Fumus. Jaargang 8

[p. 10]

Ingebeelde dingen: Ludolph Gockinga, navolger van Focquenbroch
Karel Bostoen

Aan Climeen,

Terwyl ik hyr sit en smook een pypje, sie ik sweven

Een damp voor by mijn oog, soo schoon als hemels blau

Veel lieveijker voo 't gesigt als morgendau,

Maar doe de snelle tijd de rook had weggedreven,

En ik haar wesen sogt, keek ik als een pier snot,

Dat mijn inbeeldinge my maakte tot een sot.

Tot dat ik my ging wenden naar u, o Climeen!

Mijn oogstraal barstende door uwe kled'ren heen,

Die dee my als verrukt u lieflijkheden singen,

Maar doe ik weer gedagt an mijn verdwenen rook

Soo denk ik an 't verdwijnen van u schoonheid ook

En lach wat met haar glans, 't sijn ingebeelde dingen.

De dichter Ludolph Gockinga (1667-1712)¹ was Oranjegezind, dat blijkt onder meer uit zijn verzamelbundel, getiteld: Zegezang an den grootmachtigsten Koning William III die hij In 1699 publiceerde.² Hij was ook een navolger van Focquenbroch. Dat moge al blijken uit bovenstaand gedichtje, dat is gepubliceerd in diezelfde verzamelbundel.³ De titel, het ‘Fumus Gloria Mundi’-motief, het tegelijk burleske en libertijnse karakter van dit gedichtje waarvan de vergankelijkheid van de aardse schoonheid het thema is, het doet allemaal sterk aan de lyriek van Meester Fock denken.

Werk van Gockinga krijgt praktisch geen aandacht in onze literatuurgeschiedenissen. Uit zijn verzamelbundel blijkt evenwel dat hij een academische opleiding moet hebben genoten en dat hij tevens goed thuis was in militaire kringen. Mogelijk was hij zelf militair, of zelfs officier in het Staatse leger. Daar zou nog nader onderzoek naar gedaan kunnen worden. Zijn zeven ‘verdubbelde rondelen’, de vele gedichtjes opgedragen aan Cloris, Clorenie, Leonoor, Climene, Clorinde, Celinde, Dorimene en hoe de dames nog meer mogen heten, versterken nog het beeld dat we hier te maken hebben met een serieuze bewonderaar en navolger van Focquenbroch.

Daarnaast schreef Gockinga ook proza. Zijn voornaamste prozawerk is - evenals de Zegezang - in 1699 gepubliceerd, maar onder de titel Groningaas adelaar.⁴ Uit zijn ‘Opdragt’ aan Carel Ferdinand van In- en Kniphuisen, heer van Vredewold, blijkt dat Gockinga zich daarbij heeft laten inspireren door Jan de Brune de Jonge (1616-1649) en diens Iok en ernst (1644).

1 Chr.J. Polvliet, ‘Geslachten Werumëus en Gockinga’. In: Genealogische en heraldische bladen, Maandblad voor geslacht-, wapen- en zegelkunde 1 (1906), 71.

2 Zegezang an den grootmachtigsten koning William III. door Gods genade koning van Engeland, Schotland, Vrankrijk en Yrland. Groningen: Berent Taeitsma, 1699. Exemplaar UB Leiden: 1194 F 26:1.

3 Gockinga, Zegezang, 1699, p. 199-200

4 Groningaas adelaar of de gedagten van L. Gockinga. Groningen: Berent Taeitsma, 1699. Exemplaar UB Leiden: 1194 F 26:2.

[p. 11]

Voorts leren we uit zijn werk enkele goede dichtvrienden kennen. Het zijn de arts Ludolph Smits (een bekende in de Focquenbroch- literatuur, omdat Smits dik bevriend was met Johannes Ulaeus),⁵ en de schilder-dichter Ian Sterrenberg. Van deze laatste lijkt geen zelfstandig literair werk ooit te zijn gepubliceerd. De literatuurgeschiedenis kent hem niet. Alleen Weyerman noemt hem als Gronings dichter-schilder. Weyerman heeft niet veel met deze praatvaar op, die zich zo stevig inwurmde aan het Oranjehof. Hij noemt geen geboorte- of sterfjaar. Hij heeft daarentegen veel meer waardering voor diens Groningse kunstbroeder Jakob de Wolf die in 1685 zelfmoord pleegde door zich achterwaarts in een bajonet te storten. Met De Wolf, schreef Campo, had weer Ludolph Smits (die tot 1684 te Groningen woonde) goed contact: hij bezocht De Wolf vaak en schreef gedichten op schilderijen van hem. Het gedicht op een van die schilderijen heeft Weyerman bij zijn levensbericht opgenomen.⁶ Over Sterenburg, alias Starrenberg, schreef Weyerman onder meer: ‘Die Jan Starrenberg had een weergalooze welbespraakte tong, en geen mindere vrypostigheyt, waar door hy zich ongevoeliglyk wist te vlyen in de gonst van zyn Vorstelyke Doorluchtigheyt, en van de meeste Hovelingen. De uur en stond dat die welbespraakte tong verdorde zyn ons onbekent’.⁷

L. Gockinga: Zegezang An den Grootmachtigsten Koning William III. Groningen, 1699. Exemplaar UB Leiden.

Gockinga, Smits, Sterrenberg, De Wolf: allemaal Groningers. Het kan toeval zijn, maar het lijkt erop dat Focquenbrochs werk in het laatste kwart van de zeventiende eeuw onder Groningse dichters niet alleen bekend, maar ook tamelijk geliefd was.

5 Karel Bostoen, ‘Mogelijk een vroom gelaat en een vroom gewaad, maar beslist on-vrome praat: de aankomend predikant Johannes Ulaeus in zijn Alkmaars ‘Collegij’. In: Fumus 3 (2005), 26-27 noot 68.

6 Jacob Campo Weyerman, De levens-beschryvingen der Nederlandsche konstschilders en konstschilderessen. Dl. 3 (1729), p. 139-141.

7 Weyerman, De levens-beschryvingen, Dl. 3 (1729), p. 140.