Forum der Letteren. Jaargang 1972

[p. 71]

china

Transcriptie. Er bestaat een grote verscheidenheid aan transcripties voor het Chinees, maar gelukkig zijn de meeste bezig in onbruik te raken. In het Engelse taalgebied maakt men tegenwoordig vrijwel uitsluitend gebruik van het Wade-Giles-systeem. In dit systeem gaat men (zoals bij de Hepburn-romanisatie voor het Japans) voor de medeklinkers uit van hun klankwaarde in het Engels, voor de klinkers van die in het Italiaans. De volgende punten verdienen een nadere uitleg. Bij de Chinese medeklinkers bestaat niet het verschil tussen stemloos en stemhebbend, maar men kent het verschil ongeaspireerd/geaspireerd. In de Wade-Giles-transcriptie wordt het verschil aangegeven door een hooggeplaatste komma. De dubbele s (soms geschreven sz) geeft een zeer scherpe s aan; hs wordt uitgesproken als het Nederlandse sj in sjoelen. De j wordt uitgesproken als een r waarbij de tongpunt tegen de achterkant van het

[p. 72]

gehemelte drukt. De ŭh, ih en e worden uitgesproken als de Nederlandse stomme e. De e in eh, ieh, ien en üeh wordt uitgesproken als de scherpe e. De u wordt uitgesproken als oe, behalve in de combinaties iu en yu, waarin ze wordt uitgesproken als de Nederlandse lange o. Ook de combinatie ou wordt uitgesproken als de lange o. De combinaties ei, ui en uei worden alle uitgesproken als de Nederlandse lange e. Het Wade-Giles-systeem is gebruikt door W.L. Idema in zijn ‘Een korte bibliografie van het Chinese toneel’.

Door D.W. Fokkema in zijn ‘Westers toneel in China, China in het westerse toneel’, en door E. Zürcher in ‘Met de cultuur de boer op’ wordt gebruik gemaakt van een transcriptie die uitgaat van het Wade-Giles-systeem, - alleen zijn die aspecten die voor de Nederlandse lezer misleidend zouden kunnen zijn, zoveel mogelijk aangepast aan de uitspraakconventies van de Nederlandse spelling. Men schrijft dus bijv. Ts'au Yu in plaats van Ts'ao Yü. Een volledig overzicht van de wijzigingen van deze transcriptie ten opzichte van het Wade-Giles-systeem, vindt men in D.W. Fokkema, Het Chinese alternatief in literatuur en ideologie Amsterdam 1972, pp. 271-272.

De transcriptie gevolgd door T.T. Gan in ‘Acrobatiek en de Opera van Peking’, tracht de klankwaarde van het Chinees zoveel mogelijk te benaderen via het Nederlands equivalent. Het resultaat valt in vele gevallen samen met dat van de hierboven genoemde transcriptie.

Er bestaat een officiële Chinese spelling, kortweg meestal het pinyin genoemd. Deze spelling wordt uitgebreid gebruikt in de Chinese Volksrepubliek. Zij is ook de standaard-transcriptie geworden in Japan en Frankrijk. Zij wordt echter niet gebezigd in de Engelstalige publicaties van de officiële Chinese instanties. De voornaamste verschillen met het Wade-Giles-systeem zijn de volgende. Men geeft het verschil tussen ongeaspireerd en geaspireerd bij de medeklinkers zoveel mogelijk weer door het paar van letters te gebruiken dat in het Nederlands het verschil stemhebbend/stemloos aangeeft. Men schrijft d en t in plaats van t en t'; b en p in plaats van p en p'; g en k in plaats van k en k'; j en q in plaats van ch en ch' vóór i en u; zh en ch in plaats van ch en ch' vóór ang, eng en uang; z en c in plaats van ts en ts'. De sj-klank wordt weergegeven door de x, en de Chinese r wordt weergegeven door de r. De e wordt uitgesproken als de Nederlandse stomme e, behalve na een i- of u-klank. De a na een i-klank (bijv. in yan en nian) wordt eveneens uitgesproken als een scherpe e. De u wordt uitgesproken als de Nederlandse lange u, behalve na de l of de n: daar wordt ze (mits zonder trema) uitgesproken als oe. De combinaties iu en ou worden uitgesproken als ioo en oo. Dit op het eerste gezicht nogal ondoorzichtige systeem, dat echter de aantrekkelijkheid bezit van typografische eenheid, wordt gebruikt door W.L. Idema in ‘De opvoering van de Yuan-komedie’ en in ‘Lan Cai-he’.

Bij Chinese namen komt de familienaam het eerst; hij bestaat meestal uit slechts één syllabe. De persoonlijke naam kan uit een of twee syllaben bestaan. (Red.)