden de studenten hem helpen. Het viel hem nu pas op hoe stil het was geworden in huis, en hoe zijn voetstap de rust verbrak; tap-tap tap. Met afgunst en wrevel - hij was te verwezen om zich werkelijk kwaad te maken - stelde hij zich voor hoe Steven achter een van de deuren op bed lag, onderdrukt lachend aan de boezem van mevrouw van Rysinge. Een verlangen overviel hem; hij in dat bed, bij haar zacht gepoederd lijf - zijn star hoofd op haar buik, met open ogen in het duister starend. Hij trok zijn schouders op, bewoog zijn hoofd, schurkte met zijn nek langs zijn kraag. Beneden, in de voorkamer, zaten de studenten nog; het meisje op zijn knieën. Haar benen bewogen toen hij binnenkwam. Hans prevelde wat, maar hij verontschuldigde zich niet.

[p. 24]

Hij durfde ook hen niet storen. Weg-gedoken achter de tussendeuren - waar de studenten hem niet konden zien, maar hij wel hun stemmen kon horen en de geluiden die zij maakten - sliep hij in. In zijn slaap hoorde hij een klok vijf uur slaan. De student liep door de kamer; een kraan liep. Een uur later herhaalde dit alles zich - daarna zakte hij dieper weg in de slaap; niets drong nog tot hem door.

Toen hij ontwaakte dacht hij dat hij droomde. Het was dag geworden; door de ramen viel het licht tot aan de tussendeuren. In de achterkamer schemerde het. Het schemerde ook nog in zijn hoofd. Bij het buffet stond mevrouw van Rysinge, in négligé. In de ene hand hield zij een goudbruin cadetje, in de andere hand een mes waarmee zij boter op het broodje smeerde. Hij zag haar rug; wanneer zij bewoog verschoof haar gewaad. Tegen het licht in kon hij de lijn van haar heupen volgen. Maar hij droomde niet; zij stond daar werkelijk. Zij had hem nog niet opgemerkt. Uit de wanorde op het buffet viste zij een stuk jonge kaas te voorschijn - maar zij bleef zoeken, steeds weer glazen en flessen verzettend. Zijn horloge wees half negen. Hij keek langs de tussen-deuren de kamer in; de studenten lagen in diepe rust. Het meisje lag tegen de schouder van de jongen; het leek wel alsof hij nog iets wilde beweren. Zijn bril was schuin op zijn neus gevallen.

Toen zag mevrouw van Rysinge hem. Tegelijk zag hij zichzelf - op de grond zittend, met gespreide benen. Zijn broekspijpen schuurden in zijn knieën; zijn jasje was tegen de muur omhoog geschoven tot boven zijn hoofd. Mevrouw van Rysinge keek over haar schouder en glimlachte. Zij vroeg: ben je wakker? Hij knikte. Wil je óók een broodje? Zij wachtte zijn antwoord niet af, maar reikte hem een broodje toe. Steven is al naar huis, zei zij - hij zal gedacht hebben dat jij al weg was.

Hij knikte weer, krabde in zijn haar. Hij hapte in zijn cadetje. Zij knikte hem vriendelijk toe en passeerde hem, liep de voorkamer binnen om het luxaflex voor de ramen te sluiten. Hij zag het haar doen - even haar armen, haar lichaam scherp in het licht, dan stond ook zij in het duister. Mevrouw van Rysinge was hem al vergeten. Ze bleef bij de studenten staan, zette de jongen zijn bril recht op de neus en verliet de kamer. Weer hoorde hij haar voetstappen op de trap.

Hans trachtte aan het meisje van zijn keuze te denken, maar dat lukte hem niet Hij bemerkte dat hij zich zelfs haar stem niet te binnen kon brengen. Een beetje uit zijn humeur, maar nog te verbaasd over zichzelf, at hij beteuterd zijn broodje op.