Fumus. Jaargang 14

[p. 35]

Love in the Madhouse: Cupid's Prologue,
Vertaling van Cupido's ‘Voor-Reeden’ bij Focquenbrochs Min in 't Lazarus-huys
Paul Vincent en Elly Groenenboom-Draai

De bewering dat Willem Godschalck van Focquenbroch nog altijd ‘leeft’, werd in de vorige Fumus⁵ gebaseerd op de vertalingen die in onze tijd nog van (delen van) zijn werk verschijnen. Betrof het daar vertalingen in het Russisch door Vitkowsky en Duits door Ard Posthuma; nu kunnen we daar van de hand van Paul Vincent nog een recente Engelse vertaling aan toevoegen. Vincent heeft zich gebogen over Cupido's ‘Voor-Reeden’ bij Focquenbrochs Min in 't Lazarus-huys, en het resultaat is een fraaie poëzievertaling van wat Cupido voorafgaand aan de gebeurtenissen in het bekende blijspel over liefde en dwaasheid te berde brengt.⁶

Deze ‘Prologue’ volgt hieronder, maar ter inleiding eerst iets over de vertaler. Paul Frank Vincent, Honorary Senior Lecturer MA, MTA FCIoL (*1942), werd opgeleid in Cambridge. In 1967 startte hij zijn carrière in de wetenschap als docent Nederlandse taal- en letterkunde aan het Dutch Department van het Bedford College; van 1983 tot 89 zette hij deze voort aan het University College London. In 1989 zette hij een punt achter deze tak van wetenschap om zich vervolgens te vestigen als zelfstandig literair vertaler uit het Nederlands en Duits. Daarnaast schreef hij, en bleef hij ook doceren op zijn vakgebied als vertaler. Zijn productiviteit was enorm. Zo verwierf hij meer en meer bekendheid en respect, ook wegens zijn grote wetenschappelijke precisie.

Paul Vincents activiteiten als literair vertaler beslaan een breed terrein. Hij vertaalde zowel fictie als non-fictie en proza zowel als poëzie. Ter adstructie een greep uit zijn vertaalde romans: Tip Marugg: De morgen loeit weer aan, vertaald als The Roar of Morning (Yale University Press, 2015).

Erwin Mortier: Godenslaap, vertaald als While the Gods Were Sleeping (Pushkin Press, 2014; shortlisted for Independent Foreign Fiction Prize and Oxford Weidenfeld Prize).

Marjolijn Februari: De literaire kring, vertaald als The Book Club (Quercus, London, 2010).

Louis Paul Boon: Mijn kleine oorlog, vertaald als My Little War (Dalkey Archive, Normal, Ohio, 2010), bekroond met de Vondel Translation Prize 2011.⁷

Louis Couperus: Langs lijnen van geleidelijkheid, vertaald als Inevitable (Pushkin Press, London, 2005).

Harry Mulisch: Siegfried, vertaald als Siegfried (Penguin, New York, 2003).

Willem Elsschot: Villa des Roses, vertaald als Villa des Roses (London, Granta, 2003).

Willem Elsschot: Kaas, vertaald als Cheese (Granta, London, 2002).

Hans Maarten van den Brink: Over het water, vertaald als On the Water (London, Faber and Faber, 2001).

Enkele non-fictie-titels zijn:

D.W. Fokkema, Frans Grijzenhout (ed.): Accounting for the Past: 1650-2000. Deel 5 van Dutch Culture in a European Perspective, vertaald in het Engels door Paul Vincent (Palgrave / Macmillan, New York, 2004).

Bas Haring: Voor een echt succesvol leven, vertaald als For a Successful Life (Beautiful Books, London, 2008).

5 Fumus 13 (2015), p. 59 vv.

6 Zie voor Karel Bostoens proza-hertaling van deze ‘Voor-reeden’ in modern Nederlands: Fumus 11 (2013), p. 6-7.

7 De Vondel Translation Prize is een tweejaarlijkse prijs voor de beste boekvertaling in het Engels of Amerikaans van een Nederlandstalig letterkundig of cultuurhistorisch werk. De prijs is ingesteld door de Engelse Society of Authors en wordt gefinancierd door het Nederlands Letterenfonds en het Vlaams Fonds voor de Letteren.

[p. 36]

Tot slot enige voorbeelden van poëzievertalingen:

100 Dutch-Language Poems, From the Medieval Period to the Present Day, selected and translated by Paul Vincent and John Irons (Holland Park Press, London, 2015); bekroond met de Oxford-Weidenfeld-vertaalprijs 2016.⁸

Herman Gorter. Poems of 1890. A Selection, translated by Paul Vincent (UCLPress, London, 2015).

(Elly Groenenboom-Draai)

8 De Oxford-Weidenfeld Prize is een prijs voor literaire vertalingen van boek-lengte uit willekeurig welke levende Europese taal in het Engels. De bedoeling is, het vertaalambacht in ere te houden en het culturele belang ervan te erkennen. De prijs is ingesteld door Lord Weidenfeld en door het New College, het Queen's College and St Anne's College, Oxford.

Love in the Madhouse
Comedy

CUPID speaks the Prologue. Seated in a Chair covered in Bells, in Fool's Dress, and wearing a Tin Breastplate.

You crowd of Ladies, Gentles there!
Who are my slaves in everything,
I would almost dare to swear
That you no longer know your King.
Who do you think then sits here, staring?
Who think you sits here, Cap on pate
Fine clothes in this bell-chair wearing,
And armoured with this tin Breastplate?
I know there's no way you will dream,
Or with your common sense work out
That here you see the Love God gleam,
And in the Madhouse sit and pout:
But though they seem like dreams appearing,
It's me for sure, just so you know:
Why then I came hither veering,
None knows but the poet, though,
Who presents this Comedy;
Since he calls (and swears it too:
Much time in my proximity
Has taught him my own Nature true)
Me an Idiot who's fooling
As if it were simply a joke,
At last with Madmen leaves me drooling
In Amsterdam with crazy Folk.
I'm not in any sense the brightest,
Though I'm a God; what's one to do?
I see that those whose hair is whitest

[p. 37]

 

Often the greatest nonsense brew.

 

Must you then look down on me,

 

Being as I am, a young lad?

 

When all want more sagacity

 

Than from my poor self can be had?

 

A Child has childish smells, in truth.

 

Stupidity in girl and chap

 

Can never be detached from youth,

 

For each one wears his motley Cap.

 

So I who rule the hearts' own pleadings

 

Of all the young as my domain

 

Am blamed for all the mad proceedings

 

That young folk daily set in train.

 

I know the world correctly blames,

 

Since I myself am the cause of these

 

A hundred thousand silly games

 

That I force on my devotees.

 

How oft I've made some nitwits rare,

 

Put on pure madness' own crown,

 

From Beards and Heads pull out the hair,

 

When some lady's turned them down?

 

How oft I have one full of heat,

 

Make love's sweet notions pour,

 

Or write sheet after silly sheet

 

With which his mistress sweeps the floor?

 

How oft I make a foolscap leap

 

Past a house where all is bliss

 

And all lie deeply sunk in sleep,

 

Giving step or knocker a kiss?

 

How often I have serenades

 

Murdered for some baggage queer,

 

Who for all the Journals, Ballad parades,

 

Is lying snoring on one ear!

 

How often I have hair and locks,

 

Greased, smarmed down and stiffened with glue,

 

Or fallen out because of the pox,

 

Saved for a shrine where they can coo!

 

How often I've made a group of arses

 

Full of fool's fire they can't hide,

 

Chew many Flutes and other Glasses

 

And swallow them down inside!

 

How often I've told a Dunce,

 

Stiffened by foolish feeling's flame

 

To drink deep from two loaded guns

 

To the health of his fair dame!

 

While another may, quite a lot,

 

When the same fires his innards roast,

 

From Urinal and chamber pot,

 

Drinks a foolish drudge's toast.

 

Another for his Mistress' sake

[p. 38]

 

Seized by an all-too-crazy ire

 

His doublet, breeches, hat can take

 

And throw the nonsense on the fire.

 

Someone else assumes another air,

 

Of which the Source of this account

 

(Since you find them everywhere)

 

Could name examples, without count.

 

If with all one's Friends around

 

One asked the Chorus the way,

 

One might find that souls abound

 

Who know better any day.

 

It's for these things beyond compare

 

(For which as a Boss I'm disgraced)

 

That he has had me make this chair

 

And it here in the Madhouse has placed;

 

To let you all together know it,

 

Whether he spoke with reason plain,

 

When he called me a Fool and Twit,

 

With all that lives in my domain.

 

Whether these rags me then befit

 

And all that Madhouse livery

 

As if I had grown up in it

 

He shows you that at first in me.

 

Shortly he will, for your delight

 

Show you, with the strangest din,

 

How such Love Affairs take flight

 

In the Messieurs of the Loony Bin.

 

Since he plans to show you well

 

That Love can't in a better place

 

Than within Bedlam's strong walls dwell

 

And with a very stupid race.

 

After Stupidity and love intense

 

Are coupled so closely in teams

 

That they must have lost their sense

 

Or must at least be mad, it seems,

 

Before they fall prey to desire;

 

For, be it a ghost or a real thing,

 

Love and the Lover's life's all fire.

 

Is nought but Madness, on a string.

 

 

 

(Paul Vincent)